وقتی اروپایی ها به فکر عراق افتادند

دیپلماسی ایرانی: اتحادیه اروپایی به عنوان یک بلوک قدرت سیاسی و اقتصادی از نقش و جایگاه مهمی در سطح جهانی برخوردار است. این در حالی است که مواضع این اتحادیه 28 کشوری در  قبال تحولات چند ماهه اخیر عراق و قدرت گرفتن گروه تروریستی و تکفیری داعش تاکنون خیلی قاطع و جدی نبوده است. بررسی مواضع و اقدامات این کشورها نشان می دهد تا چند روز پیش اتحادیه اروپایی و کشورهای بزرگ آن از جمله انگلیس، فرانسه، آلمان و ایتالیا موضع قاطع و جدی در برخورد با دولت باصطلاح اسلامی داعش اتخاذ نکردند و عمدتا به اظهار یک سری بیانات یا اعلامیه ای سیاسی دیپلماتیک بسنده کردند. اما اینک شرایط منطقه تغییر یافته و معادلات جدیدی بوجود آمده که سیاست دیگری را می طلبد.

با توجه به اهمیت جلوگیری از پیشروی گروه داعش و ادعاهای آن برای تشکیل به اصطلاح دولت اسلامی که نگرانی و هراس زیادی را در عراق و منطقه ایجاد کرده، بنظر می رسد اتحادیه اروپایی با هماهنگی با امریکا و البته با درخواست همکاری با کشورهای قدرتمند منطقه رویکرد جدیدی را در قبال تحولات عراق و مقابله با گروه داعش در پیش گرفته که علائم آنرا طی چند روز اخیر می تواند دید. در این راستا ما باید منتظر تحولات جدیدی در عراق و منطقه باشیم.

بین 5 تا 6 هزار دارنده تابعیت اروپایی در کنار گروه های تروریستی در سوریه و عراق می جنگند. این افراد امروز تبدیل به معضلی شده و برای کشورها و شهروندان اروپایی ایجاد ترس و وحشت می کند. ترس عمده مقامات دولتی و امنیتی این است که در زمانی این افراد با گذرنامه های معتبر و به عنوان شهروند اروپایی به کشورشان بازگردند باید چه برخوردی در برابر آنها نشان دهند و اگر خواستند دست به فعالیت هایی بزنند چگونه آنها را مهار کنند. موضوع سومالی شدن بحران سوریه و به قدرت رسیدن افراطیونی چون القاعده، التوحید و النصر و متحدین آنها در خلاء قدرت فائقه ای در این منطقه موضوعی است که می تواند غربیها را به تفکر بیشتر وادارد.

امروزه جناح قدرتمندی از تندروهای اسلامی و افراطیون اروپایی در کشورهای اروپایی ساکن هستند اعم از بازماندگان القاعده و یا نسل جدید و جوان آنها. کشورهای اروپایی عمدتاً ترس و نگرانی زیادی از این گروههای تندرو دارند و همین مسئله خود ترس و واهمۀ زیادی در میان افکار عمومی اروپا و شهروندان ایجاد کرده است. تعداد زیادی از همین سلفی ها به سوریه و عراق آمده اند و در کنار معارضین در حال مبارزه هستند؛ ممکن است گفته شود که اروپایی ها بدشان نمی آید که سلفی های اروپایی در آنجا ماندگار شوند و به نوعی نابود بشوند. اما شاید این اتفاق نیفتد و تعداد زیادی از اینها زنده بمانند و با تجربۀ بیشتری به اروپا بازگردند و امنیت کشورها را تهدید کنند. مقامات آمریکایی نیز از طرحهای گروههای تروریستی مرتبط با القاعده در سوریه نگرانند زیرا بیم آن وجود دارد که القاعده از اتباع آمریکایی و اروپایی برای اجرای حملات در این کشورها استفاده کند و به یارگیری از میان آنها و آموزش آنها بپردازد.

بحران شامات (عراق و سوریه) بزرگترین منازعه ژئوپلیتیک بعد از پایان جنگ سرد است. هیچ بحران منطقه ای در دوران بعد از جنگ سرد تا به حال مانند بحران های سوریه و عراق از نظر اثر و پیامدی که بر تحولات ژئوپلیتیک منطقه ای و بین المللی گذاشته قابل مقایسه با شرایط کنونی نیست. نقش آفرینی گروههای تکفیری که رویکرد ضدانسانی و بسیار نادرستی از اسلام اصیل دارند موجی از نگرانی و هراس ایجاد کرده است. این بحران در نقشه سیاسی و ژئوپلیتیک منطقه و جهان بسیار اهمیت دارد و بمثابه یک نقطه عطف کلیدی قلمداد می شود. به همین خاطر است که بعد از یک مدت بی تصمیمی و غافلگیری اینک کشورهای غربی به رهبری امریکا و با همراهی کشورهای اروپایی در حال بازنگری استراتژی خود در برخورد با گروه تروریستی داعش در سوریه و عراق هستند و حتی به اشکال مختلف خواستار حمایت و همراهی کشورهای مهم منطقه ای نیز شده اند.

