بعیدی نژاد: برای اثبات اقدامات خود از رهبری هزینه نمی کنیم

ایرنا:«حمید بعیدی نژاد» رییس دبیرخانه اجرای توافق ژنو در گفت و گوی تفصیلی با خبرنگاران سیاسی ایرنا اظهار داشت: بطور کلی همان طور که آقای دکتر ظریف هم در چندین مقطع تذکر دادند ما موافق نیستیم که برای اثبات اقدامات خود از مقام معظم رهبری دراین موضوع هزینه کنیم و بخواهیم مثلا بگونه ای همیشه تاکید کنیم که محورها و جزئیات توافق شده در جریان مذاکرات، جزءبه جزء و یک به یک نظر مقام معظم رهبری را داشته است چرا که باور ما این است که شان ایشان بسیار بالاتر از این است که بخواهیم برای کارکرد مذاکراتی خود از ایشان هزینه کنیم.

مدیر کل سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه تصریح کرد: انجام مذاکرات برای خود ساختاری دارد و ما هم موظفیم که در قالب این ساختارها حرکت کنیم. البته طبیعی است که ما به سهم خود نتیجه مذاکرات را در مراحل مختلف به مقامات عالی رتبه از جمله مقام معظم رهبری گزارش کنیم ولی این ایشان هستند که تصمیم می گیرند در چه مراحلی چه نکات و مواردی را به نهادهای ذی ربط منتقل کنند که به تیم مذاکره کننده برسد.

رییس دبیرخانه اجرای توافق ژنو گفت: با کمال افتخار اعلام می کنیم که کلام و نظر معظم له برای ما حجت است و هر گاه ایشان صلاح بدانند که نکته و موضعی را بفرمایند قطعا تیم مذاکراتی فرمایشات ایشان را نصب العین خود قرار خواهد داد اما ما فکر نمی کنیم که مناسب باشد ایشان را درمعرض موضع گیری قرار دهیم و یا هر کجا در توضیح مطالب احیانا کم آوردیم بخواهیم از جایگاه و موقعیت ایشان هزینه کنیم.

عضو تیم مذاکره کننده هسته ای اظهار داشت: بنابراین نسبت به پیشبرد مذاکرات رویه سازمان دهی شده وجود دارد که مسوولان پرونده هسته ای به آن به طور کامل پایبند هستند و نهادهای مرتبط هم در جریان جزئیات امر قرار دارند.

وی افزود: دستورالعمل ها توسط نهادهای تصمیم گیری و تصمیم سازی کشور گرفته و صادر می شوند و مذاکرات توسط تیم مذاکرات هسته ای انجام می شود.

بعیدی نژاد همچنین در بخش دیگری از این مصاحبه تفصیلی با بیان اینکه دبیرخانه در وزارت خارجه به با عنوان «دبیرخانه اجرای تفاهم ژنو» تشکیل داده ایم، گفت: از سایر وزارت خانه ها و سازمان ها درخواست کردیم که یکی از مدیران آن نهاد را به عنوان نقطه تماس با وزارت خارجه انتخاب و به ما معرفی کنند.

این دیپلمات کهنه کار دستگاه دیپلماسی اظهار داشت: در واقع، این افراد به عنوان حلقه های اتصال واحد سازمانی خود و وزارت امورخارجه هستند و ما به صورت مداوم با این افراد جلسه خواهیم داشت.

وی تصریح کرد: ما متخصصان بسیاری در کشور داریم که هسته ها و واحد های حرفه ای را تشکیل می دهند و در نهایت به وزارت خارجه متصل می شوند؛ بنابراین اینگونه نیست که تنها چند نفر محدود در مذاکرات شرکت کنند، بلکه آنها نمایندگان نظام اجرایی کشورهستند، که خود به بهترین مدیران و کارشناسان کشور متصل هستند.

بعیدی نژاد اظهار داشت: در حال حاضر حداقل 40 نفر از مدیران ارشد تا کارشناسان برجسته کشور در فرآیند مذاکرات ژنو مشارکت داشته و دارند که با توجه به مرحله نیاز فعلی اجرایی کشور به زودی به حداقل ١٢٠ نفر خواهد رسید.

وی اضافه کرد: تلاش ما در وزارت امور خارجه سازماندهی هر چه بیشتر این شبکه ارزشمند مدیران و کارشناسان ارشد نهادهای اجرایی کشور است.

عضو تیم مذاکره کننده هسته ای کشورمان در بخش دیگری از این گفت و گوی تفصیلی درباره مخالفان توافق ژنو اظهار داشت: اخباری مبنی بر این وجود دارد که رژیم صهیونیستی به دلیل اینکه نتوانست با مواضع صریحی مثل اینکه این توافق «اشتباه تاریخی» و یا «اشتباه قرن» است، جلوی آمریکا را برای رسیدن به توافق با ایران بگیرد، به دنبال تغییر تاکتیک است.

بعیدی نژاد گفت: آنها ممکن است تلاش کنند به جای اینکه با بیان مواضع مخالف صریح، جلوی پیشرفت مذاکرات را بگیرند که موفق هم نبودند از راه های فنی و تخصصی وارد شوند و مباحثی را مطرح کنند که در عمل مذاکرات را با بن بست روبرو کنند.

این عضو تیم مذاکره کننده هسته ای همچنین اظهار داشت: به عنوان یک کارشناس عرض می کنم که توافق درازمدت که در آینده مذاکرات آن برگزار خواهد شد، به دلیل دشواری خاص خود نیازمند اجماع محکم داخلی دارد. خوشبختانه با وجود انتقادهایی که ما از گوشه و کنار می بینم، باز هم شاهد اجماع داخلی خوبی در حمایت از تفاهم صورت گرفته در ژنو هستیم اما این اجماع برای دور بعدی مذاکرات که پیچیدگی و دشواری بسیاری دارد، باید بیش از اینها استوار باشد و پیگیری این مذاکرات یک عزم مردانه و جدی در کل سطح کشور را می طلبد.

