«اتحادیه اروپا» در ایران دفتر نمایندگی می‌زند

روزنامه شرق: هانس سوبادا، رییس حزب سوسیال دموکرات های پارلمان اروپا به همراه هیاتی به ایران سفر کرده و حسب انتظار رویکرد مثبتی به حل مسایل ایران و غرب دارد. بدون بوروکراسی اداری معمول در ایران، با یکی ،دو ایمیل، درخواست مصاحبه را می‏پذیرد و پس از اتمام میهمانی شام با نمایندگان مجلس، سر وقت در هتل حاضر می‎شود. تهران پس از 12سال آنقدر تغییر کرده که سوبادا در این سفر دو،سه روزه، هنوز خاطرات سال های دور و نزدیک را با هم یکی نکرده، تهران پیرتر و بزرگ تر و شاید به عبارتی مدرن تر شده.  سفر فشرده هیات پارلمانی اروپا به ایران پربار و پشت سرهم است. سوبادا این بار نه به نمایندگی از پارلمان اروپا، که به نمایندگی از فراکسیون سوسیال دموکرات های این پارلمان به ایران آمده و هدف از نخستین سفر را بازکردن سطح روابط و اعتمادسازی می داند اما در مراحل بعدی علاقه مند است بتواند با جامعه مدنی در ایران ارتباط گرفته و با فعالان حقوق بشر دیدار کند. البته برخی نیروهای راست تندرو در پارلمان اروپا مدام ساز ناکوک می زنند و راست میانه نیز نگران واکنش تندروهاست، در این میان فراکسیون سوسیال دموکرات تلاش دارد تا بتواند وضعیت را به سمت اعتدال پیش برده و تصویر موجود از ایران را تغییر دهد؛ تصویری که به زعم او با تماس تلفنی اوباما و روحانی وارد فاز عملیاتی تغییر شده و باید آن را باور کرد. سوبادا پیشنهاد خوبی با خود به ایران آورده؛ پیشنهادی که در صورت توافق اتحادیه اروپا و ایران، فصل تازه ای از روابط ایران و غرب را رقم خواهد زد. پیشنهاد راه اندازی دفتر نمایندگی دایمی اتحادیه اروپا در ایران. او 12سال پیش در ایران بوده و حالا به نظرش خیلی چیزها تغییر کرده، از سیاست گرفته تا خیابان ها. سوبادا عکاس است و به نقاشی علاقه مند. در این سفر ایده هایی برای نقاشی به ذهنش رسیده و عکس هایی از فضای پیرامونی تهران گرفته. پیرمرد 67ساله مانند خیلی از چپ های میانه، نگاه مثبتی به حل وفصل دیپلماتیک مسایل دارد و معتقد است 85درصد از نمایندگان عضو پارلمان اروپا با تعامل با ایران موافق هستند و این همراهی، گام های مثبت همزمان ایران و غرب را طلب می کند.           

پارلمان اروپا همیشه بر سر مسایل جامعه مدنی و حقوق بشر تاکید دارد اما تحریم هایی که از سوی کشورهای غربی و آمریکا وضع شده، هم جامعه مدنی ایران و هم وضعیت شهروندی را تحت الشعاع قرار داده. آیا پارلمان اروپا به این مسایل هم توجه دارد؟
بله، حق با شماست، در بخش هایی اعمال تحریم ها زندگی افراد با درآمد پایین و فقیر را تحت الشعاع قرار داد. اما بر اساس یک توافق دوجانبه باید به شرایطی برسیم که تحریم ها برداشته شده و مسایل موردنظر حل وفصل شود.
و فکر می کنید گفت وگو تا چه میزان می تواند سازنده باشد؟
گفت وگو بدون تردید در هر شرایطی بهتر از سکوت و سکون است. به ویژه با روی کارآمدن دولت آقای روحانی، وضعیت جدیدی از دیپلماسی در ایران به وجود آمده و به همین دلیل ما باید از این فرصت استفاده کنیم.
