هزینه های انسانی تحریم های ایران

دیپلماسی ایرانی: در ژوئن سال گذشته، دانش آموز یکی از کالج های آمریکا به فروشگاه اپل در جورجیا رفت تا یک آی پد بخرد و با عموی خود به فارسی چت کند. کارمند فروشگاه از او پرسید به چه زبانی صحبت می کند و این زن پاسخ داد: فارسی. همین مکالمه کوتاه کافی بود تا کارمند اپل از فروش آی پد خودداری کند. او مدعی شد دلیل این اقدام اش تحریم های آمریکا علیه ایران است و این در حالی است که هیچ یک از تحریم های آمریکا فروش محصولات شرکت های آمریکایی به شهروندان ایرانی- آمریکایی را ممنوع نمی کند.

این تنها یک بخش ناچیز از آثار انسانی اعمال تحریم ها علیه ایران است. جامعه ایرانیان در آمریکا که شدید ترین تحریم ها را علیه جمهوری اسلامی اعمال می کند، با مشکلات عدیده دیگری نیز مواجه است. ارسال پول برای اقوام و دوستان یا موسسه های خیریه در ایران، انتقال وجه از ایران به آمریکا برای مواردی نظیر هزینه تحصیل فرزندان، خودداری شرکت های کشتیرانی از انتقال کالاهای ایرانی، سرباززدن بانک ها از انجام عملیات بانکی مربوط به ایران، عدم تمایل شرکت های دارویی به همکاری با ایران و ... .

این پیامد ها از تحریم هایی ناشی شده است که هدف آن تضعیف بخش انرژی در ایران، صادران و واردات و دسترسی به سیستم مالی بوده است. اما حتی شرکت های دارویی نیز از بیم گرفتار شدن در سیستم قضایی آمریکای، از معامله با ایران سر باز می زنند. در واقع تحریم ها بیش از همه مردم ایران را هدف قرار داده و با افزایش نرخ تورم، بیکاری وسیعی را ایجاد کرده است. این روزها ، قشر متوسط در ایران زیر فشار تحریم ها، ناپدید شده است.

در سال های 1990، شورای امنیت سازمان ملل، تحریم هایی را علیه عراق اعمال می کرد که پیامدهای انسانی آن همچنان مشهود است. البته سازمان ملل پس از سال ها تحریم عراق که مردم این کشور را تحت تاثیر قرار داد، تصمیم گرفت این تحریم ها را به نحوی هوشمند کند که آسیب های کمتری برای مردم به همراه داشته باشد.

اکنون شورای امنیت تحریم هایی را علیه ایران اعمال می کند. اما تحریم هایی که آمریکا علیه جمهوری اسلامی به اجرا درآورده ، پیامدهای جدی تری به همراه داشته است.  آمریکا نخستین دور تحریم های خود را در سال 1979 و پس از انقلاب اسلامی، علیه ایران اعمال کرد. دولت ریگان با ادعای نقش ایران در بمب گذاری بیروت در سال 1983 که منجر به کشته شدن ملوانان آمریکایی شد، تحریم های یکجانبه را تشدید کرد. در سال های 1990، آمریکا قانون تحریم های ایران – لیبی را وضع کرد و به این ترتیب شرکت های خارجی از تجارت با ایران منع شدند. در سال 1996، اتحادیه اروپا در بیانیه ای اعلام کرد این تحریم ها به کشورهای این اتحادیه خسارت می زند. در نتیجه دولت آمریکا نیز پذیرفت که شرکت هایی نظیر شل، توتال و گازپروم  را به دلیل همکاری با ایران، مجازات نکند. تا سال 2000، هنوز هم زیر مجموعه های شرکت هایی مانند هالیبرتون آمریکا به تجارت و سرمایه گذاری در ایران ادامه می دادند.

در این سال ها، دولت آمریکا همواره تاکید داشته است که هدف تحریم ها حکومت و نه مردم ایران است. خزانه داری آمریکا نیز هر از چندی می گوید تجارت در بخش دارو و غذا با ایران ممنوع نیست. با این حال، جو بایدن، معاون رئیس جمهور آمریکا، این تحریم ها را سخت ترین تحریم هایی توصیف می کند که در تاریخ علیه یک کشور اعمال شده است. در سال های اخیر، شرکت ها و بانک های خارجی ناقض قانون تحریم های ایران نیز با جریمه و مجازات های سنگینی از سوی خزانه داری ایالات متحده مواجه شده اند.

