از امحاء رنج لجاجت تا احیاء گنج تجارت

دیپلماسی ایرانی: روابط ایران و اروپا دیرینه بوده و ریشه در تاریخ و تمدن چند هزاره ای طرفین دارد. این تعاملات در مقاطع مختلف تاریخی با توجه به مؤلفه های سیاسی ، اقتصادی ، فرهنگی و اجتماعی فراز و فرود داشته است. دو سوال اساسی در مورد رسیدن روابط به نازل ترین سطح در 2013 و چرایی رقابت جدید اروپائیان بسمت ایران وجود دارد که در این یادداشت بیشتر به سوال دوم پرداخته می شود چرا که اروپائیان در این بازی میدان را به مثلث رقبای منطقه ای خود یعنی روسیه ، چین و ترکیه واگذار کرده و خوب واقفند جبران مافات و دستیابی مجدد به بازار ارزشمند و بکر ایران کاری آسان نیست.  ایران زمین در دوران دو قرن اخیر در زمینه های ذیل از اهداف الویت کشورهای اروپایی بوده است :

1 )  انرژی : با توجه به منابع فراوان زیر زمینی بویژه نفت و گاز ، اروپا همواره به ایران به عنوان منبع مطمئن ، آسان و سریع الوصول تأمین نیازهای خود نگاه داشته و تا پایان دهه اول هزاره سوم بیشترین واردات انرژی را از کشورمان انجام داده است . بر اساس اعلام یورو استات مصرف سالانه انرژی اتحادیه 830 میلیون تن بوده که ترکیب آن به ترتیب 5/28درصد هسته ای ، 6/19درصد زغال سنگ ، 8/18 درصد گاز ، 7/11درصد نفت ، 1/20درصد انرژیهای نو و تجدید پذیر می باشد و در سال 2011 که مبادلات ایران و اتحادیه اروپا به 94/26 میلیارد رسید سهم صادرات کشورمان به اتحادیه 27 عضوی 5/10 میلیارد یورو بوده که 92درصد این رقم صادرات نفت شامل شده است .

2 )  بازار مصرف : اتحادیه اروپا همواره به بازار مصرف ایران توجه خاصی داشته است این اتحادیه با داشتن 7درصد جمعیت جهانی بیش از 20درصد تجارت جهانی را بعنوان بزرگترین صادر کننده و دومین وارد کننده جهان مطرح است. تجارت ایران و اتحادیه اروپا تا پایان دهه اول هزاره سوم روندی صعودی داشته و حجم مبادلات از 2012 شیب نزولی تندی را بدلیل اعمال شدید تحریم های ناعادلانه تجربه نمود بطوری که رقم 9/26 میلیارد یورو سال 2011 به رقم 2/12 میلیارد در 2012 و در سال گذشته میلادی به کمترین رقم یعنی 6 میلیارد یورو کاهش یافت که از این رقم هم 80 درصد سهم صادرات اتحادیه اروپا به جمهوری اسلامی ایران بوده است .

3 ) دسترسی به بازارهای ثالث : واقعیت این است که جمهوری اسلامی ایران با موقعیت ژئو استراتژیک خود بهترین سکوی دسترسی به بازار بیش از 500 میلیونی 15 کشور همسایه در حاشیه خلیج فارس و آسیا مرکزی و قفقاز است.

4 ) جذب نیروهای نخبه و صاحبان سرمایه ایرانی : از اوایل قرن بیستم همواره روندی صعودی از مهاجرت جوانان برای تحصیل و صاحبان سرمایه را به اروپا شاهد بوده ایم و اکنون جامعه ایرانی در بسیاری از کشورهای اروپایی بویژه انگلیس ، آلمان ، فرانسه ، کشورهای نوردیک ، اتریش و حتی کشورهای شرق و مرکزی اروپا حضور پر رنگ داشته و نقش آنان در ایجاد اشتغال و حوزه خدماتی بویژه بهداشت و درمان چشمگیر و مثال زدنی است.