بعیدی نژاد گفت: بنابراین تداوم ناملایماتی هایی که گاهی دیده می شود، باعث سخت شدن کار برای تیم مذاکره کننده خواهد شد. تیم مذاکره کننده برای موفقیت در این کار به یک پشتوانه قوی در سطح ملی نیاز دارد. آنها از طرف کشور و بر اساس دستورالعمل های نهادهای تصمیم سأزی کشور مذاکره می کنند.

وی تاکید کرد: هدف مذاکرات هدف سنگینی است. باید مذاکرات را به گونه ای هدایت کنیم که در اثر آن تمام تحریم های یک جانبه و چند جانبه بین المللی برداشته شوند؛ ممکن است این موضوع برای کسانی که چندان دقیق به مسائل نگاه نمی کنند، امری ساده باشد و نوعی تصمیم گیری فوری سیاسی از سوی کشورهای مقابل به نظر برسد اما تحریم ها به قدری درهم تنیده شده و به عنوان بخشی از نظام روزمره و واقعیت های جاری در تبادلات مالی و بانکی تبدیل شده است که توافق بر سر راه حل جامعی که منجر به برداشتن همه تحریم ها شود و برنامه هسته ای ایران را به مثابه یک برنامه عادی یک کشور غیردارنده سلاح هسته ای تبدیل کند، به هیچ وجه ساده نیست. بنابراین طبیعی است که کار دشواری پیش روست.

این مطالب بخش هایی از مصاحبه تفصیلی خبرنگاران سیاسی ایرنا با «حمید بعیدی نژاد» عضو تیم مذاکره کننده هسته ای و مدیر کل سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه است که در ماههای اخیر نامش بسیار شنیده شده، او در زمره دیپلمات های کهنه کار عرصه سیاست خارجی کشورمان است که 25 سال سابقه فعالیت در دستگاه دیپلماسی دارد.

او دیپلماتی متواضع، نکته سنج و واقع بین است که تحولات عرصه بین المللی را بخوبی می شناسد و رصد می کند اما کمتر حاضر به انجام مصاحبه می شود. او در این مصاحبه با سعه صدر به تمامی انتقادات مخالفان توافق ژنو پاسخ داد.

به اعتقاد کارشناسان مسایل بین المللی، نکته سنجی و دقت نظر این دیپلمات باسابقه موجب شده است که محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه و رییس هیات مذاکره کننده هسته ای ایران با 1+5، او را به ریاست دبیرخانه اجرای توافق ژنو منصوب کند. او در تیم مذاکره کننده هسته ای ریاست هیات کارشناسی را برعهده دارد؛ کارشناسانی که در ماههای اخیر ساعت های متمادی و روزهای بسیاری را با کارشناسان 1+5 بر سر نحوه اجرای توافق ژنو بحث و گفت و گو کردند تا سرانجام در مذاکراتی در سطوح بالاتر با حضور سید عباس عراقچی عضو ارشد تیم مذاکره کننده هسته ای و هلگا اشمید معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به نتایجی رسید و پس از آن با تایید پایتخت های هفت کشور، این توافق از روز 30 دی ماه اجرایی شد.

توافق ایران و 1+5 که سوم آذرماه 92 صورت گرفت، در حالی از 30 دی ماه در حال اجرایی شدن است که قرار است طرفین تا اواخر بهمن ماه دور مذاکرات جامع برای رسیدن به توافق نهایی را آغاز کنند.

مشروح بخش نخست مصاحبه تفصیلی خبرنگاران سیاسی ایرنا با این عضو تیم مذاکره کننده هسته ای بدین شرح است:

**ایرنا: عده ای توافق ایران و 1+5 را در 100 روز نقطه مثبتی در کارنامه کاری دولت یازدهم می دانند و برخی نیز آن را ضعف دولت می دانند و ایراداتی به متن توافقنامه دارند.به عنوان مثال برخی از نمایندگان مجلس معتقدند دولت در این 100 روز نه تنها 10 سال مقاومت بلکه 35 سال ایستادگی ملت ایران بعد از انقلاب اسلامی با این توافق بی حاصل شد. جواب شما به این انتقادات چیست؟

++ بعیدی نژاد: این مذاکرات که دراین مدت شکل گرفت، منوط به سوابقی در گذشته بوده است. درواقع از سال 2003 که مساله هسته ای ایران در سطح بین المللی وارد مرحله تازه ای شد، مذاکرات مختلفی دراین زمینه در دولت های گذشته انجام شد؛ مذاکرات اخیر به نوعی در تداوم تاریخچه مذاکرات قبلی و بستر مذاکرات پیشین شکل گرفته است. هرچند که از نظر سرعت مذاکرات و اینکه گفت و گوها در زمان نسبتا کوتاهی به نتیجه رسید، مذاکرات را می توان از نگاه های مختلف تعبیر و تفسیر نمود اما نمی توان این واقعیت را کتمان کرد که نسبت به روند مذاکرات گذشته، مذاکرات این دوره از سرعت قابل ملاحظه ای برخوردار بوده است و این اتفاق هم دلایل سیاسی مختلفی دارد.



***آمریکایی به نتیجه رسیدند که نمی توانند نقش ایران را نفی کنند

** ایرنا: عده ای هم در تحلیل هایشان به این سرعت قابل مذاکرات اذعان دارند، از نظر شما دلایل آن چیست؟ ++ بعیدی نژاد: فکر می کنم اگر بخواهم به سرفصل های این موضوع اشاره کنم باید بگویم که آمریکایی ها به عنوان کشوری که همواره در اقدام علیه ایران و وضع تحریم ها نقش پیشرو داشته اند، به دلایل مختلف به این نتیجه رسیدند که نمی توانند نقش ایران را نفی کنند. البته تحولات منطقه در افغانستان، سوریه و عراق نیز باعث شد که آنها نقش ایران را در دوره جدید شناسایی کنند. این سیاست جدید آمریکا دلایل مختلفی دارد و برای بررسی آن باید به ریشه های آن هم توجه کرد، اما نکته مهم این بود که این تغییر نگرش با حماسه سیاسی انتخابات ریاست جمهوری ایران همزمان شد. در واقع دولتی که با آرای بالای مردم به قدرت رسید و به عنوان دولتی که برآمده از اراده مردم است، فرصتی را درسطح بین الملل ایجاد کرد تا شاهد جهشی در پیشبرد موضوع هسته ای ایران باشیم و به دلایل متعدد سیاسی این احساس به وجود آمد که زمان آن رسیده است که حل بحث هسته ای ایران آغاز شود.



