مخالفت ها با مذاکرات کار ما را سخت تر کرد

دیپلماسی ایرانی : شمارش معکوس برای آغاز رسمی سومین ماراتن هسته ای ایران در ژنو آغاز شده است. دقایقی پیش دیدار رسمی محمد جواد ظریف با کاترین اشتون آغاز شد. بازار گمانه زنی ها در ژنو باز داغ است . چشم عده ای از عدم امضای توافقنامه مشترک میان تهران و 1+5 در واپسین دقایق نشست ژنو 2 ترسیده  و جای آنهمه خوش بینی را بدبینی و یا نوعی ناامیدی گرفته است . با اینهمه کم نیستند تحلیل گرانی که اعتقاد دارند زمان امضای توافقنامه برای برداشتن گام رسمی نخست فرارسیده است . گامی که تنها ابتدای راهی طولانی است که ایران باید برای لغو تحریم ها بردارد و غرب برای پایان دادن به یک دهه نگاه مردد به برنامه هسته ای ایران. در فاصله ده روز گذشته مخالفان مذاکره میان تهران و 1+5 همه آنچه که می توانستند در طبق اخلاص به خدمت گرفتند. از رسانه های تند امریکایی که هرگونه توافق با تهران را اتلاف وقت خوانده و بر طبل تشدید تحریم ها کوبیدند تا مقام های اسرائیلی که همچنان اعتقاد دارند تنها راه برای مقابله با پرونده هسته ای ایران تحریم است و تهدید. از اظهارات نمایندگان تند کنگره و سنای امریکا تا افشاگری های سازمان منافقین در خصوص آنچه که فعالیت های هسته ای مخفی ایران می خوانند. اکنون در عصر 20 نوامبر 2013 که سومین دیدار میان هیات ایرانی در دولت یازدهم در ژنو با کاترین اشتون اغاز شده است به سختی می توان نتیجه این دور را پیش بینی کرد. سید عباس عراقچی معاون حقوقی و بین المللی وزیر امور خارجه در گفتگوی اختصاصی با دیپلماسی ایرانی با اشاره به ورود مذاکرات به بحث های محتوایی تاکید می کند که مخالفت هایی که در ده روز گذشته با مذاکرات میان ایران و امریکا انجام شده است کار را در ژنو 3 سخت تر کرده است . متن گفتگوی خبرنگار اعزامی دیپلماسی ایرانی با این عضو تیم مذاکره کننده هسته ای ایران که در هواپیما و در راه رسیدن به ژنو انجام گرفت را در زیر می خوانید:

در ژنو 2 نوعی خوش بینی بر فضای مذاکرات در 24 ساعت نخست حکمفرما بود که اندکی سختی کار را تحت الشعاع قرار می داد. این بار پس از عدم توافق در دقیقه نود در نشست ده روز پیش به نظر می رسد که کار سخت تر شده است . اگر بخواهید از تفاوت هایی که این دور از مذاکرات را سخت تر از دورهای پیشین کرده است بگوئید، به چه نکاتی اشاره می کنید؟

یک سختی مشترک در مذاکرات ژنو دو و این ژنو وجود دارد و انهم ورود ما به بحث هایی محتوایی است . در نیویورک و ژنو یک ما بیشتر بر روی  رویکرد و ساختار توافق احتمالی بحث کردیم اما از ژنو ٢ وارد محتوا شدیم . اگرچه در حوزه محتوا ما پیشرفت های خوبی داشتیم اما نتیجه کار در ژنو دو نشان داد که کار چندان هم آسان نیست. نکته اینجاست که ایجاد اتحاد و ائتلاف میان شش کشور علیرغم اینکه خود ادعای اتحاد و انسجام دارند کار بسیار سختی است. مساله جالب اینجا است که اختلاف میان کشورهای غربی گروه هم وجود داشت و این امر خود گویای سختی کار است. در این ژنو بحث های محتوایی ادامه پیدا می کند اما باید این نکته را هم قبول کرد که در ده روز گذشته نیروها و طرف های مخالف با مذاکره فرصت ابراز وجود بیشتر پیدا کرده اند و برآیند این تلاش ها در نشست پیش رو در ژنو خود را نشان خواهد داد. بنابراین کار ما در این دور سخت تر است چرا که ما هم بحث های محتوایی جدی تری داریم و هم مخالفت هایی وجود داشته و دارد که در این نشست خود را نشان خواهد داد. و بالاخره از همه مهمتر اینکه در پی حوادث ژنو قبلی، بی اعتمادی بسیار بزرگی پدید آمده و ما بیش از گذشته به نیات آنها بی اعتماد شده ایم. بنابراین ما با سختی مضاعفی روبه رو هستیم و بر همین اساس تلقی من این است که مذاکرات ژنو سه بسیار سخت تر خواهد بود. بهرحال طرف مقابل باید بداند این است که ما با یک صدا در طرف مقابل مذاکره می کنیم و با چندصدایی انها نمی توانیم کنار بیاییم. 