5 ) میراث علمی ،  فرهنگی و تاریخی : از طرفی اروپا از قرون وسطی با بهره گیری از نهضت ترجمه و استفاده از آثار رازی ، ابوریحان بیرونی ، ابن سینا و عمر خیام در حوزه های شیمی ، پزشکی و درمان ، نجوم و ریاضی بستر مناسبی را برای ایجاد یک جهش تمام عیار در حوزه علم و تکنولوژی قاره سبز فراهم نمودند امروزه به هر کتابخانه بزرگ اروپایی مراجعه شود ترجمه صدها اثر ارزشمند دانشمندان ایرانی در تمامی زمینه ها موجود است و از طرف دیگر اروپائیان از اواخر دوره قاجاریه بدنبال انتقال آثار باستانی ، ملی و تاریخی ایران به موزه های خود بودند و اکنون شاهد اختصاص بخش عمده ای از موزه های تاریخ ملی تمامی دول این قاره حتی موزه لوور فرانسه به میراث تاریخی و تمدنی ایران زمین هستیم .

6 ) بهره گیری از محصولات کم نظیر و منحصر به فرد ایرانی : برخی از محصولات و تولیدات بویژه فرش دستی ، پسته ، خاویار و زعفران ایرانی در بین اروپائیان شهره عام و خاص می باشد و در دهه های اخیر بیشترین صادرات غیر نفتی ایران به اروپا شامل فرش و پسته بوده است .

جمع بندی : همواره تغییرات در قدرت خصوصا در رأس قوه مجریه در کشورهای مختلف انواع تغییر سیاسی در زمینه های مختلف بویژه دیپلماسی را بهمراه دارد مخصوصاً وقتی که تغییر مربوط به یکی از قدرتهای مهم منطقه ای در عرصه معاصر باشد . اروپائیان با بهره گیری از فرصت پیروزی جناب آقای روحانی در انتخابات ریاست جمهوری و با به علم و آگاهی از خردورزی دولت تدبیر و امید ، چند اقدام مهم انجام داده که زمینه ساز جبران لج بازهای گذشته و ترمیم و نوسازی  مجدد  روابط چند جانبه و گسترده با ایران است.

اروپائیان در سال 2013 میلادی این اقدامات مهم را انجام دادند:

الف: از نتیجه انتخابات ایران استقبال نمودند.

ب: رای قاطعانه به قطعنامه پیشنهادی جناب آقای روحانی در موضوع مبارزه با خشونت در سازمان ملل متحد دادند.

ج: انگلیس تصمیم به برقراری روابط دیپلماتیک با تهران گرفته و پارلمان این کشور به دخالت نظامی در سوریه رای نداد.

د: نهایتاً اتحادیه اروپا در مذاکرات 1+5 از روند  خصومتی فاصله گرفته و به انعقاد توافقنامه ژنو و حل و فصل اختلافات در خصوص برنامه هسته ای جمهوری اسلامی ایران کمک  شایان کردند.

در همین راستا  در سال 2014 نیز شاهد اشتیاق مفرط اروپائیان به دیدار و رایزنی با رئیس جمهوری اسلامی ایران به ویژه در داووس و دیگر مقامات کشورمان و مسابقه هیئت های تجاری برای سفر به تهران بودیم که با سفر هیئت فرانسوی شروع و با هیت های آلمانی و غیره ادامه خواهد یافت . امید آنکه این اقدام اروپائیان حرکتی هوشمندانه برای شروع مرحله جدید  روابط با جمهوری اسلامی ایران از سویی منطبق با منطق ، عقلانیت ، اصول حقوقی و دمکراتیک روابط بین الملل ، فارغ از تاثیرپذیری از عناصر ثالث و مخالف تعامل طرفین و از سوی دیگر مبتنی واقعیت های سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی و مردم سالاری دینی کشورمان باشد . به طور حتم از طرف تهران نیز سلسله اقداماتی صورت پذیرفته ولی برای احیاء و رنسانس  روابط پایدار با اتحادیه تغییراتی در الویتهای دیپلماسی سیاسی ، اقتصادی و فرهنگی کشورمان نیز ضروری است که در مطالب بعدی به آن اشاره خواهد شد .