ایران و آمریکا باید‌ د‌رباره تحریم‌ها به توافق برسند

فرهیختگان:: د یپلمات های ایرانی و آمریکایی امروز د ر ژنو پای میز مذاکره می نشینند تا یک هفته ماند ه به پنجمین د ور از مذاکرات هسته ای ایران و گروه 1+5، زمینه را برای پیشبرد گفت وگو ها فراهم کنند . د و طرف تاکید د ارند که این مذاکرات د وجانبه جایگزین مذاکرات هسته ای ایران و گروه 1+5 نیست و د ر واقع به عنوان کاتالیزور عمل می کند . علی خرم، رئیس سابق د فتر ایران د ر مقر اروپایی سازمان ملل، بر این باور است که د یگر اعضای گروه 1+5 پیشنهاد این مذاکرات د وجانبه را مطرح کرد ه اند و احتمالا این مذاکرات اد امه د ار خواهد بود . خرم د ر گفت وگو با فرهیختگان این نکته را خاطرنشان کرد که طرف اصلی مذاکرات هسته ای با ایران، آمریکاست چراکه د ر موارد ی نظیر لغو تحریم های سنا این آمریکاست که می تواند تصمیم بگیرد نه د یگر اعضای گروه 1+5. آنچه د ر زیر می خوانید متن این گفت وگو است.

پس از تجربه موفق مذاکرات محرمانه و مستقیم ایران و آمریکا که به توافق هسته ای مقد ماتی منجر شد ، د یپلمات های ایرانی و آمریکایی امروز د ر ژنو پای میز مذاکره می نشینند . از نگاه شما د لیل بازگشایی د وباره رایزنی های د وجانبه تهران- واشنگتن چیست؟
د ر زمانی که بین یک گروه و یک کشور یا بین د و گروه مذاکراتی انجام می شود این مذاکرات به صورت گروهی پیش می رود تا جایی که یکی از اعضای گروه نسبت به برخی از موضوعات یا ابهام ها، اید ه های خاصی د ارد . بنابراین برای اینکه وقت د یگر اعضای گروه هد ر نرود ، آنها به طرفی که د چار ابهام شد ه توصیه می کنند به طور مستقیم نسبت به رفع و رجوع مشکلات خود اقد ام کند و با طرف مورد نظر وارد مذاکره شود تا ابهام ها از بین برود . سپس این طرف د وباره به گروه ملحق می شود و مذاکرات گروهی اد امه پید ا می کند .

یعنی شما معتقد ید که این توصیه گروه 1+5 به آمریکا بود ه تا با ایران وارد مذاکرات مستقیم شود ؟
به نظر می رسد این گونه باشد . یعنی زمانی که آمریکا د ر گروه 1+5 نسبت به موضوعات قانع نشد ه باشد با ایران به طور مستقیم وارد مذاکره می شود تا هم از مواضع تهران آگاه شود و هم اید ه های خود را با ایران د ر میان بگذارد و مشکلات و معضلاتی که ممکن است از نظر فنی بر سر راه باشد را برطرف کند . د ر گذشته نیز سابقه مذاکرات د وجانبه بین اعضای گروه وجود د اشته است و پس از رفع ابهام ها مذاکرات جمعی د ر روند معمول گروه اد امه پید ا کرد ه است. د ر حال حاضر هم آمریکا و ایران احتمالا موضوعاتی را برای بحث د ارند که چون وقت بیشتری می گیرد و نیاز به مذاکرات مستقیم د ارد ، تصمیم گرفته اند آن را د ر مذاکراتی خارج از گروه بررسی کنند .

بحثی که اینجا مطرح می شود این است که تیم آمریکایی که امروز مقابل ایران می نشیند شامل چهره هایی است که تجربه مذاکرات محرمانه با ایران د ر عمان را د ارند و به نظر می رسد بیشتر تیمی د یپلماتیک است تا فنی و کارشناسی؟ د لیل حضور چهره هایی مانند جیک سولیوان د ر این مذاکرات چیست؟
جنبه اعتماد سازی د ر مذاکرات به خصوص د ر روابط ایران و آمریکا بسیار مهم است. د ر روابط تهران- واشنگتن حلقه مفقود ه اعتماد است. اینکه ایران و آمریکا پس از 35 سال خصومت ورزی با یکد یگر بتوانند یک شبه به یکد یگر اعتماد کنند ، بسیار د شوار است. از این جهت نیاز است که مذاکراتی د ر سطوح مختلف به ویژه سطوح بالاتر برگزار شود تا اعتماد سازی شد ه و راه برای حرکت فنی باز شود .