آیا آنچه در دقیقه نود در ژنو 2 گذشت بر خوش بینی شما برای به نتیجه رسیدن این دور از مذاکرات تاثیر گذاشته است؟ به این دور خوش بین و امیدوار هستید یا بدبین؟

مسلما اثرگذاشته است . به عنوان یک دیپلمات هیچ گاه بدبین نبوده و خوش بین هستم. اصولا در دیپلماسی اگر خوش بین نباشیم کاری پیش نمی رود. اما برای پاسخ دادن به این سوال که چقدر به نتیجه این مذاکرات خوش بین و یا بدبین هستیم هنوز زود است. تا زمان ورود به مذاکرات و مشخص شدن اینکه اولا طرف مقابل چقدر حاضر به بازسازی اعتماد است و ثانیا نیروهای مخالف مذاکره تا چه اندازه بر روند عملی کار تاثیر گذاشته اند ، نمی توانیم قضاوت صحیحی داشته باشیم.

در چند روز گذشته در بسیاری از رسانه های غربی تمرکز بر مساله به رسمیت شناخته شدن حق غنی سازی ایران را شاهد بوده ایم. نمونه آن تایم است که در تازه ترین مطلب خود تاکید کرد که واژه " حق " همان کلمه ای است که می تواند کل مذاکرات را تحت الشعاع قرار دهد. ایران به دنبال به رسمیت شناخته شدن چه حقی است ؟ آیا آنگونه که وزیر امور خارجه گفتند ما به دنبال به رسمیت شناخته شدن آن نیستیم چرا که بر اساس ان پی تی این حق را به ذات داریم؟

در بحث غنی سازی اورانیوم  ما با اختلاف تفسیر از ان پی تی مواجه هستیم . کشورهای غربی تفسیری از ان پی تی دارند که بر مبنای آن حق تحقیق، توسعه ، تولید و استفاده از انرژی هسته ای را جدا از بحث غنی سازی دانسته و ادعا می کنند که غنی سازی در این پروسه قرار نمی گیرد. کشورهای دیگری  از جمله ایران برخلاف دسته اول اعتقاد دارند که حق غنی سازی در دل همان  پروسه موجود است و بخشی از مراحل تولید انرژی صلح آمیز هسته ای است . در این خصوص اختلاف نظروجود دارد غربی ها و امریکایی ها غنی سازی را به عنوان یک حق قبول ندارند اما به عنوان بخشی از یک برنامه عملی به آن نگاه کرده و آن را به عنوان یک واقعیت در صحنه عمل می پذیرند. لذا همانطورکه شما هم گفتید نگاه موردی دارند و در یک جا پذیرفته و درجای دیگر آن را قبول نمی کنند . 

 آیا ایران به دنبال جا دادن این کلمه " حق " در هر توافقنامه با 1+5 است ؟

حقوق هسته ای ایران در هر توافقنامه ای  باید لحاظ شود .ما اصرار داریم که  واژه right به معنای استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای برای ایران در متن توافقنامه باشد.با اینهمه ما وارد چالش تفسیر این کلمه نمی شویم . نیت این است که برنامه غنی سازی ما هم درگفتار و هم در صحنه عملی پذیرفته شود . 