*** پیشنهاد اصلی 1+5 بسنده کردن به توافق کوتاه مدت بود

.... بعیدی نژاد: با آغاز دور جدید مذاکرات هسته ای پیشنهاد اصلی طرف 1+5 این بود که چارچوب اصلی تفاهم هسته ای تنها به تدوین اقدامات مرحله کوتاه مدت محدود گردد، چرا که قابل حصول است و می توان یک سری اقدامات از سوی یک طرف را در برابر اقدامات دیگر از سوی طرف دیگر به صورت موازنه انجام داد و زودتر به نتیجه می رسد اما به دلیل سوابق منفی که ما نسبت به موضع طرف مقابل داشتیم طی سالیان گذشته همواره این نگرانی را داشتیم که حتی با پیشبرد مذاکرات، این تردید وجود دارد که آیا طرف مذاکره کننده ما در نهایت برنامه غنی سازی ایران را خواهد پذیرفت یا نه؟ این سوال محوری برای ما همیشه مطرح بود. لذا ما معتقد بودیم که توافق بر سربرنامه کوتاه مدت بدون اینکه ما هدف بلندمدت خود را تعریف و مشخص کرده باشیم، قطعا به اعتماد سازی منجر نخواهد شد.

در واقع اگر ما با آنها بر یک تفاهم کوتاه مدت توافق می کردیم، ولی از طرفی تردید می داشتیم که آیا در نهایت آنها برنامه غنی سازی ایران را می پذیرند یا خیر، این برای ما اعتماد ساز و تامین کننده خواسته های اصلی ما نبود. بنابراین از همان ابتدا تاکید کردیم که اقدامات کوتاه مدت باید در کنار تعریف هدف بلندمدت انجام شود و ما موافق نیستیم که تنها بر سر قدم های کوچک توافق شود.

حتی با اینکه آنها در ابتدا برای پیشبرد مذاکرات با این برنامه موافقت کردند اما در چند دور به علت پیچیدگی هایی که ما برای تبیین محورهای برنامه درازمدت با 1+5 به مشکل برخوردیم، آنها دوباره این موضوع را مطرح کردند که بهتر است در این مرحله از توافق از بحث بر سر ابعاد درازمدت مسئله هسته ای ایران صرف نظر و به اقدامات کوتاه مدت بسنده کنیم چرا که امکان تفاهم پیرامون ابعاد درازمدت توافق وجود ندارد. اما ما این موضوع را نپذیرفتیم و مطرح کردیم که این دو گام باید در کنار یکدیگر حرکت کنند. تیم مذاکره کننده به آنها اعلام کرد که وقتی اعتماد ایران نسبت به طرف مقابل جلب می شود که مشاهده کند که آنها انجام غنی سازی توسط ایران را هم در دوره کوتاه مدت و هم در دراز مدت می پذیرند.

بنابراین این مذاکرات وارد فرآیندی شد که ما توانستیم در یک دوره نسبتا کوتاه برای اقدامات کوتاه مدت به توافق برسیم و در کنارش تصویری از راه حل دراز مدت را هم تبیین کنیم.



*** هنوز کارهای بسیاری باقی مانده است / راه طولانی و دشواری پیش رو داریم

... بعیدی نژاد: ما معتقدیم که راه طولانی و دشواری در پیش داریم. درواقع ما به هیچ وجه تصور نمی کنیم مسیری که می خواستیم طی کنیم، نهایی شده است. به باور تیم مذاکره کننده برای رسیدن به توافق جامع در طولانی مدتی، هنوز راه بسیاری باقی مانده است و بخش مهمتر کار مربوط به این بخش است. بله ما هم معتقدیم که سرعت مذاکرات در بخش اول بالا بوده اما هنوز کار بسیاری باقی مانده است.



*** در هر مرحله نتیجه مذاکرات را با جزئیات به دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی گزارش می دهیم

....بعیدی نژاد: به طورکلی اعتقادمان این است که تیم مذاکره کننده هسته ای که از سوی نهادهای رسمی کشور برای این کار تعیین شده و در راس آن آقای دکتر ظریف که پس از محول شدن مسوولیت پرونده از شورای عالی امنیت ملی به وزارت امورخارجه رهبری مذاکرات را برعهده دارند، تصمیمات عالی نظام را در حوزه هسته ای را که به خطوط قرمز مشهور است، به عنوان راهنمای عمل خود در مذاکرات مد نظر قرار می دهند و سعی می کنند در چارچوب سیاست های نظام مذاکرات را انجام دهند. در واقع ما در هر مرحله نتیجه مذاکرات را با جزئیات کامل آن به صورت کتبی به دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی گزارش می کنیم. همین طور در جلسات توضیحی و مشورتی به صورت منظم ، گزارشات لازم و تشریح وضعیت مذاکرات را به دبیرخانه شورای امنیت ملی ارائه می کنیم. مدیران و کارشناسان ذیربط در سطوح مدیریتی و وزرای مرتبط نیز در سطوح عالی تردر این جلسات شرکت می کنند. علاوه براین شورای امنیت ملی خود رویه هایی برای تصمیمی گیری دارد که براساس آن جمع بندی دیدگاه ها و نظرات شورا پس از أخذ تصمیمات لازم به صورت ابلاغ به نهادهای مربوطه و از همه مهمتر به وزارت خارجه اعلام می شود.



