ارزیابی ظریف از توافق ژنو

محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه در ارزیابی خود از توافق ژنو، گفت: این توافق لابی قدرتمند صهیونیست ها درآمریکا را بعد از 30 سال شکست داد. اگر منصف باشیم باید به آنهایی که این گونه مذاکره کردند، بگوییم، دستتان درد نکند.

ظریف در گفت و گو با ویژه نامه نوروزی روزنامه ایران به بیان دیدگاه های خود نسبت به توافق ژنو و پیامدهای آن، دیدگاه منتقدان و نگاه اعتدالی در عرصه سیاست خارجی در دولت یازدهم پرداخته است.

ظریف در این گفت وگو درباره وضع دیپلماسی در سال های گذشته، گفت: من با سیاستی که در هشت سال گذشته برسیاست خارجی حاکم بوده، موافق نبودم، البته زمانی که مسوولیتی نداشتم برخلاف دوستانی که این روزها از سر دلسوزی مرتب در حال نقد عالمانه هستند و لحظه ای را برای انتقاد از دست اندرکاران فرو گذار نمی کنند، هیچ وقت نقد و مصاحبه ای هم نداشتم.

وی با بیان اینکه رییس جمهوری پیشین حتی در زمانی که مسوولیت داشتم، علاقه ای به شنیدن نقد نداشت، افزود: معتقد بودم اگر نمی توانم حرفی به نفع سیاست خارجی بزنم، نباید علیه آن هم سخن بگویم، زیرا انصافا سیاست خارجی حوزه اجماع ملی است و موضوع جناحی و گروهی در آن مطرح نیست، اگر کسی به سیاست خارجی نقدی دارد، واقعا بهتر است که خصوصی مطرح کند. البته انتقادات منصفانه ای هم مطرح نشده است.

ظریف یکی از انتقادات مطرح شده را مربوط به محرمانه بودن متن مذاکرات دانست و گفت: این در حالی است که همه دوستان منتقد، به محیط های محرمانه کشور دسترسی دارند و متاسفانه برخی وقت ها اسناد محرمانه بدون رعایت طبقه بندی و حتی صداقت منتشر می شود و توان ما را برای پاسخگویی محدود می کند.

وزیر امورخارجه با بیان اینکه ما نمی توانیم بحث های محرمانه را در فضای آشکار مطرح کنیم، گفت: بعضی وقت ها از همین بحث محرمانه بودن هم سوء استفاده هایی شده است. در جریان مذاکرات مهم اگر قرار باشد هر کاری را می خواهیم انجام دهیم در جایی مطرح کنیم که هیچ اطمینانی به حفظ جزئیات آن وجود نداشته باشد و در رسانه ها منتشر شود، این باعث می شود طرف مقابل قبل از این که پشت میز مذاکره بنشینیم دست ما را کامل بخواند و دیگر نتوانیم مذاکره کنیم.

وی همچنین در پاسخ به برخی انتقادات مطرح شده درباره انجام مذاکرات به زبان انگلیسی توضیح داد: دلیل این مساله هم این است که طرف مقابل متوجه منظور من شود. اگر طرف مقابل زبان فارسی می فهمید من حتما به فارسی گفت و گو می کردم. با این روش که من به فارسی حرف بزنم و یک مترجم ترجمه کند، بخش زیادی از مفهوم منتقل نمی شود.

براساس همه مطالعاتی که در ترجمه انجام شده با بهترین مترجم 70 درصد مفهوم منتقل می شود. آیا کسی که این انتقاد را مطرح کرده یک بار اسناد ترجمه را مطالعه کرده است که بفهمد ترجمه همزمان نمی تواند منتقل کننده مفهوم باشد.

ظریف اضافه کرد: می گویند چرا همه حرف هایی را که پشت میز مذاکره مطرح می کنید، علنی نمی شود، آیا ما را محرم نمی دانید؟ ما با آقایان جلسه گذاشتیم و صحبت کردیم و آن ها جزئیات را به مطبوعات دادند و معلوم شد که نمی شود خصوصی صحبت کرد. گفتیم آیا حاضرید خصوصی حرف بزنیم، گفتند نه شما هرچی بگویید ما با اختیار خودمان تصمیم می گیریم که چه چیزهایی را بیرون از جلسه منتشر کنیم. ما هم گفتیم ما حرف محرمانه داریم. نه اینکه به مردم خودمان اعتماد نداشته باشیم، بلکه به طرف مقابل اعتماد نداریم، حتی اگر به طرف مقابل اعتماد داشته باشیم، آیا درست است که تمام مواضع مذاکراتی را علنی بگوییم؟

وی در پاسخ به سوالی درباره چگونگی پیش گرفتن سیاست اعتدال در حوزه دیپلماسی، گفت: معتقدم که اکنون در شرایط ویژه ای به سر می بریم و نوعی موقعیت سیال و انتقادی حاکم است که باید یک سیاست جامع نگر را در پیش گرفت. در این فضا نگاه یک جانبه به شرق، غرب و کشورهای همسایه کافی نیست چرا که دنیا تغییر کرده است.