برخی بر این باورند که موضوع هسته ای د ر واقع باید بین ایران و آمریکا حل شود نه ایران و گروه 1+5. از نگاه شما چقد ر امکان د ارد که با د نبال شد ن مذاکرات د ر کانال د وجانبه ایران و آمریکا، گفت وگو ها سریع تر به نتیجه برسد ؟
برای مثال اگر طرف ایرانی د ر مورد تحریم ها نگران باشد تحریم هایی که د ر سنای آمریکا به تصویب رسید ه است، آلمان، انگلیس، فرانسه و روسیه نمی توانند د ر لغو این تحریم ها کمکی انجام د هند .

پس قبول د ارید که طرف اصلی مذاکرات هسته ای با ایران آمریکاست؟
این آمریکاست که می تواند د ر مورد نگرانی های ایران د ر زمینه تحریم ها تصمیم گیری کرد ه و به ایران پاسخ بد هد . د ر نتیجه د یگر طرف ها نمی توانند د ر این بخش نقش موثری د اشته باشند .

یعنی د ر این مذاکرات بحث لغو تحریم ها به طور جد ی مطرح می شود ؟
ایران و آمریکا باید د ر مورد جد ول لغو تحریم ها مذاکره کرد ه و به توافق برسند و سپس به جمع مذاکره کنند گان باز گرد ند و اعلام کنند که د ر زمینه هایی مشکلات خود را حل کرد ه اند .

شما به این نکته اشاره کرد ید که مذاکرات امروز احتمالا با توصیه د یگر اعضای گروه 1+5 به آمریکا انجام می شود . اما زمزمه هایی د ال بر نگرانی اروپا از کنار گذاشته شد ن از گرد ونه مذاکرات به گوش می رسد . این نگرانی ها تا چه اند ازه می تواند جد ی باشد ؟
این زمزمه ها بیشتر جنبه شایعه د ارد . د ر سال 1382، تروئیکای اروپا شامل انگلیس، فرانسه و آلمان با ایران مذاکره کرد ند و حتی به توافق نیز رسید ند . اما آنها د ر آن زمان نتوانستند با کاند ولیزا رایس که د ر آن زمان وزیر خارجه جورج بوش رئیس جمهور وقت آمریکا بود به نتیجه برسند . د ر نتیجه د ر سال 1384 آنها اعلام کرد ند که نتوانستند آمریکا را راضی کنند و بهتر است ایران با آمریکا به طور مستقیم وارد مذاکره شود و سپس به مذاکره با اروپا باز گرد د . بنابراین برای اتحاد یه اروپا نیز مهم است که موضوعاتی که بین ایران و آمریکا مطرح است و خیلی به اروپا مربوط نمی شود ، بین تهران و واشنگتن حل شود و سپس د و طرف به روند مذاکرات گروهی باز گرد ند . پس باید گفت که مذاکرات د وجانبه ایران و آمریکا موجب حساد ت و نگرانی اروپا نمی شود چون آنها می د انند که مشکل اصلی د ر ارتباط با ایران، آمریکاست. آنها همان گونه که د ر اوایل د هه 80 شمسی به ایران توصیه کرد ند با آمریکا وارد مذاکره شود ، اکنون نیز می توانند همین مشی را د اشته باشند .

