سه دلیل برای پرهیز مسکو از ایجاد اخلال در مذاکرات هسته ای

دیپلماسی ایرانی: در حالی که تنش ها بین مسکو و واشینگتن بر سر الحاق کریمه به روسیه افزایش یافته، نگرانی ها در مورد احتمال پایان همکاری های آمریکا و روسیه در برخی زمینه ها افزایش بیشتر شده است. مذاکرات هسته ای ایران از جمله این زمینه ها به شمار می رود. جایی که آمریکا و روسیه برای دستیابی به یک راه حل دیپلماتیک به منظور پایان دادن به مجادله هسته ای ایران تلاش می کنند.

هفته گذشته سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه به مساله هسته ای ایران به عنوان یکی از زمینه هایی اشاره کرده که مسکو ممکن است از طریق آن به آمریکا واکنش نشان دهد. اما این تهدید چقدر می تواند برای مذاکرات هسته ای ایران جدی باشد؟ بررسی سابقه تاریخی روابط ایران و روسیه نشان می دهد که هر سناریویی محتمل است و هیچ کس نمی تواند گستاخی ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه را نادیده بگیرد. رابریت آینهورن، مقامات سابق دولت اوباما ، خاطرنشان می کند که دلیلی وجود ندارد که روسیه بخواهد مذاکرات هسته ای با ایران را تضعیف کند اما در عین حال از پوتین هیچ چیز بعید نیست.

با این وجود دست کم سه دلیل وجود دارد که نشان می دهد مسکو و واشینگتن می توانند به رغم رویارویی در مساله کریمه، همکاری خود را در مورد پرونده هسته ای ایران حفظ کنند.

1.روسیه در منافع آمریکا برای بازداشتن ایران از ورود به باشگاه هسته ای سهیم است

نگاه روسیه و آمریکا به امور جهانی متفاوت است اما لزوما متناقض نیست. در مورد مساله هسته ای ایران، روس ها مخالف پیشرفت هسته ای ایران هستند چرا که می دانند ایران هسته ای چه تهدید هایی را متوجه منطقه خواهد کرد. آمریکایی ها می گویند روس ها روی دیپلماسی با ایران سرمایه گذاری کرده اند، چرا که به منافع خود می اندیشند نه آمریکا.

روس ها هم مانند دیگران از اینکه در سال 2009 آشکار شد ایران یک تاسیسات غنی سازی زیرزمینی دارد، خشمگین شدند و با لغو قرارداد اس 300 به آن واکنش نشان دادند.

البته باوجود اینکه مسکو و واشینگتن با هسته ای شدن ایران مخالف هستند اما در مورد روش های تحقق این هدف دچار اختلاف نظر هستند. مسکو نیز مانند پکن مخالف استفاده از تحریم ها به عنوان یک ابزار سیاسی است. در واقع روسیه به طور سنتی حامی تحریم ها نیست. آنها به تحریم ها علاقمند نیستند زیرا اغلب این تحریم ها علیه روسیه به کار گرفته شده اند و به منافع مسکو آسیب زده اند. به بیان دیگر شاید روسیه نخواهد شاهد هسته ای شدن ایران باشد اما  برای مسکو این موضوع به اندازه واشینگتن اضطراری نیست. از سوی دیگر روسیه در 35 سال گذشته روابط عادی با ایران داشته است و دلیلی ندارد که بخواهد این روابط را تخریب کند.

2. جایگزین های روند دیپلماتیک برای مسکو هم منفی اند

در تئوری، شاید به نظر برسد که روس ها از شکست تلاش های آمریکا برای حل مساله هسته ای ایران خوشحال می شوند، زیرا به این ترتیب آمریکا در یکی از جدی ترین بحران های خاورمیانه همچنان درگیر می ماند و با افزایش تنش ها و بالارفتن بهای نفت و گاز، روبل های بیشتری به خزانه پوتین سرازیر می شود.

اما در حقیقت باید گفت که این روند به نفع مسکو نیست. هرگونه جایگزین گزینه دیپلماتیک برای حل مساله هسته ای ایران برای روسیه نیز پیامدهای منفی به همراه خواهد داشت. روسیه یک کشور چند ملیتی و چند مذهبی است که تنش های فرقه ای ناشی از درگیری نظامی احتمالی با ایران نیز می تواند به آن سرایت کند.

3.روابط اقتصادی روسیه با ایران کمتر از آن است که نظام تحریم ها را مختل کند.

احیای قرارداد اس 300، چراغ سبز نشان دادن به بانک ها و شرکت ها برای تقویت روابط اقتصادی با ایران و معامله نفت در برابر غذا از جمله کارت هایی است که به گفته تحلیلگران مسکو در رابطه با ایران در اختیار دارد تا از آن در برابر آمریکا استفاده کند.

اما باید توجه کرد که رابطه ایران و روسیه به یک بیماری به نام بی اعتمادی تاریخی دچار است. از سوی دیگر روسیه خود یکی از نافعان اعمال تحریم ها علیه ایران است. از آنجایی که هر دو کشور صادرکننده انرژی به شمار می روند، تحریم ایران به نفع صادرات انرژی روسیه تمام می شود . در واقع نگرانی از این که تعامل اقتصادی روسیه و ایران تا جایی پیش برود که نظام تحریم ها را به مخاطره بیاندازد و دست و پای آمریکا و متحدان اش را ببندد، اندکی دور از واقعیت است. البته زمانی مسکو و ایران روابط تجاری بسیار نزدیکی داشتند اما پس از انقلاب روسیه، انقلاب اسلامی و سقوط جماهیر شوروی که به دوران بازسازی پس از جنگ در ایران همزمان بود، سطح روابط تجاری دوجانبه کاهش یافت و اکنون جایگاه روسیه در مقایسه با دیگر شرکای تجاری ایران مانند چین ، پایین تر است.

البته هیچ یک از این دلایل به این معنی نیست که روسیه و ایران از شانس ایجاد شکاف بین مسکو و واشینگتن به نفع خود، استفاده نخواهند کرد. آنها حتما برای بیشترین بهره برداری ها تلاش خواهند کرد.

منبع: بروکینگز / تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: چهارشنبه 6 فروردین 1393/ باز انتشار: سه شنبه 12 فروردین 1393