***نمی خواهیم از مقام معظم رهبری برای تمام جزئیات مذاکرات هزینه کنیم

**ایرنا: عده ای در اثبات مواضع سیاسی خود سخنانی را منتسب به مقام معظم رهبری نقل می کنند مبنی بر اینکه رهبری نظر مثبتی به جزئیات این توافق ندارند. پاسخ شما به این انتقادات چیست؟ و با توجه به اینکه شما رییس تیم کارشناسی بوده و در جریان همه مذاکرات هستید، هماهنگی بین تیم مذاکره کننده با مقام معظم رهبری چگونه تنظیم می گردد؟ پیگیری مسائل فنی و جزئی نیز مشخصا چگونه با معظم له هماهنگ می شود؟

++بعیدی نژاد: ما خود را موظف به حرکت در چارچوب ساختارهای تعیین شده در نظام تصمیم گیری کشور می دانیم . بطور کلی همان طور که آقای دکتر ظریف هم در چندین مقطع تذکر دادند ما موافق نیستیم که برای اثبات اقدامات خود از مقام معظم رهبری دراین موضوع خرج کنیم و بخواهیم مثلا بگونه ای همیشه تاکید کنیم که محورها و جزئیات توافق شده در جریان مذاکرات، جزءبه جزء و یک به یک نظر مقام معظم رهبری را داشته است، چرا که باور ما این است که شأن ایشان بسیار بالاتر از این است که ما بخواهیم برای کارکرد مذاکراتی خود از ایشان هزینه کنیم. انجام مذاکرات برای خود ساختاری دارد و ما هم موظفیم که در قالب این ساختارها حرکت کنیم. البته طبیعی است که ما به سهم خود نتیجه مذاکرات را در مراحل مختلف به مقامات عالی رتبه از جمله مقام معظم رهبری گزارش کنیم ولی این ایشان هستند که تصمیم می گیرند در چه مراحلی چه نکات و مواردی را به نهادهای ذی ربط منتقل کنند که به تیم مذاکره کننده برسد. با کمال افتخار اعلام میکنیم که کلام و نظر ایشان برای ما حجت است و هر گاه ایشان صلاح بدانند که نکته و موضعی را بفرمایند قطعا تیم مذاکراتی فرمایشات ایشان را نصب العین خود قرار خواهد داد. اما ما فکر نمی کنیم که مناسب باشد ایشان را درمعرض موضعگیری قرار دهیم و یا هر کجا در توضیح مطالب احیانا کم آوردیم بخواهیم از جایگاه و موقعیت ایشان هزینه کنیم.

بنابراین نسبت به پیشبرد مذاکرات رویه سازمان دهی شده وجود دارد که مسوولان پرونده هسته ای به آن به طور کامل پایبند هستند و نهادها ی مرتبط هم در جریان جزئیات امر قرار دارند. دستورالعمل ها توسط نهادهای تصمیم گیری و تصمیم سأزی کشور گرفته صادر می شوند و مذاکرات توسط تیم مذاکرات هسته ای انجام می شود.

**ایرنا: به رغم اجرای توافق ژنو و توضیحات کارشناسی و فنی تیم مذاکره کننده هسته ای درباره پذیرش حق غنی سازی ایران از سوی 1+5 برخی شخصیت ها و گروههای سیاسی معتقدند که در متن توافق به صراحت برنامه غنی سازی و یا حق ایران برای این امر دیده نشده است. اخیرا هم انتقادات برخی نمایندگان مجلس در این زمینه شدت گرفته است. پاسخ شما به منتقدان چیست؟ با توجه به اینکه موضوع غنی سازی در مذاکرات جامع نیز جزء موارد مشکل مذاکرات خواهد بود، چه برنامه ای در این زمینه دارید؟ نگرانی برخی منتقدان این است که آیا طرف مقابل غنی سازی ایران را در دراز مدت خواهد پذیرفت؟

++ بعیدی نژاد: در این باره باید بگویم که ما تعجب می کنیم که هنوز در رابطه با موضوعاتی که امروز دیگر کاملا آشکار و واضح است و متن آن نه تنها در ایران بلکه در تمام دنیا منتشر شده و مطالعه متن آن برای همه افراد میسر است، چرا هنوز بر سر مبانی اولیه اختلاف نظر وجود دارد؟ در واقع اگر کسی متن را مطالعه کند، به روشنی به موضوع پذیرش حق غنی سازی در آن پی خواهد برد. دقت کنید که توافق دو مرحله یعنی کوتاه مدت و بلندمدت دارد. در مرحله کوتاه مدت نیازی نیست که نام غنی سازی برده شود چرا که غنی سأزی در عمل پذیرفته شده است. از جمله اقداماتی که به صورت صریح عنوان می شود این است که ایران تنها تولید غنی سازی 20 درصد را متوقف می کند و در عوض غنی سازی 5 درصد را با تمامی وضعیت موجود آن حفظ می کند و ادامه می دهد. این یعنی تمام سانتریفیوژهایی که به کار غنی سازی 5 درصد می پردازد به کار خود ادامه می دهند و این امر به طورصریح در بندهای برنامه أقدام مشترک آمده است. این امر نشان می دهد که آنها در این دوره کوتاه مدت غنی سازی ایران را پذیرفته اند.



*** طرف غربی غنی سازی را نمی پذیرفت هیچ توافقی صورت نمی گرفت

.... بعیدی نژاد: اگر طرف غربی این حق (غنی سازی) را نمی پذیرفت پس میباید مانع غنی سازی 5 درصد ما می شدند. ما از همان روز نخست که وارد مذاکره شدیم، در اولین اعلام موضع در برابر 1+5 تاکید کردیم که اگر طرف غربی غنی سازی ایران را نپذیرد، ما اصلا وارد مذاکره نمی شویم. جواب آنها این بود که ما می دانیم که اگر غنی سازی را نپذیریم ،مذاکره ای شکل نخواهد گرفت لذا ما هم به شما اعلام می کنیم که آمریکا برای اولین بار چرخش سیاسی جدیدی نسبت به ایران دارد وبرای اولین بار اعلام می کنیم که غنی سازی ایران را می پذیریم ولی در مورد اینکه عبارت بندی ان چگونه تنظیم شود و حدود غنی سازی چگونه باشد، نظراتی داریم که باید آن را مطرح کنیم و باید در خصوص آنها به توافق برسیم.