درخواست وزرای خارجه اتحادیه اروپایی (24/5/93) برای تشکیل یک "گروه حمایتی" از دولت عراق و دعوت از کشورهای قدرتمند منطقه از جمله ایران برای همکاری در این رابطه موضع جدیدی است که باید مورد توجه جدی قرار بگیرد. این درخواست بعد از ورود امریکا به برخی عملیات نظامی علیه گروه داعش صورت گرفت و بنظر می رسد تحولی جدید در رویکرد سیاسی نظامی امریکا و اروپا در برخورد با معضلی بنام داعش است.

همکاری بین کشورهای بزرگ منطقه ایده بسیار مهمی است که از سوی اتحادیه اروپایی اعلام شده است. جمهوری اسلامی ایران بعنوان یک کشور قدرتمند منطقه که در همسایگی عراق قرار دارد و از موقعیت و توانایی زیادی در این رابطه برخوردار است می تواند نقش بسیار مهم و تاثیرگذاری ایفاء کند.  تا دیر نشده لازم است یک پیام محکم و جدی و حمایت آمیز از سوی کشورهای بزرگ منطقه و قدرت های فرامنطقه ای به دولت حیدر العبادی داده شود و ضمن حمایت از راهکارهای دولت ایشان جلوی رفتارهای مخرب و غیرانسانی گروه تروریستی داعش که متاسفانه به اسم دولت اسلامی صورت می گیرد هر چه سریعتر گرفته شود. بنظر می رسد فرصت برای رایزنی و دیپلماسی چندجانبه بیشتر از هر زمانی فراهم است و جمهوری اسلامی باید از این فرصت استفاده کند. سفر امروز (2/6/93) دکتر ظریف وزیر امور خارجه به عراق در این رابطه می تواند حائز اهمیت باشد.

اظهارات اوباما رئیس جمهوری امریکا در مورد لزوم مقابله جدی با گروه داعش و عدم پایبندی این گروه به هیچ مذهب و ایدئولوژی نکته قابل توجهی است که طی چند روز اخیر بازتاب گسترده ای داشته و به اشکال مختلف از سوی مقامات سیاسی امنیتی و فرماندهان نظامی امریکا تکرار شده است. در این رابطه، چک هیگل، وزیر دفاع آمریکا هم از برنامه طولانی مدت پنتاگون برای مبارزه با داعش خبر داده است. وی اخیرا اظهار داشت: "داعش اکنون تهدید جدی محسوب می شود. آنها بسیار فراتر از یک گروه تروریستی هستند. بسیار خوب تجهیز و حمایت می شوند و هوشمندانه از تاکتیک های جنگی استفاده می کنند. آنها ورای همه گروه های پیکارجویی هستند که تاکنون دیده ایم. از این رو، ما باید برای مقابله با آنها یک برنامه طولانی مدت داشته باشیم."

موضع کشورهای عضو اتحادیه اروپایی عمدتا موضع بسیار احتیاط آمیز و ضعیفی در برخورد با گروه داعش بوده است. در این میان فرانسه از موقعیت متمایزتری در مواجهه با تحولات عراق و گروه داعش برخوردار می باشد. در واقع، تحولات عراق و قدرت گرفتن گروه تروریتسی داعش موقعیت جدیدی را در منطقه ایجاد کرده که می تواند مورد مورد توجه فرانسه قرار بگیرد. جدای از جنبه های انساندوستانه، بنظر می رسد تحولات عراق از منظر ژئوپلیتیکی نیز برای فرانسه اهمیت دارد و چه بسا این اهمیت بسیار بیشتر از سایر کشورهای عضو اتحادیه اروپایی و حتی انگلیس باشد. موضع فرانسه تاکنون قویترین موضع علیه داعش در بین کشورهای اروپایی بوده است. فرانسه اولین کشور اروپایی بود که آمادگی خود برای کمک نظامی به دولت عراق و پیشمرگه های کرد را اعلام کرد که در زمان خود موضع بسیار مهمی بوده است. چندی بعد فرانسه خواستار تشکیل جلسه وزرای خارجه اتحادیه اروپایی برای اعلام یک موضع قاطع علیه گروه داعش شد. متعاقبا لوران فابیوس وزیر خارجه فرانسه در تاریخ 29/5/1393 در مجلس ملی فرانسه به آمادگی فرانسه برای مقابله با داعش تاکید کرد و اظهار داشت: ما تمایل داریم که تمامی کشورهای منطقه از جمله کشورهای عربی و ایران به نیروهای غرب در منطقه برای مقابله با داعش بپیوندند. اخیر فرانسوا اولاند، رییس جمهور فرانسه برگزاری یک کنفرانس بین المللی برای پاسخ به تهدید داعش را خواستار شده است که می تواند یک ابتکار عمل مناسب باشد. این کنفرانس اگر در سایه حمایت سازمان ملل برگزار شود، می تواند موفق تر باشد.

