برخورد دوگانه واشنگتن با داعش در سوریه و عراق بی سابقه است

دیپلماسی ایرانی : تصمیم دولت باراک اوباما رئیس جمهور ایالات متحده برای کمک 500 میلیون دلاری به اپوزیسیون سوریه از سوی بسیاری در واشنگتن مورد استقبال قرار گرفت. تصور عمومی این است که اگر دولت این کمک را سه سال پیش راهی سوریه کرده بود ، اوضاع در سوریه به گونه دیگری رقم خورده بود و از به راه افتادن جنگ داخلی در این کشور خبری نبود. این باور عمومی اشتباه است . دولت به دلیل تمایل قدیمی واشنگتن نشین ها برای انجام کاری در سوریه، به سمت واریز این کمک مالی رفته و در حقیقت هیچ عقلانیتی پشت این قضیه وجود ندارد که آیا این کمک به بهبود و یا بدتر شدن اوضاع منتهی خواهد شد؟

سناتور لیندزی گراهام در این خصوص می گوید :" مردم سوریه اعتراض های خود را در قالب تظاهرات مسالمت آمیز آغاز کردند و اسلام گرایان رادیکالی که امروز مشاهده می کنیم در حقیقت آن انقلاب را ربودند. " این سناتور جمهوری خواه یکی از کسانی است که اعتقاد دارد دلیل تبدیل شدن امروز اعتراض ها در سوریه به جنگ طایفه ای و مذهبی در حقیقت ناشی از انفعال امریکا در برابر این بحران است. حقیقت این است که اسلام رادیکال هسته اصلی اپوزیسیونی است که در مقابل ر‍ژیم بشار اسد ایستاد. حافظ اسد پدر رئیس جمهور فعلی سوریه پس از یک کودتا در سال 1970 به قدرت رسید و البته که نخستین رهبر غیرسنی بود که بر سوریه سیطره یافت. در اواخر دهه هفتاد ، او با مقاومت شبه نظامیان مسلحی ربه رو شد که سرتاسر شهرهای اصلی سوریه را درگیر خود کردند. در فاصله سال های 1979 تا 1981 ، این گروه در حلب به تنهایی 300 نفر از طرفداران رژیم را کشتند. حافظ اسد هم در مقام دفع این شبه نظامی گری دست به سرکوبی زد که در نتیجه آن 2 هزار مخالف رژیم کشته شدند.

کمپین اسلام گراهای تندرو علیه حاکمیت اندک بسط یافت و در نوامبر سال 1981 بود که در دمشق انفجار یک ماشین بمب گذاری شده 200 نفر را به کشتن داده و منجر به زخمی شدن 500 تن شد. پس از این اتفاق در 1982 ، دولت با خیزش های عمومی در حما و سرکوب معترضان روبه رو شد. در جریان این ناارامی ها هم 10 تا 20 هزار نفر توسط نیروهای ارتش سوریه کشته شدند. از همان زمان بود که رژیم خود را برای مبارزه دایمی با اسلام گراهای تندرو مهیا کرد و این افراد هم در مقابل تمام تلاش خود را برای برافروختن شعله های مخالفت علیه رژیم به کار گرفتند.

سوریه از بدو تولد با نوعی بی ثباتی به دنیا آمده است. در سالهای استقلال در 1946 و پس از آن کودتایی که به روی کار امدن حافظ اسد منتهی شد و البته به جز این کودتا تاریخ این کشور با بیش از 10 کودتای دیگر هم دست و پنجه نرم کرده است . در اواخر دهه 70 بود که این کشور تقریبا به کمپ هایی بدل شده بود که بخش هایی از آن را اسلام گراها در اختیار داشتند و بخش های دیگر آن هم متعلق به سایر قومیت ها و اقلیت ها بود. قدرت های خارجی دیگر در خاورمیانه  - عربستان سعودی ، عراق و ایران – شبه نظامیانی را از دو سوی مختلف این نبرد مجهز کرده و یا مورد حمایت قرار می دادند. در سال 2011 ما شاهد فوران آتش از آتشفشانی بودیم که سالها خاموش اما شعله هایش زیر خاکستر بودند.

امروز، بر اساس گفته های جیمز کلاپر ، رئیس سازمان اطلاعات ملی ، بیش از 1500 گروه شبه نظامی مجزا از هم در سوریه فعالیت می کنند و این در حالی است که در مجموع رقم شبه نظامیان در خدمت آنها چیزی مابین 75 تا 115 هزار نفر است . علاوه بر این ، بیش از 7500 جنگجوی خارجی هم از کشورهای همسایه به سوریه امده اند. قوی ترین گروه ها هم دولت اسلامی شام و عراق ، اهرار الشام و جبهه النصره هستند.  

به یاد داشته باشید که قدرت های همسایه سوریه مانند ترکیه چندین ماه را صرف تشکیل اپوزیسیونی میانه رو در سوریه کردند. من در سال 2012 با برخی از این چهره ها در استانبول ملاقات کردم. آنها بسیار لیبرال و دموکرات بودند. متاسفانه ارتباط گیری ها با این افراد بسیار ناچیز بوده و نفوذ اصلی در اختیار گروه های شبه نظامی و تندی است که در سوریه می جنگند. تلاش های ترکیه و سایر کشورها برای شکل دادن چنین اپوزیسیونی با شکست مواجه شد.

اکنون امریکا می خواهد این اپوزیسیونی که متشکل از 1500 گروه است را مورد حمایت مالی خود قرار دهد. برای واشنگتن آرزوی موفقیت میکنم. زمانی که گروه داعش در عراق با دولت نوری مالکی مقابله می کند تبدیل به گروه مخالف و خطرناکی می شود که باید در مقابل آن ایستاد. اما زمانی که همین گروه از مرز عراق گذشته و وارد سوریه می شوند و مقابل دولت بشار اسد می ایستند ، در حقیقت در کنار امریکا و هم هدف با این کشور برای سرنگونی بشار اسد ایستاده اند. هیچ کشوری در جهان چنین استراتژی ها و استانداردهای دوگانه ای ندارد. گروه های سنی در عراق و سوریه با دولتمردهایی که فکر می کنند رژیم های نامناسبی هستند می جنگند. هم دولت بشار اسد و هم دولت نوری مالکی که دولت هایی شیعه و یا نیمه شیعه هستند مورد حمایت شیعیان منطقه مانند ایران و حزب الله لبنان هستند. امریکا به تنهایی به دنبال مردهای خوب این داستان می گردد.

اگر نیم نگاه معقولی به تاریخ داشته باشیم متوجه می شویم که عاقلانه نیست اگر گمان کنیم که اگر امریکایی ها سه سال پیش به اپوزیسیون در سوریه این کمک مالی را می کردند ، اوضاع امروز این کشور متفاوت بود. پرسش اساسی اینجاست که آیا کسی باور می کند که دخالت نرم امریکا در سوریه می توانست به ظهور اپوزیسیونی دموکرات و یکدست که علیه بشار مبارزه کرده و با مهار جریان های رادیکال ، سوریه ای باثبات بسازد، منتهی شود ؟ سوال دیگر هم این است که آیا فعالیت اخیر واشنگتن و تصمیم آن برای انتقال پول به مخالفان تنها بر آتش موجود بنزین بیشتر نمی افزاید ؟

منبع : واشنگتن پست / ترجمه : تحریریه دیپلماسی ایرانی

انتشار اولیه: 22 تیر 1393 / بازانتشار: 26 تیر 1393