رییس دستگاه دیپلماسی با بیان اینکه دنیا به سمت تخصصی شدن در حال حرکت است، عنوان کرد: غیرممکن است که یک نفر در همه رشته ها صاحب نظر باشد. درجریان مذاکرات هسته ای شاهد بودیم که برخی دوستان اظهاراتی مطرح کردند که سوال برانگیز بود.فردی که فلسفه خوانده می گوید که من سواد دارم، بله ایشان سواد دارد ولی نه در مذاکرات هسته ای.

ظریف با اشاره به استفاده از سه متخصص در مسائل فنی هسته ای، گفت: اگر ریا نباشد به غیر از بحث فنی در سایر مباحث تسلط دارم، حدود 30 سال در حوزه خلع سلاح و مذاکرات بین المللی کار کرده ام، البته مباحث فنی را بلد نیستم و در مواردی که موضوع به حوزه تخصصی آنها مربوط است، از آنها سوال می کنم.

وزیرخارجه در پاسخ به این سوال که اگر امروز سکاندار دستگاه دیپلماسی نبودید، به عنوان استاد دانشگاه قرار بود از توافق هسته ای انتقاد کنید، چه می گفتید؟ گفت: اگر من منصفانه می خواستم به این سند نگاه کنم، بدون اینکه بخواهم خودستایی کنم، می گفتم دست آنهایی این گونه مذاکره کردند، درد نکند. چرا که این گفت و گوها در شرایط بسیار دشوار و با سابقه نامناسب صورت گرفته است.

وی افزود: البته همکارانم سهم زیادی در روند موفقیت آمیز مذاکرات داشتند، اینکه در چنین شرایطی فشار قطعنامه های شورای امنیت و مواضع مختلف غرب علیه ایران مطرح است، بتوان از همه ظرفیت ها استفاده کرد و به این تفاهم رسید، بسیار قابل توجه است.

ظریف درپاسخ به سوالی مبنی براینکه آیا شما صدای منتقدین را شنیده اید، گفت: این صدا آنچنان بلند است و امکانات پخش فراوان دارد که امکان ندارد انسان در عالم واقع زندگی کند و نشود.

وزیرخارجه در پاسخ به سوالی درباره واکنش رییس جمهوری به منتقدان و مخالفان توافق هسته ای عنوان کرد: من نمی توانم درباره سواد و یا بیسوادی مردم اظهار نظرکنم.به نظرم آقای رییس جمهوری هم این کار را نکردند، بلکه ایشان تاکید داشتند که افراد متخصص درباره موضوع هسته ای اظهار نظر کنند، البته برخی درباره این اظهارات فضاسازی کردند.

وی اضافه کرد: اظهارات رییس جمهوری متوجه همین نکته بود که چرا در شرایطی که برخی از منتقدان توافق هسته ای حتی سواد ندارند، استادان دانشگاه ها به طور رسمی و عمومی دیدگاه های خود را مطرح نمی کنند، بلکه با نامه نگاری از حیاتی بودن توافق هسته ای سخن می گویند که من هم با آن موافقم.

ظریف در بخش دیگری از سخنان تصریح کرد: باید پیامدهای توافق هسته ای بر روابط منطقه و نگرانی دشمنان جمهوری اسلامی که به فعال تر شدن آن ها منجر شد، مورد بررسی قرار گیرد و منتقدان بپرسند چرا برای نخستین بار در 30 سال گذشته لابی قدرتمند صهیونیستی در آمریکا شکست خورده و نمایندگان کنگره آمریکا می گویند که آمریکا در تفاهم ژنو متضرر شده است و اینکه چرا دولت آمریکا مجبور می شود به جای انتشار اصل توافق ژنو، فک شیت (Fact sheet) منتشر کند.

وی همچنین به نبود فرصت کافی برای نگارش خاطرات خود از مذاکرات اشاره کرد و گفت: برخی وقت ها حتی فرصت خواندن گزارش همکاران از مذاکرات را نیز ندارم این مشغله و گرفتاری از گذشته وجود داشته و تاکنون ادامه دارد.تمام تلاشم این است که پیش از مذاکره درباره اظهاراتم فکر کنم و بازگویی آن را دوستان زحمت می کشند.

این دیپلمات کهنه کار نسبت به ارزیابی اش از کارنامه کاری خود در کسوت وزیرامورخارجه اظهار داشت: ارزیابی از کارنامه افراد را یکی خدا می تواند، انجام دهد که احکم الحاکمین است و یکی هم مردم. معتقدم هر کاری بلد بودم انجام دادم و مردم باید درباره نتیجه قضاوت کنند.

وزیرخارجه در پاسخ به سوالی مبنی براینکه هنوز هم معتقدید که توافق ژنو مانع جنگ شد، اظهار داشت:من که معتقد نیستم آمریکایی ها توان جنگ علیه ایران را داشتند،اما توافق ژنو مانع شدت گرفتن تشنج در منطقه و بهره برداری بدخواهان ایران از این تشنج شد.

ظریف همچنین موفقیت دیپلماسی دولت یازدهم را ناشی از سیاست های کلی تبیین شده از سوی مقام معظم رهبری دانست و گفت: بعد از ایشان رییس جمهوری است که برنامه ها را تعیین می کند و بنده اجرا می کنم.بنابراین من کوچکترین جزء این سلسله مراتب هستم.حتما نظرات مقام معظم رهبری و دیدگاه های رییس جمهوری خیلی بیشتر روی کار تاثیر دارد تا بازی سیاسی ای که بنده دبنال می کنم.