تعداد سانتریفیوژها، اصلی ترین گره در مذاکرات است

دیپلماسی ایرانی: دنیا اخیرا به اندازه ای پرآشوب بوده است که نمی شد به سادگی دو مانور دیپلماتیک آمریکا – در مورد کشورهای افغانستان و ایران- که مانع از بحرانی تر شدن اوضاع شد را مورد بررسی قرار داد.

معمار هر دو این توافق ها جان کری، وزیر خارجه آمریکا بود که این روزها در نقش میانجی ظاهر شده است. اگر اوضاع آرام تر بود، کری صفحه نخست رسانه ها و تیتر خبرگزاری ها را به خود اختصاص می داد. او توانست بسته تقسیم قدرت در افغانستان را به نتیجه برساند که مانع از بروز جنگ شهری در انی کشور می شود و همچنین مذاکرات هسته ای با ایران را نیز تا ماه نوامبر تمدید کرد.

با ادامه فاجعه در غزه و اوکراین، این تحولات کمتر مورد توجه قرار گرفتند. کری نیز به نوبه خود به قاهره و تل آویو سفر کرد تا آتش بس برقرار کند. همچنین مذاکراتی ممتد و البته به طور عمده ای بی نتیجه به سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه در مورد اوکراین داشت. هنوز روشن نیست که کری در مورد هر یک از این بحران ها می تواند به یک راهکار سیاسی دائمی دست پیدا کند یا اینکه توافقنامه های داخلی را تمدید کند. اما تلاش او قابل تحسین است.

توافق ها در مورد افغانستان و ایران هر چند کمتر مورد بحث قرار گرفته اما ارزش نگاهی دقیق تر را دارد. آنها خردورزی سنتی در مورد مشکلات امنیتی در این دو کشور را به چالش می کشند. در هر دو مورد، فشار دیپلماتیک آمریکا مانع از آن شده است که آنگونه که شماری از تحلیلگران یک سال  قبل پیش بینی می کردند، تهدید های امنیتی جدیدی دامن آمریکا را بگیرد.

قدرت مشترک رقبا

غافلگیری بزرگ در مورد افغانستان این است که انتخابات ماه ژوئن برای تعیین جانشین حامد کرزای به یک توافقنامه تقسیم قدرت بین پیروز احتمالی انتخابات یعنی اشرف غنی پشتون و عبدالله عبدالله منجر شد که یک تاجیک است.

عبدالله که در دور نخست انتخابات اکثر آرا را به خود اختصاص داد ادعای تقلب در انتخابات را دارد.متحدان او هشدار دادند که شاید نظامیان تاجیک را برای به راه انداختن یک جنگ شهری در افغانستان بسیج کنند. برخی تحلیلگران افغان پیش بینی می کردند که این روند می تواند در زمانی که اوباما به دنبال خروج کامل نیروهای آمریکایی از افغانستان است، این کشور را دوباره درگیری جنگی خونین کند.

اما این پیش بینی محقق نشد. البته هنوز وضعیت امنیتی با ثبات نیست و نیروهای افغان نیز به طور روزمره برای عقب نگاهداشتن طالبان در تلاش هستند. اما کشور متلاشی نشد و غنی و عبدلله هر دو از توافقنامه امنیتی دوجانبه با آمریکا حمایت کردند. توافقنامه ای که امکان حضور نیروهای آمریکایی در عراق تا پایان سال 2016 را فراهم می کند. کرزای از پذیرفتن این بسته خودداری کرده بود اما به نظر می رسد پس از به پایان رسیدن بازشماری آرا در ماه سپتامبر این توافقنامه نیز امضاء شود.

توافق اتحاد کری زمانی از راه رسید که غنی و عبدالله پذیرفتند به نتایج انتخابات احترام بگذارند و غنی نیز به رقیب خود پیشنهاد داد که سهمی بزرگ در دولت به او اعطا کند که برابر با سمت نخست وزیری است. همچنین غنی وعده داده است که با مخالفان مسلح وارد دیالوگ شود.

غنی در یک گفت و گوی تلفنی به من گفت که او و عبدلله روی یک برنامه برای دراز کردن دست دوستی به سوی رهبران سیاسی و تجاری توافق کرده اند. طرح های او برای یک دولت ملی بر این مبنا تعریف شده است که نیروهای امنیتی افغانستان که تعداد آنها به حدود 340 هزار نفر می رسد می توانند پس از خروج نیروهای آمریکایی عملکرد موثری داشته باشند. البته این یک اگر بزرگ است به خصوص در شرایطی که بحث تامین خدمات لجستیکی برای چنین ارتش بزرگی مطرح است. اما افغان ها روی این موضوع اصرار دارند.

محدود کردن برنامه های هسته ای ایران

برآورد توافق کری برای تمدید مذاکرات هسته ای با ایران به مدت چهار ماه دیگر، دشوار تر است. زمینه هایی که مذاکره کنندگان ایرانی نشانه هایی دال بر مصالحه در مورد آن ارسال کرده اند شامل بازطراحی راکتور اراک به منظور تولید پلوتونیوم کمتر ، تغییر کاربری تاسیسات هسته ای فوردو به منظور تایید فعالیت صلح آمیز آن ، پاسخگویی به پرسش های مطرح در مورد فعالیت های هسته ای با کاربری نظامی و محدود کردن ذخایر اورانیوم غنی شده است.

شکاف بزرگ بین ایران و گروه 1+5 تعداد سانتریفوژهایی است که ایران می گوید برای مصارف صلح آمیز به آنها نیاز دارد. در این مورد به نظر می رسد کری در دیدار با محمد جواد ظریف، همتای ایرانی خود پیشرفت اندکی داشته است. تعداد سانتریفوژها می تواند یا معامله را جوش دهد و یا اینکه آن را به شکست بکشاند.

شاید منتقدان بگویند که مذاکرات کری با افغان ها و مقامات ایرانی چیزی جز توافقنامه هایی که  تنها زمان می خرد و مشکل را برای مدتی دور می کند، به همراه نداشته است. اما در چنین جهان پر تلاطمی،خیلی چیزهای وخیم تر از خرید زمان برای توافق های احتمالی وجود دارد.

منبع: بیلینگ / تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10