با توجه به حملات جنایت آمیز گروه داعش علیه اقلیت های مذهبی مسیحی و ایزدی های عراق طی روزهای گذشته، زمینه ها برای اتخاذ موضعی سخت تر علیه داعش در کشورهای غربی افزایش یافته است. در این رابطه دولت انگلیس در یک موضع گیری جدید (24/5/93) اعلام کرد که لندن هرگونه تقاضا از سوی اکراد عراق جهت تجهیز نظامی جهت نبرد علیه داعش را مثبت ارزیابی می کند. 3 روز بعد دولت محافظه کار انگلیس رسما اعلام کرد که خواستار رایزنی و همکاری با کشورهای بزرگ منطقه ای یعنی جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی علیه گروه داعش است که رویکرد جدید و بسیار مهمی در خصوص تحولات عراق است. از طرفی، امریکا در همین تاریخ از کشورهای اروپایی درخواست کرد که در تجهیز نظامی نیروهای پیشمرگه تلاش کنند. سخنگوی نخست وزیری انگلیس در این زمینه گفت: "اگر ما درخواستی را در این زمینه دریافت کنیم، بدان پاسخ مثبت خواهیم داد." این اظهارات و مواضع جدید انگلیس بیانگر موضع جدید این کشور و در هماهنگی با موضع امریکا در برخورد جدیتر علیه گروه داعش تلقی می شود.

الکساندر داگلاس، نماینده پارلمان انگلیس و وزیر امور خارجه دولت سایه در یادداشتی در روزنامه دیلی تلگراف با محوریت خاورمیانه نوشت: "در سال های اخیر برخی قدرت های منطقه یی به طور مستقیم آتش جنگ خاورمیانه را شلعه ور کرده اند. اما گسترش پیشروی های داعش که در حال حاضر یک تهدید سراسری محسوب می شود حتی می تواند دشمنان پیشین مثل ایران و عربستان را متحد کند چون هیچ یک از آنها نفعی در موفقیت داعش ندارند. وی مواضع ایران و عربستان در قبال نخست وزیر جدید عراق و مبارزه با داعش در این کشور را تقریبا یکسان دانست و تاکید کرد: وجود منافع مشترک مهم و بی سابقه در میان بازیگران اصلی منطقه نشان دهنده لزوم یک پاسخ منطقه یی به داعش است. بنابراین انگلیس اکنون از پنج عضو دایم شورای امنیت می خواهد که در روزهای آتی با تشکیل یک نشست منطقه یی در مورد یک استراتژی مناسب برای مقابله با تهدیدات داعش به توافق برسند و دولت انگلیس به عنوان یک عضو دایم شورای امنیت تضمین کند که همپیمانان منطقه یی اصلی شامل ایران، عربستان و ترکیه در این زمینه مشارکت داشته باشند."

از طرفی معرفی حیدر عبادی بعنوان نخست وزیر جدید عراق و حمایت اکثریت گروه های سیاسی مذهبی عراق از وی وضعیت سیاسی عراق را روشن تر نمود که این امر احیانا در موضع گیری کشورهای اروپایی و امریکا تاثیرگذار بوده است.

نکته مهم اینکه پیشرفت گروه داعش در عراق و رفتارها و اقدامات غیرانسانی و جنایتکارانه آن که با هیچ ایدئولوژی و مکتبی مطابقت ندارد زنگ خطر جدی برای ملتها و دولتهای منطقه بوجود آورده است. از طرفی، کمرنگ شدن نقش و جایگاه دولت قانونی عراق می تواند معادلات جدیدی در منطقه بوجود آورد که با منافع کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای همسان نیست و این موضوع است که کشورهای غربی از جمله اروپایی را به ارزیابی مجدد در سیاست خود در قبال این معضل منطقه ای واداشته است. قدرت یابی گروه های رادیکال تکفیری، با گرایشات قدرت طلبانه و تروریستی می تواند خطرات بسیار زیادی برای مردم و کشورهای منطقه ای بوجود آورد که اثرات آن قطعا در کشورهای اروپایی همسایه تسری خواهد یافت. بازگشت افراد و گروه های تندرو تکفیری به کشورهای اروپایی از مدتها پیش زنگ خطر را برای دولتهای اروپایی به صدا در آورده و این موضوعی نیست که بتوان نسبت به آن بی توجه بود. لذا بنظر می رسد اتحادیه اروپایی در حال بازنگری دیدگاه و اقدامات خود در مواجهه با این گروهها و تحولات عراق و از جمله نوع در برخورد با گروه تروریستی داعش می باشد.

انتشار اولیه:پنجشنبه 6 شهریور 1393 / باز انتشار : سه شنبه 11 شهریور 1393