یعنی در دوره پیش شرایطی برای مذاکره و گفت وگو مهیا نبود؟
اعضای پارلمان اروپا در هر وضعیت سیاسی ای علاقه مند به تعامل با دولت ها هستند اما در دوره پیش حتی اگر مذاکره ای صورت می گرفت، تاثیر محدودی داشت. حالا پارلمان اروپا باید نسبت به آنچه حسن روحانی انجام داده، پاسخ مثبت دهد و سیگنال های مثبت بفرستد. اینها همسو با سیاست های مذاکره کنندگان هسته ای اروپاست و ما هم موافق آن هستیم.
آیا شما و هیات همراهتان به نمایندگی از پارلمان اروپا در ایران حاضر شده اید یا نمایندگان فراکسیون سوسیال دموکرات های پارلمان اروپا هستید؟
خیر، ما تنها به نمایندگی از فراکسیون سوسیال دموکرات ها در ایران حاضر شده ایم، اما امیدواریم بتوانیم پارلمان اروپا را برای فرستادن یک هیات رسمی به ایران قانع کنیم، من به عنوان رییس فراکسیون سوسیال دموکرات ها اینجا هستم. طیف راست افراطی در پارلمان به طورکلی مخالف برقراری هرگونه روابط با ایران است، اگرچه آنها در اقلیت قرار دارند اما بر حزب محافظه کار حاضر در پارلمان نفوذ داشته و محافظه کاران نیز نگرانند که در برخی تصمیم گیری ها - به ویژه در مورد ایران - از سوی حزب راست افراطی به نرمش متهم شوند.
وزن واقعی طیف راست تندرو در پارلمان اروپا چه میزان است؟
اگر منظورتان کمیت و تعداد باشد، اینها درحدود 40 تا 50نفر هستند اما در برخی موارد سروصدا به راه می اندازند. برای نمونه حزب مردم اروپا یا همان حزب راست میانه متعلق به دموکرات- مسیحی ها یا محافظه کاران است و 264 عضو دارد و به تبع قوی ترین طیف سیاسی در پارلمان اروپا به شمار می آید.
و شما به عنوان نمایندگان چپ میانه چطور می توانید آرای راست افراطی را تغییر دهید یا به میانه روی نزدیک کنید؟
سیستم رای گیری در پارلمان اروپا مبتنی بر رای اکثریت و تعداد کرسی های طیف های سیاسی حاضر در این پارلمان است. رای اکثریت برای رفتن به ایران مثبت بود اما مشکلاتی به وجود آمد و مشخص شد که امکان سفر به ایران مهیا نیست. اما رای اکثریت موافق سفر هیات رسمی به ایران بود. از سوی دیگر ما نیازمند همکاری ایرانیان برای انجام این سفر هستیم. یک مشکل مساله حقوق بشر است که برای پارلمان اروپا محور تعیین کننده ای است و این سوال مطرح بود که آیا امکان دیدار با فعالان حقوق بشر در ایران مطرح است یا خیر؟ و اینکه من علاقه مند به ملاقات با فعالان حقوق بشر در ایران هستم. راست افراطی تاکید دارد که رژیم ایران، دیکتاتوری است و حسن روحانی نمی تواند به وعده هایش جامه عمل بپوشاند. باید بدانید که ما نیز برای همراهی با دولت ایران با برخی مخالفت ها در خود پارلمان اروپا مواجه هستیم.
با توجه به اینکه پارلمان اروپا همیشه بر مسایل حقوق بشر تاکید دارد، در این سفر چه محورهایی با مسوولان ایرانی در میان گذاشته شد؟
همان طور که گفتید مسایل مرتبط با حقوق بشر از محورهای درخور توجه نمایندگان عضو در پارلمان اروپاست. به همین دلیل در دیدارهای مستقل با مسوولان ایرانی، محورهایی از جمله آزادی بیان، جامعه مدنی، اعدام ها و آزادی رسانه ها مطرح شد. ما علاقه مندیم تا بتوانیم با گروه های مدنی فعال در ایران مرتبط شده و در بخش هایی از آنها حمایت کنیم.
به هر شکل گفت وگو پیرامون مسایل حقوق بشر برای ما مهم است. همانطور که وزیر امورخارجه ایران در نیویورک اشاره کرد که ایران به بازکردن و تقویت پیرامون حقوق بشر علاقه مند است.