***ایرنا:این موضوع را چه کسی اعلام کرد؟

++ بعیدی نژاد: کشوری که سخت ترین موضع را بر سر موضوع غنی سازی داشت، آمریکا بود و این موضع را آنها به طور رسمی به ما اعلام کردند. بعد از این بود که مذاکرات جدی ما آغاز گردید. علاوه بر این در فرآیند پیچیده مذاکرات، آخرین بحثی که ما با طرف غربی به توافق رسیدیم و همواره هم تاکید می کردیم که اگر درباره آن به توافق نرسیم، کلیت کار مورد تایید نخواهد بود، اصل موضوع غنی سازی بود. بنابراین در فضای مذاکرات روشن بود که ما درباره چه چیز بحث می کنیم. در کوتاه مدت نیازی به وجود عبارت در متن توافق نبود چرا که در مدت 6 ماه که می تواند تمدید هم شود، در عمل غنی سازی موضوع به رسمیت شناخته میشد کما آنکه برسمیت شناخته شده است اما در توافق دراز مدت جمله ای که هم در مقدمه و هم در بخش پایانی مبنی بر «چشم انداز توافق نهایی» قید شده ، به صراحت گفته است که راه حل دراز مدت هسته ای ایران که مورد مذاکره قرار خواهد گرفت، متضمن یک برنامه غنی سازی خواهد بود. بنابراین برای ما عجیب است که عده ای این نشانه های روشن را نادیده می گیرند. بله بارها هم گفته ایم ما دنبال کلمه «حق» غنی سازی نبودیم چون حق را آنها به ما نمی دهند بلکه «حق» بر اساس حقوق بین الملل و معاهدات و اسناد بین المللی اعطا می شود.

به هر حال برای ما و دیگر کشورهای مذاکره کننده کاملا مشخص بود که در مورد چه چیز صحبت می کنیم. الان هم که در قالب مذاکرات دیگر با کشورهای ٥+١ ملاقات و مذاکره می کنیم، درک مشترکی از متن بین ما وجود دارد. از نظر آنها شکی وجود ندارد که تفاهم ژنو غنی سازی ایران را پذیرفته است. متن خیلی در قبال موضوع روشن است.

حتی وقتی توافق ژنو حاصل شد، کشورهای بسیاری که طرف مذاکره ما هم نبودند وقتی متن را دیده بودند در مجامع مختلف بین المللی به ما مراجعه می کردند و به صراحت موفقیت بدست آمده را به ایران تبریک گفتند که شما برای اولین بار توانستید غنی سازی خود را در قالب تفاهم ژنو به طرف مقابل تحمیل کنید.

بنابراین اگر دوستانی هستند که می خواهند واقعیت موجود را نادیده بگیرند، این موضوع جای تاسف بسیار دارد. چرا که به عنوان یک ایرانی باید مفتخر باشیم که این توافقنامه در نتیجه مقاومت های 10 ساله مردم ایران و در پی تحریم های ظالمانه حاصل شد و طی آن نیز غنی سازی ایران پذیرفته شد. این امر بر هیچ کس پوشیده نیست و تردیدی از سوی آمریکایی ها و اعضای 1+5 نسبت به پذیرش غنی سازی ایران وجود ندارد.



*** صهیونیست ها در پی ایجاد بن بست در مذاکرات هستند

**ایرنا: با توجه به اینکه مخالفت های بسیاری درخارج از ایران از سوی کشورهای منطقه و در راس آنها رژیم صهیونیستی با توافق ایران با کشورهای غربی صورت می گیرد و همچنین با توجه به اینکه در طول تاریخ 35 ساله جمهوری اسلامی غربی ها و به ویژه آمریکایی ها چندان قابل اعتماد نبوده اند، شما به عنوان یک دیپلمات دستیابی به توافق نهایی را چگونه ارزیابی می کنیم؟

++ بعیدی نژاد: ما مذاکرات بسیار سختی را پیش رو خواهیم داشت. به دلیل همین مخالفت ها از سوی کشورهای مختلف و نیز رژیم صهیونیستی که از نقش پیدا کردن ایران در منطقه نگران هستند. مذاکرات پیچیدگی های زیادی دارد. در آمریکا نیز طرف های تندرو و افراطی بسیار علیه این توافق برنامه ریزی می کنند. حتی اخباری هم وجود دارد مبنی براینکه رژیم صهیونیستی به دلیل اینکه نتوانست با مواضع صریحی مثل اینکه این توافق «اشتباه تاریخی» و یا «اشتباه قرن» است، جلوی آمریکا را برای رسیدن به توافق با ایران بگیرد، به دنبال تغییر تاکتیک است. آنها ممکن است تلاش کنند به جای اینکه با بیان مواضع مخالف صریح، جلوی پیشرفت مذاکرات را بگیرند که موفق هم نبودند از راه های فنی و تخصصی وارد شوند و مباحثی را مطرح کنند که در عمل مذاکرات را با بن بست روبرو کنند.

