دیپلماسی پارلمانی: رویکردی نوین در روابط خارجی کشورها
نویسنده: دکتر مجید دیوسالار
به طور ویژه دیپلماسی یا روابط دیپلماتیک به دانش ارتباط میان سیاست مداران و سران کشورهای جهان گفته می شود. امروزه، دیپلماسی شقوق مختلفی پیدا کرده و تصور این که تنها در سیستم وزارت امور خارجه و در سیستم دولت ها می شود، کار دیپلماسی را به پیش برد، چندان قابل توجیه نخواهد بود.درنتیجه با توجه به وسعت و دامنه موضوعاتی که در روابط دو جانبه یا چندجانبه دربین کشورها درجریان است و نظام و سیاست بین الملل را درگیر خود نموده است ، درکنار دولت ها و نهادهای سیاسی بین المللی، پارلمان کشورها که ترکیبی ازمتخصصان را دراختیار دارد به ایفای نقش در توسعه روابط و حل چالش ها و مشکلات بین المللی و در قالب دیپلماسی پارلمانی خودنمایی می کنند.
دیپلماسی پارلمانی:
دیپلماسی پارلمانی یعنی طیف گسترده ای از مطالعات ، فعالیت ها ، مذاکرات ، رفت و آمدها و مصوبات بین المللی انجام شده توسط پارلمان یک کشوردر مجامع بین المللی ، به منظور افزایش درک متقابل کشورها و درجهت تعمیق نظارت مجالس بر فعالیتهای فرامرزی دولت متبوع و نیز مشارکت در فرایند تصمیم سازی بین المللی در راستای حفظ منافع بشریت».
اهمیت دیپلماسی پارلمانی:
در جهان امروز با توجه به گستردگی و پیچیدگی های مناسبات سیاسی نیاز است که یک کشور از همه ابزارهای خود برای بیان دیدگاه ها و تامین منافع خود در عرصه های مختلف استفاده کند.یکی از این ابزارها یا ارکان ، پارلمان کشورها است. امروزه با توجه به سیاسی کاری سازمان ملل و به عبارتی ناکارآمدی عمده ترین رکن این نهاد یعنی شورای امنیت سازمان ملل که با عملکرد جانبدارانه خود باعث تحت الشعاع قرار دادن امنیت بین المللی گردیده است، سیاستمداران کشورها را ترغیب نموده است تا از ابزار ها و راهکارهای جدید برای حل مسائل و مشکلات دو یا چند جانبه برای حل معضلات بین المللی درنظربگیرند. به همین واسطه با درک برخی چالش ها و نقاط ضعف و قوت دستگاه دیپلماسی در سیاست خارجی ، فعال کردن ظرفیت های پارلمان قابل درک خواهد بود. این اقدام منافاتی با سیاست های کلان یک کشورندارد زیرا در مواضع کلان و اصولی بین مجلس و دولت اختلاف و تفاوتی نیست، بلکه در استفاده از تاکتیک ها، روش ها و فعال کردن نهادهای متناظر در کشورهای هدف از طریق مجلس و دیپلماسی پارلمانی تفاوت ها احساس می شود. در نتیجه می توان اذعان داشت که دیپلماسی پارلمانی بستر و گام موثری در توسعه روابط بین کشورها خواهد بود.
ابزارهای دیپلماسی پارلمانی:
می توان از سفرهای روسای پارلمان ها، رفت و آمدهای دو و چند جانبه پارلمانی ، تشکیل گروه های دوستی پارلمانی در مجالس کشورها، حضور نمایندگان در هیأتهای اعزامی از سوی وزارتخانه ها ، حضور و مشارکت نمایندگان مجالس در مجامع بین المللی پارلمانی و حتی نظارت مستقیم بر تصمیمات بین المللی دولتها درقالب تصویب یا رد طرح ها ،پیشنهاد لوایح ، قرار دادها و توافق نامه های بین المللی ، الحاق یا عدم الحاق به کنوانسیونهای بین المللی نام برد.