از سوی دیگر، واشینگتن  در جایی که دیگر قوانین کفایت نمی کند، از ابزار دیپلماسی برای راضی کردن کشورهای خارجی به قطع روابط تجاری با ایران استفاده می کند. یک دیپلمات غربی در تهران در توصیف این ماجرا می گوید. موضوع ساده است، اگر در ایران تجارت کنید، نمی توانید در بازار آمریکا معامله ای داشته باشید. مقامات خزانه داری آمریکا تا کنون با مقامات بیش از 145 بانک در 60 کشور جهان ملاقات کرده اند تا به روابط مالی خود با ایران پایان دهند. روشن است که این بانک ها نیز به دلیل حفظ منافع خود در آمریکا، از رابطه با ایران چشم پوشی کرده اند.

علاوه بر تلاش برای قطع دسترسی ایران به بازارهای مالی، تضعیف صنایع انرژی ایران نیز به طور ویژه در دستور کار کاخ سفید است. در این بین اقتصاد ایران روز به روز ضعیف تر می شود. در اکتبر 2012، ارزش ریال، 40 درصد سقوط کرد، آن هم در یک هفته. نرخ تورم نیز در ماه می گذشته به 40 درصد و در ماه ژوئن به 45 درصد رسید. قیمت مواد غذایی نیز همچنان سیر صعودی دارد. درآمدی نفتی نیز تحت تاثیر تحریم ها به نصف کاهش پیدا کرده است. این در حالی است که درآمد نفتی 50 درصد از درآمد دولت را تشکیل می دهد و به همین دلیل بودجه دولت در امور آموزشی و بهداشت و درمان نیز کاهش پیدا کرده است.

صنایع در ایران، مانند صنعت خودروسازی نیز روزهای خوبی را سپری نمی کنند. از سوی دیگر سقوط صنعت در ایران بیکاری گسترده ای را رقم زده است. گزارش کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران حاکی از آن است که حدود 2 میلیون کارگر بخش خودروسازی به دلیل تعطیل شدن کارخانه ها و کارگاه ها، موقعیت شغلی خود را از دست داده اند. در سپتامبر 2012، یک گزارش اقتصادی منتشر شد که نشان می داد در 12 ماه قبل، 40 درصد از مردان ایرانی شغل خود را از دست داده اند. با افزایش نرخ بیکاری و افزایش روزانه قیمت ها، نرخ ورشکستگی نیز در سه سال اخیر، سه برابر شده است.

بحران اقتصادی، بیش از هر بخش دیگری به مردم آسیب زده است. تحصیلات مقدماتی به دلیل افزایش هزینه ها و کاهش درآمدها، دچار نقصان شده است. تحریم ها نیز به طور مستقیم و غیر مستقیم بخش دارو و مواد غذایی در ایران را تحت تاثیر قرار داده است.گزارش کمپین بین المللی حقوق بشر حاکی از آن است که این روزها، گوشت، شیر و میوه به کالاهای لوکس در ایران تبدیل شده اند. کمبود دارو و افزایش قیمت آن نیز همچنان برای ایرانیان دردسرساز است.

اما باوجود تمامی پیامدهای انسانی تحریم ها، این محدودیت ها تاثیر چشمگیری برای سیاست های تهران نداشته است. برخی کارشناسان می گویند ، تحریم ها فساد و رشوه دهی را افزایش داده و با از میان بردن کانال های قانونی، دست واسطه ها و قاچاقچیان را بازتر کرده است.

این درحالی است که هدف تحریم ها ، توقف برنامه های هسته ای ایران اعلام شده است اما تا کنون این تحریم ها تاثیر عکس داشته است. تحریم ها صنعت نفت ایران را به شدت تحت تاثیر قرار داده و همین نکته انگیزه مقامات برای پیشبرد برنامه های هسته ای به منظور دسترسی به انرژی هسته ای را افزایش داده است.اغلب از تحریم های اعمالی علیه ایران به عنوان تحریم های هوشمند یاد می شود. اما پرسش اینجاست که آیا این تحریم ها واقعا هوشمند هستند؟

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: دوشنبه 29 مهر 1392/ باز انتشار: جمعه 3 آبان 1392