بسیاری ادعا می کنند که بهتر است بحث غنی سازی اورانیوم به دلیل میزان حساسیت آن به دورهای بعدی مذاکرات موکول شده و به چالشی اساسی در رسیدن به توافق نهایی تبدیل نشود. تا چه اندازه با این رویکرد موافق هستید؟

نه فقط موضوع غنی سازی بلکه در خصوص بسیاری از موارد دیگر هم دیگران همین پیشنهاد را ارائه می دهند که بهتر است این بحث یا فلان بحث را به گام های اتی موکول کنیم.  اینکه عده ای می گویند فلان موضوع چون حساسیت زا و تنش زا است بهتر است  به بعدها موکول شود همان  تله ای است که ما همواره از آن فرار می کنیم و به همین دلیل هم ایران اصرار داشت که مشخصه های گام نهایی هم باید از همین ابتدا مشخص باشد. منظور این است که اگر طرف مقابل در ذهن ش برای ایران در گام اخر حق غنی سازی را قایل نیست باید از هم اکنون اعلام کند. اگر غرب خواهان تداوم مذاکرات است نه تنها باید اعلام کند که غنی سازی در حال حاضر ادامه پیدا می کند که در گام اخر نیز این حق را قایل خواهد شد. این مساله از نکات کلیدی است که قطعا بر روی ان پافشاری کرده و کوتاه هم نخواهیم امد. 

فرانسوا اولاند در سفری که به رژیم صهیونیستی داشت از چهار گزینه مطلوب پاریس صحبت کرد که باید در متن توافقنامه با ایران در گام نخست قید شود. یکی از این موارد ذخیره اورانیوم غنی سازی شده ایران بود. زمانی که غربی ها دست بر روی این ذخیره می گذارند اورانیوم 5 درصد را هدف گرفته اند یا ذخیره 20 درصدی که گفته می شود در حال حاضر 120 کیلو است ؟  

مذاکره را پشت میز مذاکره انجام می دهیم و جزییات مذاکره هم در پشت میز مذاکره مورد بحث قرار می گیرد. نفس غنی سازی خط قرمز ما است و این نکته ای است که بارها بر روی ان تاکید داشته ایم اما ابعاد اندازه و درصد آن قابل مذاکره است . ما فعلا قصد نداریم جزییات را بیان کنیم و توافقی هم که مابین اعضای گروه مذاکره کننده وجود دارد این است که جزییات مذاکره منتشر نشود. در خصوص اظهارات فرانسوا اولاند هم من در موضعی نیستم که این اظهارات را تایید یا تکذیب کنم اما انتشار جزییات مذاکره پیش از توافق طرفین بر علنی شدن ان را نشانه خوبی نمی دانم. این مساله نشان دهنده جدیت طرف مقابل در مذاکره نیست . رویکردهای اینچنینی است که اعتماد را از بین می برد و از سوی دیگر نشان می دهد کشورهای ١+٥ از وحدت کلمه برخوردار نیستند . امیدواریم که این روند تا پیش از ژنو ٣ اصلاح شود. ما انتظار داریم که از یک موضع واحد با ما صحبت شود و طرف مقابل هم به تعهدات خود پایبند باشد . این ابتدایی ترین تعهدی است که در جلسه تمام اعضای 1+5 بر ان اصرار داشتند.

در حال حاضر که مذاکرات هسته ای در زمره مسئولیت های وزارت امور خارجه قرار گرفته  چه نقشی برای شورای عالی امنیت ملی در این روند لحاظ شده است؟  

مسئولیت پرونده هسته ای مانند هر پرونده مهم دیگری در کشور با شورای عالی امنیت ملی است . تصمیم سازی ، تصمیم گیری و هدایت بر عهده این شورا بوده و  اجرای آن با نهادهای مربوطه است . در حال حاضر مذاکره به وزارت خارجه محول شده است . ابعاد فنی پرونده هم در اختیار سازمان انرژی اتمی است . مسایلی نظیر تعداد سانتریفیوژها و تولید به وزارت خارجه ارتباطی ندارد . بنابراین جایگاه شورای عالی امنیت ملی همچنان پابرجا است. طبق قانون اساسی تمام تصمیم گیری های مهم از جمله پرونده هسته ای در شورای عالی امنیت ملی صورت می گیرد . تایید اصول مذاکراتی و تایید توافقی که قرار است صورت بگیرد هم در زمره اختیارات این نهاد است . وزارت خارجه مجری مذاکره و مجری دستورالعمل های مربوط به مذاکره است . 