الزامات دیپلماسی پارلمانی:
- تخصص گرایی نمایندگان و کارشناسان مرتبط
- داشتن هدف و ترسیم از چرایی به کارگیری ظرفیت های دیپلماسی پارلمانی
- وجود کمیته های مرتبط
- تعامل بین ارکان و سازمان های مرتبط با دیپلماسی پارلمانی
- تسلط و دانستن زبان
- پی گیری جدی و مداوم مصوبات مشروع و قانونی
- به کارگیری کارشناسان متخصصدرحوزه پارلمانی به همراه به کارگیری متخصصان وزارت امورخارجه
موارد عینی از نقش دیپلماسی پارلمانی در حل (موقت یا دائمی) مشکلات بین المللی:
در این مورد می توان به نقش پارلمان ها در حل و یا احیاناً جلوگیری از مناقشات بین المللی و جنگ را مورد اشاره قرارداد. در خصوص تحولات اخیر در مورد سوریه می توان به نقش پارلمان انگلستان در عدم همراهی دولت این کشور در حمله نظامی به سوریه را مورد اشاره قرار داد. تا جایی که باعث شد ایالات متحده آمریکا نتواند به اقدامی عاجل درخصوص سوریه دست زند. یا این که نقش دوما در کشور روسیه را هم می توان در حوزه دیپلماسی پارلمانی قابل تحسین دانست. سرگئی ناریشکین رییس دومای دولتی فدراسیون با اشاره به افزایش نقش پارلمان ها در حل مسائل جهانی اظهار داشت باید از مکانیسم هایی که در اختیار پارلمان هاست برای حل مشکلات منطقه ای و جهانی استفاده کرد. آلکسی پوشکوف رییس کمیسیون امور بین المللی دومای روسیه هم درخصوص حل بحران سوریه با تاکیدی که در خصوص نظارت بین المللی بر سلاح های شیمیایی سوریه داشت،براین اعتقاد است که از وقوع جنگ بزرگ در منطقه خاورمیانه پیشگیری شده است. در جمهوری اسلامی ایران هم می توان به نقش برجسته و جدی مجلس شورای اسلامی به ریاست جناب آقای دکتر علی لاریجانی در خصوص حل مساله سوریه در قالب دیپلماسی پارلمانی اشاره نمود به گونه ای که از طریق ملاقات هایی که با رئیس دومای روسیه و مذاکرات تلفنی که با همتایان خود در روزهای اخیر داشته، توانسته است در کنترل بحران سوریه نقش ایفا نماید. همچنین مخالفت اکثر اعضای کنگره آمریکا با اقدام نظامی علیه سوریه را می توان به نقش و ورود پارلمان در حل و کنترل بحران ها دانست.
جایگاه دیپلماسی پارلمانی در جمهوری اسلامی ایران:
از آنجا که اولویت جدی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، گسترش روابط با کشورهای همسایه است، دیپلماسی پارلمانی می تواند در پیشبرد این هدف بسیار مؤثر واقع شود. اشتراکات زیاد تاریخی، فرهنگی و دینی ایران با کشورهای حاشیه خلیج فارس و منافع سیاسی، اقتصادی این کشورها با یکدیگر، زمینه های همکاری بیشتری را در افق روابط با این کشورها می گشاید.
دیپلماسی پارلمانی در جمهوری اسلامی ایران بستر و گام موثری را در توسعه روابط دوجانبه سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی میان ملت و دولت ما با برخی ملت ها و دولت های همسایه به وجود آورده است به گونه ای که در سطح منطقه ای شاهد تقویت روابط با ارمنستان،عراق،روسیه ، ترکیه و در سطح فرامنطقه ای با برخی کشورهای اروپایی و آسیای شرقیِ عضو اتحادیه بین المجالس می باشیم. اگر ظرفیت های دیپلماسی پارلمانی در مقام عمل به منصه ظهور رسند فرصت های زیادی را در عرصه بین الملل و منطقه ای برای کشور ما بوجود می آورند. از زمانی که در حوزه روابط خارجی ،تعاملات پارلمانی مبنای کار قرار گرفته است کمبودهای دیپلماسی رسمی با دیپلماسی پارلمانی تا حدودی جبران شده است و این شائبه که موازی کاری در عرصه سیاست خارجی به وجودآمده است را تداعی ننموده است.لذا ظرفیت سنجی و شناخت چالش های دو یا چند جانبه فیمابین ایران و برخی کشورها که از مجاری دیپلماسی رسمی تا کنون به سرانجام نرسیده ، از طرف مسولان مرتبط با دیپلماسی پارلمانی را طلب می نماید.نتیجتاً این که دیپلماسی پارلمانی از نوع ایرانیِ آن به کارگیری نمایند گانِ متخصص وآگاه از مسائل بین المللی که ایران به طور ویژه درگیر آن است و شناخت دقیق از روحیات طرف مقابل برای مرتفع نمودن مشکلات پیش رو را مدنظر قرار می دهد.
نتیجه گیری:
دیپلماسی پارلمانی، دیپلماسی روان و قابل دسترسی است که در عین حال تسهیل کننده دیپلماسی در سطح دولت هاست و می تواند فضا را برای گسترش روابط در سطوح سیاسی و اقتصادی فراهم کند.گسترش دیپلماسی پارلمانی به عنوان راهکاری برای تحقق همکاری های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بوده و جایگاه پارلمان ها در حل و کاهش تنش های بین المللی در کنار وزارت امورخارجه کشورها و همچنین انعقاد قراردادهای اساسی بین کشورها قابل شناسایی است.
نظر شما :