از طرفی بنده به عنوان یک کارشناس عرض می کنم که توافق درازمدت که در آینده مذاکرات آن برگزار خواهد شد، به دلیل دشواری خاص خود نیازمند اجماع محکم داخلی دارد. خوشبختانه با وجود انتقادهایی که ما از گوشه و کنار می بینم ،باز هم شاهد اجماع داخلی خوبی در حمایت از تفاهم صورت گرفته در ژنو هستیم اما این اجماع برای دور بعدی مذاکرات که پیچیدگی و دشواری بسیاری دارد، باید بیش از اینها استوار باشد و پیگیری این مذاکرات یک عزم مردانه و جدی در کل سطح کشور را می طلبد. بنابراین تداوم ناملایماتی هایی که گاهی دیده می شود، باعث سخت شدن کار برای تیم مذاکره کننده خواهد شد. تیم مذاکره کننده برای موفقیت در این کار به یک پشتوانه قوی در سطح ملی نیاز دارد. آنها از طرف کشور و بر اساس دستورالعمل های نهادهای تصمیم سازی کشور مذاکره می کنند. هدف مذاکرات هدف سنگینی است. باید مذاکرات را به گونه ای هدایت کنیم که در اثر آن تمام تحریم های یک جانبه و چند جانبه بین المللی برداشته شوند؛ ممکن است این موضوع برای کسانی که چندان دقیق به مسائل نگاه نمی کنند، امری ساده باشد و نوعی تصمیم گیری فوری سیاسی از سوی کشورهای مقابل به نظر برسد اما تحریم ها به قدری درهم تنیده شده و به عنوان بخشی از نظام روزمره و واقعیتهای جاری در تبادلات مالی و بانکی تبدیل شده است که توافق بر سر راه حل جامعی که منجر به برداشتن همه تحریم ها شود و برنامه هسته ای ایران را به مثابه یک برنامه عادی یک کشور غیردارنده سلاح هسته ای تبدیل کند، به هیچ وجه ساده نیست. بنابراین طبیعی است که کار دشواری پیش روست.



*** اصطلاحاتی چون کم و ناچیز، قضاوت های ارزشی است

** ایرنا: آقای بعیدی نژاد!هفته گذشته ما شاهد آغاز اجرای برنامه اقدام مشترک بودیم و طبیعی است که برداشته شدن تحریم های ناعادلانه برای ما نیز مهم بود.سوالم این است که کدام بخش از قوانین اتحادیه اروپا بطور مشخص در نشست شورای وزرای امورخارجه در بروکسل اصلاح شد و دستورالعملی که آمریکا صادر کرده، چیست و به کدام موسسات ونهادها ابلاغ شده است؟

++ بعیدی نژاد: اتحادیه اروپا پیش از این قانون مبسوطی را در ارتباط با تحریم های گسترده ای علیه ایران در بحث هسته ای تصویب کرده بود که شامل تحریم های نفتی ،بانکی و.ممنوعیت صادرات پتروشیمی و غیره است. آن تحریم ها که اتحادیه اروپا تصویب و اعمال کرده ، فراتر از قطعنامه هاست. در واقع قانون تحریمی است که اتحادیه اروپا به استناد نگرانی هایی که در قطعنامه های شورای امنیت ایجاد شده بود، تصویب کرد. حال پیرو توافقی که حاصل شده است بخشی از آنها لغو شده و از طریق اصلاحیه ای که به برخی از این قوانین قبلی وارد شده است، رفع این تحریمها در سطح اتحادیه قانونی شده است و در سطح تمامی اتحادیه برای همه کشورهای عضو لازم الاجراست. در واقع در این اقدام قانونی اخیر ازمواد تصویب شده قبلی برخی موارد مشخص را خارج کرده و مستثنی کرده اند.

**ایرنا: مقامات آمریکایی معتقدند که بخش ناچیزی از تحریم ها را برداشته اند، در حالیکه ایران می گوید ساختار تحریم متزلزل شده است. نظر شما در این باره چپیست؟

++ بعیدی نژاد: باید توجه داشت که استفاده از اصطلاحاتی چون ناچیز، کم و زیاد قضاوت های ارزشی است که به هر حال هر طرف بعنوان یکی از طرف قرارداد وقتی با مشکلاتی در داخل روبرو می شود در مقام پاسخ به منتقدان ممکن است از عباراتی مشابه اینها استفاده کند تا دستاوردهای خود را زیاد نشان دهد وامتیازاتی را که به طرف مقابل داده است، کم نشان دهد. اما اگر ما به موارد تحریم ها بازگردیم، باید بپذیریم که مرحله اول شامل اقدامات محدودی است و قرار نبوده است که در همین گام نخست همه محدودیت ها برداشته شود.

اساس گام نخست این بود که اقدامات کوچک باشد تا بتوان به سرعت به نتیجه رسید. اگر ملاحظه کنید می بینید که تعهدات ایران نیز ناچیز است و ایران تنها تعلیق غنی سازی 20 درصد را پذیرفت ،طرف مقابل هم رفع برخی از تحریم ها را پذیرفت. بنابراین نمی توان انتظار داشت که قدم های برداشته شده بزرگتر باشند.

البته حالا ارزیابی ها نسبت به این موضوع متفاوت است برخی معتقدند که توازن به طور کامل به نفع کشورهای مقابل بوده است و برخی نیز معتقدند که توافق به نفع ایران است.



*** باعث تاسف است که برخی اصل موضوع یعنی پذیرفتن غنی سازی ایران را نادیده می گیرند

**ایرنا: از دیدگاه شما توازن این توافقنامه چگونه است؟ آیا می توان گفت ساختار تحریم ها شکسته شده و دومینوی فروریختن آن آغاز شده است؟ چرا که تحریم در برخی از بخش ها به معنی تحریم در موضوعات دیگر مثل بیمه یا حمل ونقل هم می شد و به گفته خودتان موضوعی بسیار درهم پیچیده ای است.

++ بعیدی نژاد:اگر طرف مقابل تحریم های بیشتری را برمی داشتند اما غنی سازی را نمی پذیرفتند ، مطمئن باشید که توافقی صورت نمی گرفت، حتی اگر چندین برابر اقدامات رفع تحریمی همانند اقدامات امروزین اعمال می شد. بنابراین آنچه باعث تاسف مسوولان پرونده هسته ای بوده ، این است که اصل موضوع نادیده گرفته می شود. ما در جریان مذاکرات به صراحت به کشورهای مقابل می گفتیم که برخی موارد رفع تحریم را اگر نمی خواهند، مطرح نکنند. ما اصراری نسبت به این موضوع نداشتیم؛ آنچه ما اصرار داشتیم مربوط به چند اصل بود که مهمترین آن به رسمیت شناخته شدن غنی سازی بود. حالا برخی اصلا این اثبات غنی سازی را جزو دستاوردها نمی آورند و همین جاست که محاسبات آنها در تبیین توازن و غیر توازن درست از آب در نمی آید. وزن پذیرش غنی سازی در بخش امتیازات گرفته ایران خیلی بالاست. اگر به فرض محال ملت ما حاضر می شد از غنی سازی صرفنظر کند، آن وقت به شما می گفتم که چقدر می توانستیم هم وزن آن برای کشور امتیاز بگیریم.