آیا همه این برنامه ها در این سفر محقق خواهد شد؟
خیر، این سفر درواقع یک آغاز است و امیدواریم در دیدارهای بعدی بتوانیم با سازمان های مدنی ایران دیدار و گفت وگو داشته باشیم. در نخستین دیدار با مقام های ایرانی بازکردن فضای اعتماد و گفت وگو برای ما در اولویت است. اما به طورکلی معتقدم سفر ما به ایران و ارتباط گرفتن با سازمان های مدنی فعال بسیار بهتر از نشستن در خانه و انتشار بیانیه های رسمی درباره موضوعات حقوق بشری درباره ایران است.
فراکسیون سوسیال دموکرات ها تا چه میزان می تواند بر رویکرد پارلمان اروپا در مسایل خاورمیانه و به ویژه ایران تاثیرگذار باشد؟
به عنوان یک طیف سیاسی در مرحله نخست ما با هرگونه دخالت نظامی در امور کشورها مخالف هستیم، یکی دیگر از سیاست های سوسیال دموکرات ها حمایت از حقوق پناهندگان است. در مورد ایران طیف سیاسی ما همیشه موافق حضور ایران در نشست های ژنو بوده و همچنین مسایل مرتبط با حقوق بشر در منطقه خاورمیانه را به خوبی رصد کرده و به موقع مسایلی را با دولت ها در میان گذاشته است.
در مساله خاورمیانه نیز به ویژه در وانفسای این چندسال، سوسیال دموکرات ها همیشه از راه های سیاسی و دیپلماتیک برای حل مسایل استقبال کرده و نقش میانجی داشته اند. ما به حرکت کنونی مردمی در کشورهای خاورمیانه برای براندازی نظام های دیکتاتوری باور داریم البته به تازگی در مورد مصر ماجرا کمی ناامید کننده شده چنانچه درگیری و کشتارجمعی بسیار نگران کننده است. اما وقتی به خاورمیانه می رسیم بدون تردید نقش ایران در پیگیری امور بسیار پررنگ بود و پارلمان اروپا نیز بر این واقعیت واقف است. به همین دلیل دوست داریم که ایران نقش پررنگ تری در ایجاد و بازگرداندن ثبات در منطقه بر عهده داشته باشد متاسفانه گروه های تروریستی از جمله القاعده وضعیت منطقه خاورمیانه را ناامن کرده و در این میان همه کشورها باید دست به دست هم دهند و مساله تروریسم را حل وفصل کنند. با توجه به تاثیر ایران بر حزب الله لبنان امیدواریم که ایران بتواند نقش بازگرداندن ثبات به این منطقه را انجام دهد و نکته مهم اینکه بدون رایزنی با ایران حل برخی مسایل از خاورمیانه با دشواری همراه خواهد بود.
اینچنین به نظر می رسد که واگرایی سیاسی در دو سوی آتلانتیک (اروپای غربی و آمریکای شمالی) در سال های اخیر از میان رفته. این بار هم قدرت های اروپایی و هم آمریکا در گزینه ایران بر تقویت تحریم ها تاکید دارند. آیا اینها نمی تواند نشانه ای باشد بر ازدست رفتن استقلال اروپا؟
بله و خیر. شاید در بخش هایی حق با شما باشد اما پارلمان اروپا همواره در میانه حرکت کرده و تلاش داشته تا هیات های آمریکایی را نیز معتدل کند. ما انتظار داشتیم که تلاشی در داخل ایران به وجود آید اما شاید برخی رفتارها و سخنرانی های دوره احمدی نژاد چندان به کمک حل امور نیامد. حالا امیدواریم که ظهور نیروهای اعتدالگرا در ایران به کمک نیروهای میانه در اتحادیه اروپا بیاید.
آیا نیروهای میانه در پارلمان اروپا می توانند بر رویه سیاسی و دیپلماتیک آمریکا نیز تاثیرگذار باشند؟
تاثیر گذاری ما بر نیروهای معتدل در آمریکا کار چندان راحتی نیست اما بر این باورم که اروپا نقش مهمی را ایفا می کند. واقعیت این است که مذاکرات در حال حاضر با ریاست کاترین اشتون در جریان است نه میانجیگری آمریکایی ها. اما نباید فراموش کرد که ما باید آمریکایی ها را نیز همراه داشته باشیم.
