غنی سازی اعتماد

دیپلماسی ایرانی: به سختی می توان توافق هسته ای ژنو در هفته گذشته را چیزی جز یک معامله خوب توصیف کرد. با امضاء این توافقنامه ایرانیان در مقایسه با امروز در فاصله نزدیکتری به باشگاه هسته ای قرار نمی گیرند. 7 میلیارد دلاری نیز که از لغو تحریم ها عاید تهران می شود در مقایسه با 30 میلیارد دلاری که ایران از بر جاماندن تحریم های نفتی در شش ماهه آینده ضرر می کند، ناچیز است.

اما این توافقنامه تنها گامی کوچک در جهتی صحیح است. با این توافق فاصله ایران با باشگاه هسته ای حفظ می شود اما دور تر نمی شود. حتی اگر توافقنامه برنامه های هسته ای ایران را برای یک هفته، یک ماه یا یک سال به عقب بازگرداند نیز راه های زیادی وجود دارد که از طریق آن تهران می تواند به سرعت مواد هسته ای مورد نیاز را تهیه کند. علاوه بر این، توافق مقدماتی برای شش ماه دوام دارد و در مورد شکل و شمایل توافق نهایی چشم اندازی ارایه نمی کند. انتظار می رود طرفین از زمان باقی مانده برای دستیبابی به یک توافق جامع تر استفاده کنند. در صورتی که تا سه سال دیگر هیچ توافق جامعی به دست نیاید، توافق مقدماتی هفته گذشته بی مصرف و بی اهمیت خواهد بود.  

به بیان دیگر توافق مقدماتی از آن جهت اهمیت دارد که به توافق نهایی و جامع کمک کند. خوشبختانه این توافق به عنوان یک اقدام اعتمادساز از ارزش واقعی برخوردار است.

بر کسی پوشیده نیست که ایران و ایالات متحده هیچ اعتمادی به یکدیگر ندارند. باتوجه به روابط دو کشور در 34 سال گذشته، این بی اعتمادی قابل درک است. بی اعتمادی به نحوی در اعماق روابط دو جانبه ریشه گستردانیده که اغلب هر گونه مذاکره جدی را غیر ممکن کرده است.

یکی از نکته های بارز توافقنامه مقدماتی این است که امکان غلبه بر بی اعتمادی دوجانبه را فراهم می کند. هر دو طرف تمایل به مصالحه در مواردی را نشان داده اند که طرف دیگر به آن نیاز دارد و این گامی ضروری در جهت حرکت به سوی توافق نهایی به شمار می رود. ایالات متحده می خواهد به نحوی شاهد گام برداشتن ایران به سوی توافق جامع باشد که در نهایت عدم ورود آن به باشگاه هسته ای تضمین شده شود.  

در توافقنامه مقدماتی ایران در مقابل دریافت امتیازهایی در لغو تحریم ها، برنامه های هسته ای خود را محدود می کند.  البته این توافق مقدماتی در عین اهمیت بیشتر یک گام سمبولیک به سوی توافق جامع تر  به شمار می رود که تا چندی پیش غیر قابل تصور می نمود.

با این وجود همچنان باید محتاط بود. موانع زیادی بر سر راه وجود دارد که باید بر آنها غلبه کرد. به خصوص کنگره آمریکا باید مجوز لغو تحریم ها را صادر کند. در مقابل محافظه کاران در ایران نیز باید مجاب شوند. کنگره آمریکا باید در جهت موافقت با لغو تحریم ها گام بردارد و محافظه کاران نیز در ایران با اعمال برخی محدودیت ها در غنی سازی در مقابل مشوق های اقتصادی موافقت کنند.

این توافق مقدماتی تصور چنین معامله ای را امکانپذیر می کند اما آن را به یک امر حتمی تبدیل نمی کند. یک ضرب المثل چینی در توصیف چنین شرایطی می گوید این گام اول در راهی هزار کیلومتری است. ما در نهایت یک گام برداشتیم و نباید اهمیت آن را با توجه به شماری از آغاز های شکست خورده از یاد ببریم. اما همچنان راه زیادی پیش رو است.

منبع: فارن افرز / تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: شنبه 9 آذر 1392/ باز انتشار: سه شنبه 12 اذر 1392