در ایران روحانی تغییر احساس می شود

دیپلماسی ایرانی: هفته گذشته، در حالی که هیات پارلمانی بریتانیا از فرودگاه امام خمینی به هتل محل اقامات ما در جنوب شهر تهران می رفت،از تعداد ساختمان ها، بزرگراه ها و خطوط متروی جدیدی که در 9 سال اخیر – آخرین زمانی که به ایران سفر کردم-  ساخته شده، شگفت زده شدم. باوجود تحریم ها، تهران این روزها بیشتر به مادرید یا آتن شبیه است تا بمبئی و قاهره.

من در پنج سفر قبلی ام به ایران به عنوان وزیر خارجه یک مقیاس شخصی را برای سنجش احساس راحتی مردم ابداع کردم و این بار دریافتم که آنها از هر زمان دیگری راحت تر به نظر می رسند.

نخستین سفر من به ایران اواخر سپتامبر 2001 بود ، مدت کوتاهی پس از حادثه تروریستی 11 سپتامبر. محمد خاتمی، رئیس جمهور میانه رو ایران در آن زمان نسبت به همکاری با آمریکا در زمینه نبرد با القاعده اعلام آمادگی کرد.

سپس من مستقیما از تهران به اسرائیل رفتم. اسرائیلی ها از اینکه من به جای صفت فلسطینی از اسم فلسطین در یادداشتی برای یک رسانه ایرانی استفاده کرده بودم، شکایت داشتند.  ضیافتی که برای من ترتیب داده شده بود ، لغو شد و ملاقات من با آریل شارون که بعدها نخست وزیر اسرائیل شده نیز برای چند ساعت به تاخیر اقتاد. در پس پرده این رفتار، مشکلات بزرگتری قرار داشت – همچنانکه هنوز هم وجود دارد- و آن این بود که آیا اسرائیل خواستار پایان ایزوله ایران است یا می خواهد ایران همواره یک کشور محکوم شده باشد.

از آنجایی که سیاست های آمریکا و اسرائیل بسیار در هم پیچیده است، این برای دولت آمریکا نیز یک پرسش بود. در کابینه دولت حسن روحانی، تعداد افرادی که مدرک دکترای خود را از دانشگاه های آمریکایی دریافت کرده اند به مراتب بیشتر از اعضای کابینه اوباماست. آمریکا در زمان ریاست جمهوری جوج بوش، با قضاوت ناعادلانه خود در مورد قرار دادن ایران در فهرست محور شرارت، تمامی موقعیت ها برای از سرگیری روابط ایران و غرب در دولت خاتمی را از بین برد. در واقع سیاست آمریکا به نحوی موقعیت خاتمی را تضعیف کرد که اصلاح طلبان عرصه را از دست دادند و در نتیجه دولت تندروی محمود احمدی نژاد به قدرت رسید.

پیروزی روحانی در انتخابات با همان اندازه که غافلگیر کننده بود، دشوار نیز بود. یکی از حامیان او به ما گفت که روحانی در آغاز کار تنها پنج درصد آرا را در اختیار داشت. با این حال در پیامدهای انتخاب روحانی نباید مبالغه شود. اکنون فضا در مقایسه با فشار که اصلاح طلبان در دوره خاتمی احساس می کردند، آرام تر است.

البته روحانی با آن فضای مانوری که مارگارت تاچر یا تونی بلر در دوران اوج خود داشتند، فاصله زیادی دارد. او یک فضای سیاسی دشوار و فعال برای مذاکره دارد که در آن مجلس شورای اسلامی و سپاه نیز خودنمایی می کنند.

در ایران، این اقتصاد است که موفقیت نهایی روحانی یا شکست او را تعیین می کند. او شروع خوبی داشته است. احیای بادوام اقتصاد به اصلاحات داخلی و لغو تحریم ها بستگی دارد. یکی از وزرای ایرانی که این تحریم ها را فلج کننده توصیف کرد به من گفت برخی از تحریم ها استقبال می کنند چرا که ثروت آنها را افزایش داده است.

این در حالی است که تحریم ها می توانند پیامد های غیر عادی داشته باشند. در سال گذشته 500 دستگاه پورشه به ایران وارد شده است و کوکاکولا به راحتی در دسترس است. اما تحریم ها بانکی به این معنی است که بیماران نمی توانند به داروهای حیاتی دسترسی داشته باشند. هرچند که داروها تحت تحریم قرار ندارند.

توافق هسته ای مقدماتی ژنو بین ایران و گروه 1+5، از روز دوشنبه اجرا می شود. منافع ایران در لغو تحریم ها روشن است. همچنین انگلیس نیز از لغو تحریم ها سود می برند. علاوه بر موقعیت های اقتصادی بزرگ؛ عادی سازی روابط نیز تاثیر مثبت خود را به اثبات رسانده است.

دستیابی به توافق جامع با ایران تا حدود زیادی به توانایی اوباما برای مقابله با فشار لابی اسرائیل بستگی دارد. فشاری که نتانیاهو بر کنگره وارد می کند.

این بار، به توافق نرسیدن با ایران به این معنی نیست که این کشور مانند دوره احمدی نژاد ایزوله شده باقی می ماند. به بیان دیگر به توافق نرسیدن با ایران در نظام تحریم ها شکاف ایجاد می کند. روسیه و چین از ائتلاف کنار می کشند. فشار از سوی صادرکنندگان اروپایی به خصوص ایتالیا و آلمان، بیشتر می شود. ( پرواز لوفتانزای ما در بازگشت از تهران مملو از تجار آلمانی بود) علاوه بر این به توافق نرسیدن موجب می شود که  در مورد آینده فعالیت های هسته ای ایران هیچ تضمینی وجود نداشته باشد و جهان ناامن تر شود که به نفع اسرائیل نیز نخواهد بود. من فکر می کنم حتی شارون نیز این موضوع را درک کرده بود، اما آیا نتانیاهو هم درک می کند؟

منبع: ایندیپندنت/ تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: شنبه 28 دی 1392 / باز انتشار: پنجشنبه 3 بهمن 1392