اما با تمام این تفاسیر فکر می کنم باز هم اروپا مانند قبل آن رویه مستقل همیشه را ندارد.
شاید خیلی هم لازم نباشد که مدام به مسایل گذشته بازگردیم. چنانچه دیدار با رییس پارلمان ایران علی لاریجانی تایید کرد برخی فرصت ها در گذشته از دست رفته. اما پاسخ به این سوال که «آیا طرف اروپایی و آمریکا در ازدست رفتن این فرصت ها نقش داشته یا طرف ایرانی؟» هرچه باشد، نکته مهم  این است که فرصت هایی در سال های گذشته، از دست رفته و باید بازسازی شود. همان طور که آقای لاریجانی اشاره داشتند در زمان مذاکرات ایشان و آقای سولانا گام های مثبتی برداشته شده بود و به توافق نزدیک شده بودند اما این آمریکایی ها بودند که در پیشرفت امور دخالت کردند. به همین دلیل اجازه دهید برای امیدواری بیشتر هم که شده به جای نگاه به گذشته به افق های روبه رو بنگریم. معتقدم ما می توانیم به یک توافق مثبت دست پیدا کنیم، اگر دو سوی مذاکره به خوبی ضرورت ها و فرصت ها را دریابند.
آیا رویکردها مبتنی بر حل و فصل دیپلماتیک مسایل با ایران به طور گسترده در پارلمان اروپا مورد وفاق است یا شکاف هایی در این حوزه وجود دارد؟
به نظرم بخش عمده ای از پارلمان اروپا خواهان راه حل دیپلماتیک است.
دقیقا منظورتان از این بخش عمده چیست؟
اگر بخواهم با عدد و رقم پاسخ تان را بدهم باید بگویم 85درصد پارلمان اروپا خواهان حل وفصل دیپلماتیک مسایل هسته ای ایران است و از هرگونه راه حل های دیپلماتیک در این زمینه حمایت می کند. البته بازهم تاکید می کنم تندروهایی هستند که موافق گفتمان دیپلماتیک نیستند اما این تندروها در همه کشورها و طیف‏های سیاسی وجود دارند و اغلب در اقلیت اند.
در برابر این اقلیت، اکثریت قدرتمندی قرار گرفته که موافق حل مسایل مختلف با ایران است. این اکثریت قدرتمند شامل نیروهای راست و چپ میانه حاضر در پارلمان اروپا می شود.
آیا فکر می کنید که پارلمان اروپا می تواند از اهرم فشار برای تسهیل شرایط و کاهش سطح تحریم ها علیه ایران استفاده کند.
اگر نمایندگان پارلمان اروپا – به جز اقلیت تندروها- به خوبی تغییرات به وجودآمده در وضعیت سیاسی ایران را ببینند، آن وقت سطح امیدواری برای حل مسایل بیشتر می شود به همین دلیل فکر می کنم موفقیت هرچه بیشتر حسن روحانی در عرصه های داخلی و حمایت طیف های سیاسی مختلف از او می تواند وضعیت سیاستگذاری های دولت ایران در خارج از مرزها را تحکیم کند.
به همین دلیل در دیدار با نمایندگان مجلس بر این مساله تاکید شد که سوسیال دموکرات های پارلمان اروپا امیدوار هستند تا حسن روحانی بتواند با قدرت مسایل را پیش برد و به وعده ها و توافق های دوجانبه جامه عمل بپوشاند. بدون شک موفقیت روحانی بدون حمایت داخلی و خارجی غیرممکن خواهد بود. نمایندگان چپ میانه پارلمان اروپا به اهمیت حمایت از حسن روحانی باور دارند و تلاش خواهیم کرد تا اهمیت این مساله را برای مردم و دیگر نمایندگان عضو در پارلمان اروپا شرح دهیم.