و برای مجلس شورای اسلامی چه جایگاهی در روند این مذاکرات تعریف شده است ؟

مجلس جایگاه ویژه خود را دارد . هم نقش قانون گذاری و هم نظارتی دارد. مجلس می تواند با وضع قوانین هرکجا که لازم می داند سیاست هسته ای ما را تنظیم کند . مانند زمانی که قانونی وضع شد مبنی بر انکه اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی برای دولت مقدور نیست و در آن زمان هم دولت تمکین کرد . مجلس این حق را دارد که در اصول سیاست های هسته ای دخالت کند و از طرف دیگر هم نقش نظارتی داشته و از طریق نظارت هم می تواند اطمینان حاصل کند که قوانین کشور و اصول مدنظر مجلس در مذاکرات هسته ای به درستی اجرا می شود. 

فکر نمی کنید میزان ورود مجلس به مذاکرات هسته ای در دولت یازدهم بیش از دولت های نهم و دهم است ؟  

اگر هم حرف مدنظر شما درست باشد، به نظر من این رویکرد خوب و مبارکی است و باید  استقبال شود . 

فکر نمی کنید این میزان فعالیت و حضور پررنک مجلس اندکی کار تیم مذاکره کننده را سخت کرده است ؟ 

کار ما در هر حال سخت است. ما تا همین لحظه وقت بسیاری را صرف ارایه توضیحات به مجلس کرده ایم اما این مساله را مبارک می دانیم که باعث می شود ما هم به کار خود بیشتر اطمینان خاطر داشته باشیم. نظارت و کنترل نمایندگان مردم بر این مذاکرات قوت قلب بیشتری برای ما است . 

ایا در این فاصله زمانی شرایطی پیش امده که بخشی از جزییاتی که در اختیار رسانه ها و عموم مردم قرار نگرفت را برای جلب حمایت مجلسیان در اختیار نمایندگان قرار دهید؟ 

طبیعتا نمایندگان امین مردم هستند و میزانی از جزییات مذاکرات که اطلاع داشتن از ان برای نمایندگان ضروری است در جلسات مختلف گفته شده است . بخصوص رییس محترم مجلس در جریان ریز جزییات مربوط به مذاکرات هستند . ایشان به عنوان رییس مجلس شورای اسلامی  در جریان جزییات قرار دارند . شخص اقای لاریحانی به هر میزان که لازم بدانند و بر اساس ایین نامه های مجلس نمایندگان محترم را توجیه خواهند کرد و ما هم هرزمان در مجلس حضور پیدا می کنیم بسته به سطح جلسه که علنی است یا محرمانه نمایندگان را در جریان جزییات قرار می دهیم. 

رسانه های اسرائیلی در هیاهوی پیش از آغاز مذاکرات اعلام کردند که امریکا و ایران کانال های پشت پرده برای مذاکره دارند و آنچه در قالب 1+5 دیده می شود تنها ظاهر ماجرا است . آیا میزان ارتباط گیری های تهران – واشنگتن بیش از ایران با سایر اعضا است ؟

به نظر من رژیم صهیونیستی مخالف اول هرگونه توافق با ایران است. من از نزدیک شاهد هستم که این رژیم برای ممانعت از پیشرفت مذاکرات دست به هر حرکتی زده است . نقش آنها در مذاکرات ژنو گذشته که بسیار مشهود و عیان بود. یکی از کارهایی که در این مدت انجام دادند فضاسازی های منفی بود و به قول ما نوعی گل الود کردن سیاسی فضا. زیر سوال بردن سیاست خارجی ایران و تیم مذاکره کننده هم از دیگر اقدام های انها بوده است . اینها ترفندهای رسانه ای است که توسط صهیونیست ها یا مستقیما و یا توسط رسانه های وابسته آنها پیگیری می شود . به نظر من نباید با خط انها همسو شویم و به اهمیت مذاکرات شک کنیم . بله این درست است که ما با امریکایی ها در چند ماه گذشته در مذاکره بوده ایم اما این مذاکرات تنها در حاشیه ١+ ٥ بوده است و همه هم مطلع بوده اند. هم در نیویورک اقای ظریف با جان کری دیدار داشتند و هم در ژنو یک و دو و هم در جلسه کارشناسی در وین نمایندگان ایران و امریکا ملاقات داشتند. این مساله نیز امر پنهانی نیست. در بحث تحریم ها از انجا که بخش عمده ای از تحریم های یک جانبه توسط امریکا اعمال شده است میزان رایزنی ما با انها زیادتر بوده زیرا رفع ای تخریمها هم به دست آنهاست. بهرحال تمام این رایزنی ها در قالب مذاکرات ١+ ٥ بوده است . 