**ایرنا: در مذاکرات بعدی هم این موضوع یعنی حق غنی سازی به عنوان یک اصل انکارناپذیر مورد توجه قرار می گیرد و درباره آن چالش خواهیم داشت؟

++ بعیدی نژاد: قطعا چنین خواهد بود.

** ایرنا: غنی سازی جز خطوط قرمز ماست اما در پایان توافق انتظار داریم که همه تحریم ها نیز لغو شوند. نظر شما چیست؟

++ بعیدی نژاد: اگر از منظر صرف اقتصادی به این توافقنامه نگاه کنیم، دچار اشتباه بزرگی شده ایم. برنامه اقدام ژنو یک تفاهم اقتصادی یا تجاری نیست بلکه ماهیت سیاسی دارد که براساس آن 6کشور قدرتمند دنیا انجام غنی سازی از سوی ایران را به رسمیت شناختند، کاری که قطنامه های شورای امنیت به صراحت از ایران خواسته بود که متوقف شود. اهمیت این موضوع این است که پنج کشور از 6 کشور طرف مذاکره ما اعضای دائم شورای امنیت هستند و از نظر ساختاری قطعنامه هایی که آنها تصویب می کنند به مثابه عزیزترین اسنادی است که نزد آنها قرار دارد. در واقع آنها تمام تلاششان را به عمل می آورند که قطعنامه های تصویب شده در شورای امنیت را به اجرا درآورند. تضمین این قطعنامه ها این است که کشورهای عضو دائم شورای امنیت پشت آن بایستند و آن را عملی کنند. حال تصور کنید که 6 قطعنامه علیه ایران تصویب شده است که در این قطعنامه ها از ایران خواسته شده که ایران غنی سازی را به سرعت و فوری لغو کند.

آن چیزی که امروز به آن توجه نمی شود، همین موضوع است که در فرآیند تفاهم ژنو، پنج عضو شورای امنیت خواسته اصلی قطعنامه ها را نادیده گرفته اند. این موضوع کمی نیست. مسئله ای نیست که با یک سری اقدامات رفع تحریم برابری کند بلکه اثبات حقانیت ایران و عقب نشینی آشکار از مواضع پنج عضو دائم شورای امنیت است. برای بنده که بیش از بیست و پنج سال است که در حوزه سازمان ملل و سازمان های بین المللی کار می کنم ، این امر خیلی معنا دارد و واجد اهمیت زیادی است. آثار این بحث که بحثی حقوقی و بحثی است که به اعتبار شورای امنیت برمی گردد خیلی دامنه دار است. واقعا جای تاسف دارد که بخواهیم به خاطر مقاصد سیاسی این امتیاز مهم برای کشور را نادیده بگیریم. به نظر من اینکه صادرات پتروشیمی ،طلا یا سایر فعالیت ها آزاد می شود، امتیازات اضافه ای است که در کنار حق غنی سازی به ایران رسیده است. درواقع این موارد رفع تحریم ها هیچ کدام نمی تواند جوهرمحوری و اصل دستاورد توافق ژنو را که حقانیت موضع ایران بوده است نشان دهد.

بخش اصلی برنامه اقدام ژنو به رسمیت شناختن غنی سازی ایران از سوی پنج عضو دائم شورای امنیت است که پیش از این شش قطعنامه گسترده را به واسطه همین حق علیه ایران به تصویب رسانده بودند. اگر از مقامات آمریکا یا فرانسه پرسیده شود که اگر غنی سازی را امروز می پذیرید، چگونه پیش از این به واسطه همین موضوع 6 قطعنامه علیه ایران تصویب کردید؟ آنها برای پاسخ کار خیلی سختی خواهند داشت. این سیاست جدید نشانه عقب نشینی آشکار غرب از مواضع گذشته است . اما این موضوع با وجود اهمیت بسیارآن نادیده گرفته می شود.



**ایرنا: آمریکا در راستای اجرای توافق ژنو چه دستوراتی به سیستم داخلی خود داده است؟

++ بعیدی نژاد: بخشی از برنامه های اجرای توافق ژنو اختصاص به فرمان های رییس جمهوری آمریکا دارد که شامل تمام تحریم هاعلیه ایران می شود که پیش از این اعمال شده بود که به طور مشخص با نام و شماره نسبت به رفع آنها اقدام می شود.

**ایرنا: بر همه روشن است که آمریکایی ها پرونده هسته ای را علیه ایران تشکیل دادند اما انتقادی که امروز برخی مخالفان مطرح می کنند این است که تیم مذاکره کننده همه موارد توافقنامه را منوط به نظر آمریکا کرده اند، یعنی اگر آمریکا روزی اراده کند که اقدامی انجام نشود، پنج کشور دیگر هم نمی توانند کاری انجام دهند و برخی این امر را نقطه ضعفی برای تیم مذاکره کننده می دانند. پاسخ شما چیست؟

++ بعیدی نژاد: اگر در این پرونده نظر آمریکاییان بیش از سایر کشورها شنیده می شود، نه به خاطر این است که این خواسته ایران است بلکه این موضوع به خاطر نظر گروه 1+5 است. در میان اعضای این شش کشور چند طبقه بندی درونی دیده می شود که همه آنها اذعان دارند که تا آمریکا با ایران در مورد مسائل اساسی به تفاهم نرسد و یک توافق مشترکی به وجود نیاید و تا آمریکا مواضع ایران را قبول نکند، هیچ اتفاقی نخواهد افتاد. در واقع آنها اعلام کرده بودند که اگر آمریکا مساله غنی سازی را نمی پذیرفت و همه کشورها هم قبول می کردند باز هم هیچ تاثیری نداشت. در واقع این موضوع ناشی از این نیست که ما آمریکا را در طرف مذاکره بزرگ یا مهم کرده ایم، بلکه آمریکا در میان خود گروه 1+5 نقش محوری دارد و کشورهای دیگر این نقش را پذیرفته اند و خود آنها در خیلی از موارد به ما اعلام می کنند که اگر بسیاری از موارد کلیدی را آمریکا بپذیرد، آنها هم موافق هستند و برعکس اعلام می کنند اگر آمریکا نپذیرد آنها کاری نمی توانند بکنند.