قبل از اینکه موضوع مذاکرات د وجانبه ایران وآمریکا مطرح شود ، سطح توقع ها از مذاکرات پایین آمد ه بود و حتی احتمال تمد ید مذاکرات برای شش ماه د یگر مطرح می شد . اکنون با انجام مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا چقد ر امکان د ارد که مذاکرات تا یک ماه و اند ی باقی ماند ه از فرجه توافق ژنو به نتیجه برسد ؟
بحثی که د ر مورد مذاکرات د یپلماتیک حول پروند ه هسته ای ایران مطرح می شود را نباید با این موضوع اشتباه گرفت که ایران د ر صورتی موفق است که با آمریکا یک جلسه مذاکره د اشته باشد و سریع هم به نتیجه برسد . این نگاه که اگر مذاکرات ایران و آمریکا به د رازا بکشد و به د و یا 5 یا حتی 10 جلسه هم برسد ، پس مذاکرات ناموفق بود ه است، نگاه د رستی نیست. ممکن است مذاکراتی که اکنون بین ایران و آمریکا انجام می شود چند ین د ور اد امه د اشته باشد تا تمامی مسائل و مشکلات مطرح حل شود . پس از اینکه مشکلات حل شد ، گروه مرحله نگارش متن را از صفر آغاز می کند . د ر مرحله نگارش متن ممکن است اشکالاتی از سوی فرانسه یا د یگر طرف ها ایجاد شود که د وباره باید به آنها رسید گی شود . د ر مورد مساله هسته ای ایران و مذاکرات مربوط به آن باید بسیار صبور بود . اگر این مذاکرات طولانی شود نباید این تصور ایجاد شود که رایزنی ها موفق نبود ه است. این مذاکرات معمولا د ر جلسه های متعد د به نتیجه می رسد . د ر مورد مذاکرات ایران و آمریکا باید گفت می توان انتظار د اشت که مشکلات می تواند به تد ریج حل شود اما طولانی شد ن مذاکرات به معنی ناموفق بود ن آن نیست.

آیا این برد اشت از اظهارات شما صحیح است که احتمالا د ر ماه های آیند ه شاهد مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا به موازات مذاکرات ایران و گروه 1+5 خواهیم بود ؟
بستگی به این د ارد که آیا طرفین قانع شد ه اند یا خیر. اگر طرفین قانع شد ه باشند که د یگر نیازی به مذاکرات د وجانبه ایران وآمریکا به موازات این مذاکرات نیست اما اگر قانع نشد ه باشند باز هم نیاز به مذاکرات بیشتر خواهد بود . باید د ر مورد هر د و چارچوب مذاکره فرض را بر این گذاشت که این مذاکرات اد امه د ار خواهد بود و پایانش نامعلوم. نامعلوم نه به این معنی که نتیجه نامعلوم است، بلکه از این نظر که زمان پایان مذاکرات نامشخص خواهد بود . حتی ممکن است مذاکرات بیشتر از شش ماه هم به طول بینجامد .

اما موضوع این است که از نگاه برخی تحلیلگران طولانی شد ن مذاکرات با توجه به تحولاتی که د ر ماه های آیند ه انجام می شود ، می تواند مضر باشد . آنها به تغییر کاترین اشتون، مسوول سیاست خارجی اتحاد یه اروپا و بازنشستگی ویلیام برنز و همچنین انتخابات میان د وره ای کنگره آمریکا اشاره می کنند . آیا اقد ام آمریکا برای مذاکره مستقیم با ایران ناشی از تمایل برای توافق سریع نیست؟
این گونه نیز می تواند باشد . هم آمریکا نگرانی هایی د ارد و هم ایران. ممکن است شرایط عوض شود و تغییر شرایط می تواند به ضرر هر د و طرف باشد .

نگرانی های ایران چیست؟
د ر مورد نگرانی های ایران هم باید گفت تغییراتی د ر سیستم سیاسی آمریکا می تواند موجب آن شود که گروهی بر سر کار بیایند که به اند ازه سیستم کنونی به مذاکره با ایران علاقه مند نباشند . برای مثال نزد یکان به جورج بوش به هیچ عنوان علاقه مند به مذاکره با ایران نبود ند . د ر حال حاضر که هنوز انتخابات میان د وره ای مجلس نمایند گان آمریکا تشکیل نشد ه، حمایت از مذاکرات کم وبیش اد امه د ارد . اما اگر حتی چهره هایی مانند هیلاری کلینتون بر سر کار بیایند باوجود اینکه د موکرات هستند اما د ید گاه های تند رویی د ر مورد ایران د ارند . البته نگرانی های ایران و آمریکا د و طرفه است و طرفین علاقه مند به حل سریع موضوع هستند .