سال های سکوت میان اروپا و ایران چه لطمه هایی به روابط خارجی وارد کرده و چه برنامه هایی برای برون رفت از این شرایط دارید؟
نزدیک به شش سال سکوت در روابط ایران و غرب رفته رفته به سمت بهبود و آغاز گفت وگو پیش می رود و ازسرگیری مذاکرات چندجانبه، سفرهای خارجی و تسهیل روابط به تنهایی نشانه مثبتی از شکل گیری فضای تازه سیاسی در روابط خارجی ایران و غرب است. اما در گام بعدی بنا داریم تا دفتر دایمی نمایندگی اتحادیه اروپا در ایران را راه اندازی کنیم.
در این زمینه با مقام های ایرانی مذاکراتی صورت گرفته؟
این ایده در ابتدای راه است. ایجاد دفتر دایمی اتحادیه اروپا در ایران در قالب یک پیشنهاد مطرح شده. هفته آینده نیز موضوع راه اندازی این دفتر در پارلمان اروپا که شکلی از سفارت اتحادیه اروپا در ایران خواهد بود، مورد بررسی قرار خواهد گرفت. بنابراین پیش از عملیاتی شدن این پیشنهاد نیازمند موافقت اتحادیه اروپا و همین طور نظر ایران هستیم. این برنامه پارلمان اروپا و به شکل ویژه پیشنهاد فراکسیون سوسیال دموکرات هاست.
وزیر نفت ایران بارها تاکید داشته که زمینه سرمایه گذاری کشورهای دیگر در صنعت نفت ایران مهیاست، آیا پارلمان اروپا برنامه عملیاتی برای پاسخ به این دعوت دارد؟
البته تا زمانی که تحریم ها برقرار باشد بازگشت شرکت های نفتی اروپایی به ایران ممکن نخواهد بود. اما زمینه های مساعدی از همکاری در حال حاضر وجود دارد که می تواند تحکیم شود. چنانچه اطلاع دارم کمپانی های اروپایی خودشان را آماده کرده اند که به دنبال برداشته شدن تحریم ها در صنعت نفت ایران سرمایه گذاری کنند.
چنانچه یک شرکت نفتی در اتریش در حال حاضر توافق‏های مقدماتی با طرف ایرانی انجام داد تا در صورت برداشته شدن تحریم های بازدارنده در ایران سرمایه گذاری کند. اما تا آن زمان مهم ترین دغدغه ما چگونگی برطرف کردن پله به پله تحریم هاست.
به نظر من اگر ایران بخواهد به سطحی از شکوفایی در منطقه برسد حتی با برداشته شدن تحریم ها بازهم به سرمایه گذاری خارجی نیاز دارد و بالطبع برداشته شدن تحریم ها و افزایش سطح تعاملات موجب پیشرفت چشمگیر اقتصادی و سیاسی ایران در منطقه خواهد شد.
ایده پارلمان اروپا برای خاورمیانه، منطقه بدون انرژی هسته ای بوده. اما می بینید که برخی کشورها به انرژی اتمی رسیده اند و منعی برای کارشان وجود ندارد. این حرف متناقض نیست.
ببینید ما می خواهیم که ایران به همه حقوق هسته ای خود برسد ولی به طورکلی خواست ما در اتحادیه اروپا و به ویژه پارلمان اروپا ایجاد منطقه بدون انرژی هسته ای در خاورمیانه است. اگر سلاح های هسته ای در ایران تولید شود، بعد از ایران، عربستان و مصر و دیگر کشورها بر همین راه می روند. متاسفانه از آنجایی که هند و پاکستان و اسراییل خواهان پاکسازی سلاح های هسته ای شان نیستند، دستیابی به این هدف مشکل است.
تا جایی که می دانم اهل نقاشی و عکاسی هستید، سفر به ایران از منظر یک هنرمند سیاستمدار چگونه است؟
بله، اتفاقا از خیابان های تهران عکاسی کرده ام و البته ایده و تصاویری برای نقاشی هم در ذهنم ثبت شده. البته نه الان. شاید بعد از اتمام کارها. مطالب زیادی درباره هنر فاخر در ایران خوانده ام و تا جایی که اطلاع دارم ایرانیان هنرمندان بسیار خوبی هستند؛ چه در داخل ایران و چه در خارج از مرزها.