اوباما چگونه می‌تواند طرح تحریم‌های علیه ایران را «وتو» کند؟

در پی پافشاری برخی از نمایندگان کنگره آمریکا بر تصویب تحریم های جدید علیه ایران و تشدید فشار ها، کاخ سفید تهدید کرد در صورت تصویب چنین تحریم هایی، اوباما آن را وتو خواهد کرد. اما منظور از وتوی ریاست جمهوری در آمریکا چیست و سابقه استفاده از این اختیار، به ویژه در دولت اوباما چگونه بوده است؟

به گزارش «تابناک»، تهدید شب گذشته کاخ سفید، مبنی بر استفاده از حق وتوی ریاست جمهوری در صورت تصویب تحریم های جدید علیه ایران، این پرسش را به وجود آورد که منظور از وتو چیست و ساز و کار آن در ساختار سیاسی ایالات متحده چگونه است؟

به طور کل، باید اشاره کرد که واژه «وتوی ریاست جمهوری» در قانون اساسی ایالات متحده مورد اشاره قرار نگرفته؛ اما بند نخست این قانون می گوید که همه اسناد، فرامین، قطعنامه ها و یا دیگر مواردی که به تصویب کنگره می رسد، باید برای تأیید به رئیس جمهور ایالات متحده ارائه شود.

بنا بر این گزارش، هنگامی که سندی به رئیس جمهور ارائه می شود، وی می تواند آن را امضا کرده و به قانون تبدیل کند؛ افزون بر اعلام مخالفت، آن را به کنگره بازگرداند (وتو) و یا از امضا و یا اعلام مخالفت با آن خودداری کند. در این صورت و با گذشت ده روز، اگر کنگره هنوز دایر باشد، سند خود به خود به قانون تبدیل می شود. در غیر این صورت، حالت قانونی به خود نمی گیرد؛ از این کار به «وتوی جیبی» یا «وتوی تأخیری» یاد می شود.

اما درباره منطق اختیار وتوی رئیس جمهور در آمریکا، گفته می شود که هرچند علت یگانه ای برای استفاده از این اختیار وجود ندارد، اصولاً رؤسای جمهور هنگامی که مصوبه ای با دیدگاه یا دستور کار آن ها همخوانی نداشته باشد، آن را وتو می کنند؛ افزون بر این، شاید این مصوبه از نظر آن ها نادرست یا خلاف قانون اساسی بوده و یا با ایدئولوژی ریاست جمهوری در تضاد باشد.
 
در همین زمینه، بحث «تهدید وتو» نیز مطرح می شود. در مواقعی، رئیس جمهور آمریکا با بیان چنین تهدیدی به صورت علنی یا خصوصی، تلاش می کند تا بر محتوای یک مصوبه تأثیر بگذارد. آمار دقیقی از دفعات استفاده از این تهدید در سال های مختلف در دست نیست، ولی به هر حال از این تهدید به عنوان راه مؤثری برای شکل دادن به سیاست های مورد نظر یاد می شود.

با وجود این، باید اشاره کرد که اصل موضوع استفاده از حق وتو در سال های اخیر، مرسوم و متداول نبوده و به عبارت دیگر، این گونه نبوده که در موارد مکرری از این حق استفاده شده باشد و موارد تنها به مسائل ضروری و حیاتی محدود شده است؛ هرچند در سال های دور و به ویژه نیمه نخست قرن بیستم، رؤسای جمهور آمریکا بارها از این حق استفاده می کردند.

به عبارت دیگر، میزان استفاده از این اختیار در سال های اخیر، همواره در حال کاهش بوده و اندک اندک به امری با مرسومیت اندک تبدیل شده است. در این راستا، جورج بوش در دو دوره ریاست جمهوری خود، دوازده بار، حال آنکه باراک اوباما تاکنون دو بار از چنین اختیاری استفاده کرده است؛ مورد نخست به سی ام دسامبر ۲۰۰۹ مربوط می شود که طرحی الحاقی مربوط به تخصیص بودجه سال ۲۰۱۰ از سوی اوباما وتو شد. مورد دوم نیز در هفتم اکتبر ۲۰۱۰ و مربوط به طرحی درباره رسمیت یافتن گواهی های رسمی در میان ایالات گوناگون آمریکا بود.

به این ترتیب، می توان گفت به همین دلیل بود که تهدید شب گذشته کاخ سفید، مبنی بر وتوی طرح تحریم های ایران، به شدت مورد توجه رسانه های آمریکایی قرار گرفت و از آن با عنوان امری ویژه و کم سابقه یاد کردند.

گفتنی است، در صورتی که طرحی از سوی رئیس جمهور آمریکا وتو شود، کنگره تنها در صورتی می تواند با رئیس جمهور مخالفت کرده و بار دیگر این طرح را احیا کند که این طرح، بار دیگر هم در مجلس نمایندگان و هم در سنا به رأی گذاشته شود و بتواند دو سوم آرای نمایندگان هر دو مجلس را کسب کند؛ امری که در تاریخ ایالات متحده، انجام آن موفقیت چندانی نداشته و موارد موفقیت آن انگشت شمار است.