شما به عنوان فردی که در جریان مذاکرات حضور دارید آیا احساس می کنید که در موضع واشنگتن و تل آویو بر سر نحوه برخورد با پرونده هسته ای ایران شکاف هایی ایجاد شده است ؟

به نظر من اختلاف نظر بین آنها وجود دارد و این اختلاف مشهود هم هست . البته این بدان معنا نیست که متحد استراتژیک نیستند .معنای این جمله این است که به دلیل منافع به خصوصی که  هرکدام در پرونده هسته ای ایران دارند و منافع و نظراتی که شخص اوباما دارد مقداری اختلاف بوجود امده است . این اختلاف هرچند کوچک، باعث شده  که پنجره کوچکی برای پیشرفت در مذاکرات ١+٥ باز شود . ما بایید از فرصت باز شدن این پنجره استفاده کنیم. البته این بدان معنا نیست که امریکا از منافع اسراییل گذشته است . ما باید از اختلاف نظرهایی که امریکا در تامین منافع خود با اسراییل پیدا کرده  استفاده کنیم. در ژنو گذشته هم همانطور که  دیدید ما در تهیه متن پیش نویس بسیار پیشرفت کردیم و سپس یکی از اعضا دیگر ١+٥ جلوی این کار را گرفت و از تحرکاتی که پیش و بعد از مذاکرات داشت همگان متوجه شدند که ان یک عضو با چه کسی هماهنگ است .   

فکر می کنید در این دور از مذاکرات هم فرانسه دیگر اعضا را با خود همراه کرده است یا این بار سایر اعضا تلاش های فرانسه را هرچند نامحسوس خنثی خواهند کرد؟

این مساله در مذاکرات مشخص خواهد شد . ما در پایان ژنو ٢ علیرغم تمام مسایلی که رخ داد شاهد بودیم که ١+٥ توانست اتحاد خود را احیا کند و متنی را به ایران به عنوان متن نهایی و مورد توافق ارایه دهد. اما چون زیاده خواهی هایی در آن متن وجود داشت ما زیربار نرفتیم. به دلیل تغییر صورت مذاکرات صحبت های بیشتر موکول شد به این دور از مذاکرات. این بار باید منتظر بمانیم و ببینیم که ایا هنوز بر روی موضع پیشین  خود هستند یا خیر؟  و آیا متنی را که بر روی میز گذاشتند مورد توافق همگان است یا دوباره اختلاف هایی میان انها وجود دارد. اگر با صدای واحد پیش بیایند و اعتمادسازی دوباره کنند، مذاکرات جلو خواهد رفت. اگر چندصدایی در میان انها باشد باز مذاکرات به شکست خواهد انجامید. 

اگر فردا همان متنی که در دقیقه نود در نشست ژنو 2 روبه روی شما قرار گرفت را مطرح کنند با ان موافقت خواهید کرد؟

زمانی که نخستین جلسه را برگزار کنیم به این جمع بندی خواهیم رسید که متن اولیه برای مذاکرات انها را قبول بکنیم یا خیر. زمانی که این متن را به عنوان پایه مذاکرات قبول کردیم تازه ابتدای داستان خواهد بود. ما وارد مذاکره در خصوص متن خواهیم شد و این امکان وجود دارد که در هر صفحه ان چندین ایراد وجود داشته باشد.  ما هنوز تصمیم نگرفته ایم که متن انها را به عنوان متن مذاکراتی قبول کنیم.

انتشار اولیه: چهارشنبه 29 آبان 1392/ بازانتشار: یکشنبه 3 آذر 1392