عدم خوش‌بینی به مذاکرات هسته‌ای

دیپلماسی ایرانی: پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری ایران باعث آسودگی خیال بسیاری از مراکز مطالعاتی ریشه دار امریکا شده است. اخیرا رئیس یکی از این مراکز گفت: «با پیروزی روحانی به نوعی احساس آسودگی کردیم. او انسانی آرام، واقع گرا و عملگرا است و از بسیاری از فعالان سیاسی ایرانی "عاقل تر" است. وی در کسوت رئیس جمهوری معتقد به گشایش جدی در مذاکرات ایران با مجموعه 5+1 است اما باید از بسیاری از امور نیز حذر کند. روحانی جزئی از نظام است. در پست های مهمی مثل فرماندهی نیروهای مسلح و شورای امنیت ملی خدمت کرده است. او اصلاح طلب نیست. اما انتخابی مناسب برای جایگزینی با افرادی مثل محمود احمدی نژاد، رئیس جمهوری سابق است، اگر چه چنین جایگزینی ای به این معنا است که سقف مطالبات کاهش یافته است. و انتخاب او به این معنا است که گروهی در درون نظام، منظور در این جا تکنوکرات های محافظه کاری است که حجت الاسلام و المسلمین هاشمی هدایت آنها را بر عهده دارد، توانسته اند عملا موفقیت بزرگی به دست آورند. اما باید به این نکته نیز اشاره کرد که انتخابات ریاست جمهوری ای که از آن سخن می گوییم نیز خود توجهاتی در بر دارد که با بسیاری از معیارهای انتخابات در غرب تفاوت دارد. شورای نگهبان قانون اساسی فقط به "افراد قبول شده" اجازه فعالیت می دهد که روحانی نیز یکی از آنها است. نظام جمهوری اسلامی ایران آمادگی قبول نتایج انتخابات را داشت. اما این که واقعا چه چیزی را دنبال می کند مساله ای است که باید بر روی آن تحقیق کنیم.»

وی در ادامه می افزاید: «قدرت مانور روحانی و این که تا کجا به او اجازه فعالیت و آزادی عمل داده می شود مساله ای است که در دوران ریاست جمهوری او مشخص خواهد شد. در عین حال پیروزی روحانی این نکته را نیز نمایان کرد که رهبران ایران به خوبی درک می کنند که درجه بحران در ایران تا کجاست. برای همین آنها آمادگی دارند که روحانی را برای اتخاذ گامی رو به جلو برای حل این بحران حمایت کنند. شاید بتوان گفت که به این ترتیب فشارهای امریکا تا اندازه ای جواب داده است. حکومت ایران با بحران اقتصادی روبه رو است. برای همین واکنش آن که به انتخاب روحانی انجامید، قابل انتظار بود. اکنون وقت آن است که استراتژی دیپلماتیک قوی ای با هدف دادن فرصت به روحانی اتخاذ شود. البته همه اینها به شرطی است که بی جهت خوش بینی نباشیم که ناگهان امیدهایمان نقش بر آب شود. در عین حال این واقعیت را نیز درک کنیم که ایران همچنان قدرتمند است و با توانایی های قدرتمند رهبر ایران اداره می شود.»

در این میان این پرسش مطرح است که آیا ریاست جمهوری روحانی کار را برای ایران برای رسیدن به توافقی با جامعه جهانی که بتواند به بحران شدید موجود بر سر پرونده هسته ای اش پایان دهد، فراهم خواهد کرد؟

در پاسخ به این سوال پژوهشگر امریکایی دیگری که از نزدیک با این موضوع درگیر است، می گوید: «روحانی روزی در سال 2003 به مدت دو سال مذاکره کننده هسته ای ایران بود، از آن زمان تا کنون هیچ گاه شاهد نرمشی مشابه نرمش در زمانی که وی پرونده هسته ای ایران را در اختیار داشت، نبودیم. روحانی امروز رئیس جمهوری پراگماتیک و واقع گرا است که می داند ایران می خواهد تحریم های بین المللی تحمیل شده بر آن را کاهش دهد تا بتواند اقتصادش را احیا کند، برای همین نیاز به مواضع اعتمادسازی دارد که بتواند در نهایت بر اساس آن به اهدافش برسد. البته به این نکته نیز باید اشاره کنیم تغییر در ریاست دولت به معنای این نیست که باب پایان دادن به بحران هسته ای ایران گشوده شده است. با این حال تصمیم گیر نهایی بر سر پرونده هسته ای همچنان رهبر ایران است و او نیز نسبت به نیات و مقاصد خارج به دیده تردید می نگرد. نظر او تغییر نکرده است و این بدان معنا است که او می تواند تصمیم بگیرد که پرونده هسته ای ایران بیش از این پیشرفت داشته باشد.»

حسن روحانی از کجا باید مذاکرات هسته ای را آغاز کند؟

بعد از پایان آخرین دور از مذاکرات، که پنجمین دور مذاکرات محسوب می شد و میان ایران با مجموعه 5+1 در ابتدای ماه مارس گذشته انجام شد و به شکل ناراحت کننده ای پایان یافت. پژوهشگر امریکایی دیگری در این زمینه پاسخ می دهد: «در آخرین مذاکرات که نزدیک به دو ماه پیش برگزار شد، پیشنهاد شد که تحریم های بین المللی تا اندازه ای در برابر برخی فعالیت های هسته ای ایران از جمله کاهش غنی سازی و دادن اجازه بیشتر به بازرسان برای بازدید از نیروگاه های هسته ای کاهش یابد. پیشنهاد داده شده نشان از کمی نرمش در مواضع 1+5 در برابر ایران بود، به گونه ای که پیشنهاد می داد که ایران می تواند به اندازه بسیاری کمی اورانیوم 20 درصدی برای استفاده در مصارف پزشگی در اختیار داشته باشد، همچنین از ایران خواسته شد غنی سازی در فوردو را متوقف کند، اما نخواست که این تاسیسات بسته شود. آن موقع پاسخ ایران از زبان سعید جلیلی، مذاکره کننده هسته ای توقف کامل تحریم ها در برابر توقف 20 درصدی غنی سازی بود. همه اینها بازگوکننده آن است که نمی توان چندان به مذاکرات پیش رو که در ماه سپتامبر برگزار خواهد شد امیدوار بود. اما به رغم آن مذاکرات از سر گرفته خواهد شد چرا که امریکایی ها و هم پیمانانشان معتقد به ادامه آن هستند حتی اگر نتیجه ای در بر نداشته باشد و همچنان تحریم ها از سوی کشورهای اعمال کننده علیه ایران به قوت خود باقی بماند. چرا که هر دو طرف ترجیح می دهند مذاکره کنند تا از رویارویی نظامی جلوگیری شود.

منبع: النهار

انتشار اولیه: یکشنبه 10 شهریور 1392/ باز انتشار: پنجشنبه 14 شهریور 1392