***حلقه هایی متشکل از کارشناسان و متخصصان با تیم مذاکره کننده در تماس هستند

** ایرنا: آقای بعیدی نژاد شما در سخنانتان از این موضوع صحبت کردید که در توافق جامع مذاکرات سختی خواهد بود و حتی این امکان وجود دارد که مخالفان این مذاکرات به ویژه در راس آنها رژیم صهیونیستی تلاش کنند که در قالب مذاکرات بن بست های فنی و تخصصی برای جمهوری اسلامی ایران ایجاد کنند. در واقع چیزی شبیه کاری که گروهک منافقین در ابتدای مطرح شدن پرونده هسته ای انجام دادند. آیا با توجه به دشواری های پیش روی مذاکرات آینده، قرار است به اعضای تیم فنی و کارشناسی اضافه شود یا به دلیل نگرانی ها؟ همچنین برخی نمایندگان مجلس بیان کرده اند که در توافق اولیه، تیمی از کارشناسان فنی حضور داشته اند اما در روند مذاکرات نقشی نداشته اند، پاسخ شما به این انتقادات چیست؟

++ بعیدی نژاد: اگر تصور کنیم که تیم مذاکره کننده ایران تنها محدود به همان چند نفری است که در کنار میز مذاکرات حضور دارند، به بیراهه رفته ایم. بالاخره باید بدانیم که ظرفیت حضور عملی در روند مذاکرات محدود و مشخص است. در واقع بین 5 یا 6 نفر به فراخور در جلسه امکان حضور دارند. اما موضوع بحث حضور فیزیکی افراد نیست چرا که ما حلقه اتصالی داریم بین افرادی که در جلسات حضور دارند و مدیران و افراد متخصصی که پشت صحنه هستند. به عنوان مثال یکی از مدیران ارشد بانک مرکزی همراه تیم در مذاکرات حضور پیدا می کند اما ایشان از طریق یک حلقه اتصال با جمع گسترده تری از متخصصان و کارشناسان و مدیران ارشد در سیستم بانکی ارتباط دارند که حتی شامل مدیران و مسوولان بانک های کشور هم می شود. در واقع، فردی که در مذاکرات شرکت میکند مباحث مطرح شده در مذاکرات را به اطلاع این حلقه اتصال می رساند و بعد از بحث و بررسی، دیدگاه ها و نظرات و جمع بندی آنها را نیز به تیم مذاکره کننده اعلام می کنند و ما آنها را در مذاکرات مطرح می کنیم. این اتفاق دیگر حوزه ها مثلا در سیستم هواپیمایی و بویژه مهمتر از همه در حوزه سازمان انرژی اتمی هم انجام می شود. در واقع این گونه نیست که یک یا دو نفر از سازمان انرژی اتمی در مذاکرات شرکت کنند، سازمان انرژی اتمی سازمانی گسترده و بزرگ است و شامل بخش های مختلفی چون تاسیسات فردو، نظنز، اراک، اصفهان و راکتور تهران می شود و مسائل مربوط به آنها فراوان است. در این بخش هم حلقه اتصال جمع گسترده تری است که تیم کارشناسی و مذاکره کننده با آنها در تماس هستند؛ البته ما همیشه از حضور افراد بیشتر استقبال می کنیم اما باید محدودیت ها را هم در نظر گرفت.

مجموعه تیمی که امروز داخل کشور کار می کنند با حلقه های بسیار دیگری در سازمان های مختلف در تماس هستند. ما حتی با توجه به ورود عملی به اجرای برنامه أقدام ژنو نیازمند آن هستیم که به این ساختارها حتی بیش از پیش تمرکز و عینیت بدهیم.

چند روز پیش حتی وزارت امور خارجه نامه ای را به هشت سازمان و وزارتخانه که به نوعی با اجرای توافق ژنو مرتبط هستند، ارسال کرده است و از آنها خواسته اند واحدی در آن دستگاهها برای اجرای توافق ژنو تشکیل شود.

در حال حاضر ما دبیرخانه ای در این وزارتخانه با عنوان «دبیرخانه اجرای تفاهم ژنو» تشکیل داده ایم و از سایر وزارت خانه ها و سازمان ها درخواست کردیم که یکی از مدیران آن نهاد را به عنوان نقطه تماس با وزارت خارجه انتخاب و به ما معرفی کنند. در واقع، این افراد به عنوان حلقه های اتصال واحد سازمانی خود و وزارت امورخارجه هستند و ما به صورت مداوم با این افراد جلسه خواهیم داشت. ما متخصصان بسیاری در کشور داریم که هسته ها و واحد های حرفه ای را تشکیل می دهند و در نهایت به وزارت خارجه متصل می شوند؛ بنابراین اینگونه نیست که تنها چند نفر محدود در مذاکرات شرکت کنند، بلکه آنها نمایندگان نظام اجرایی کشورهستند، که خود به بهترین مدیران و کارشناسان کشور متصل هستند.

در حال حاضر حداقل چهل نفر از مدیران ارشد تا کارشناسان برجسته کشور در فرآیند مذاکرات ژنو مشارکت داشته و دارند که با توجه به مرحله نیاز فعلی اجرایی کشور به زودی به حداقل به ١٢٠ نفر خواهد رسید. تلاش ما در وزارت امور خارجه سازماندهی هر چه بیشتر این شبکه ارزشمند مدیران و کارشناسان ارشد نهادهای اجرایی کشور است.

گفت وگو از: زهرا هژبری و هدی یوسف زاده