مذاکرات صلح سوریه در آستانه فروپاشی

مسئله این نیست که آیا کنفرانس ژنو2 شکست می خورد یا خیر بلکه مسئله چگونگی شکست آن است.

به گزارش سرویس بین الملل فرارو به نقل از فارن پالسی،تصمیم لحظه آخر سازمان ملل برای دعوت- و پس گرفتن آن- از ایران به کنفرانس صلح سوریه در هفته جاری، روز دوشنبه تمام تلاش های دیپلماتیک را تحت الشعاع قرار داد. دعوتی که از سوی بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل صورت گرفت بیانگر مرز اختلاف میان بان و جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا است که به عنوان دو متحد نزدیک ماه ها است با هم همکاری می کنند.

بن بست دیپلماتیک روز یک شنبه پس از آن رخ داد که بان اعلام کرد در آخرین لحظات برخی کشورها از جمله ایران را برای حضور در مذاکرات آغازین دعوت کرده است. وی به خبرنگاران در نیویورک گفت: «به عقیده من حضور گسترده بین المللی در این کنفرانس، نمایش مهم و مفیدی از همبستگی پیش از کار سختی است که دولت سوریه و هیات نمایندگی مخالفان دو روز دیگر در ژنو آغاز خواهند کرد.»

این اقدام دبیرکل سازمان ملل باعث شگفتی رهبران هیات مخالف سوری شد. لوی صافی، سخنگوی رسمی ائتلاف ملی مخالفان سوریه در ساعات پایانی روز یکشنبه در توییتر خود نوشت که این گروه در کنفرانس ژنو شرکت نخواهد کرد مگر اینکه بان دعوت خود از ایران برای مراسم افتتاحیه کنفرانس در روز چهارشنبه را پس بگیرد. بان کمتر از 24 ساعت دعوت سازمان ملل از ایران را پس گرفت.

در این حین دولت اوباما سعی کرد ترتیب وقایعی که منجر به از بین رفتن دعوت ایران شد را به طور کامل توضیح دهد. یکی از مقامات ارشد سازمان ملل به فارن پالسی گفت که این سازمان جهانی پیش از دعوت ایران با واشنگتن مشورت کرده بود و یکی از مقامات ارشد آمریکا تایید کرد که دو طرف با یکدیگر گفتگو کرده بودند. با این حال این مقام آمریکایی گفت که دولت اوباما چه به صورت عمومی و چه خصوصی بان را ترغیب به لغو دعوت خود از ایران کرده بود مگر در صورتی که تهران ابلاغیه ژنو در ژوئن سال 2012 مبنی بر پذیرش انتقال قدرت در سوریه را بپذیرد.

یکی از مقامات ارشد دولت آمریکا روز دوشنبه به خبرنگاران گفت: «ما موضع خود در مورد کنفرانس ژنو 2 را کاملا واضح بیان کردیم و آن حضور کشورهایی در این کنفرانس است که به طور کامل و علنی به اجرای مفاد ژنو1 پایبند باشند. و تا زمانیکه ایران این شرایط را نداشته باشد، فکر نمی کنیم که بتواند نقشی در ژنو2 ایفا کند.»

با این حال ایران به طور علنی اعلام کرد که توافقات ژنو1 را نمی پذیرد. سخنگوی هیات نمایندگی ایران در سازمان ملل گفت: «جمهوری اسلامی ایران هیچ پیش شرطی را برای حضور در کنفرانس ژنو2 نمی پذیرد.»

حتی اگر بحران فعلی حل شود و مخالفان سوریه با حضور در این نشست موافقت کنند، دلایل چندانی برای خوشبینی وجود ندارد. جبهه مخالفان سوریه دارای شکاف های بسیاری است و کنترل چندانی بر بسیاری از نیروهای مخالفی که در حال جنگ هستند، ندارند و همین امر توانایی آنها برای اعمال تصمیمات به منظور پایان دادن به درگیری ها را زیر سوال می برد.

ضمن اینکه چنین اختلافات اساسی در مورد اهداف واقعی کنفرانس نیز وجود دارد. پس تعجبی ندارد که پیش بینی ها در مورد نتایج این نشست، حتی اگر طرف های درگیر بالاخره پشت میز مذاکرات بنشینند، باز هم خوشبینانه نیست. پس از نزدیک به هشت ماه برنامه های لغو شده برای ازسرگیری مذاکرات، برگزاری این کنفرانس به خودی خود به یک هدف تبدیل شده است.

ریچارد گوان، کارشناس سازمان ملل در مرکز همکاری های بین المللی دانشگاه نیویورک می گوید: «مسئله این نیست که آیا کنفرانس ژنو شکست می خورد یا خیر بلکه مسئله چگونگی شکست آن است.» گوان ابراز نگرانی می کند که میانجیگران این بار هم در مورد همان مسئله ای که بسته اولیه ژنو را بی نتیجه گذاشت، به توافق نرسند: سرنوشت بشار اسد در آینده سوریه. وی در این باره می گوید: «این نشست مانند یک تجدید دیدار نه چندان خوشایند خانوادگی است؛ شما مجبورید که با آن کنار بیایید و امیدوار باشید که کسی رفتار بدی از خود نشان ندهد.»

سه میزبان کنفرانس صلح سوریه- آمریکا، روسیه و سازمان ملل- پیشتر توافق کردند که دعوت از کشورها برای نشست این هفته تنها در صورت اجماع نظر هر سه طرف انجام شود. سازمان ملل و روسیه مدت ها است که واشنگتن را برای دعوت از ایران تحت فشار قرار داده اند و اینطور استدلال می کنند که جایگاه ایران به عنوان یکی از حامیان کلیدی دولت سوریه باعث می شود که حضور این کشور در مذاکرات حیاتی باشد. اما ایالات متحده این امر را تنها به شرط پذیرش مفاد ژنو1 از سوی ایران قابل قبول می داند.

بان گفت که وی پس از اطمینان خاطر از سوی جواد ظریف، وزیر خارجه ایران در مورد حمایت دولت متبوعش از اهداف کلیدی کنفرانس از جمله شکل گیری دولت انتقالی، ایران را به این نشست دعوت کرده است. به نظر می رسد سوء تفاهم میان ظریف و بان دلیل اصلی مشکل پیش آمده است.

اگر این اتفاق به اندازه کافی برای مذاکرات بد نباشد، زنجیره دیگری از مسائل مذاکرات را تهدید می کند. با توجه به دامنه موانعی که سر راه طرح مذاکرات صلح است، امید به حل و فصل دیپلماتیک این مسئله بیش از پیش دوراز دسترس به نظر می رسد.