آیا روحانی میانجی حل بحران خواهد شد؟

دیپلماسی ایرانی: آیا سوریه به نقطه صفر نزدیک می شود؟ تسلیحات شیمیایی که جان بیش از 1300 نفر را در سوریه  گرفت ظاهرا بهانه خوبی برای شعار توسل به گزینه نظامی در سوریه شده است. از ایالات متحده سیگنال های متفاوتی به گوش می رسد . باراک اوباما در گفتگو با سی ان ان تاکید می کند که به سمت حمله نظامی به سوریه حرکت نخواهد کرد و این در حالی است که برخی مقام های نظامی پنتاگون از روی میز بودن تمام گزینه ها سخن می گویند. در اروپا هم سخنگوی دیوید کامرون نخست وزیر انگلیس بر اهمیت "پاسخ جدی" از سوی جامعه بین الملل در قبال استفاده از این تسلیحات شیمیایی در سوریه و بررسی تمام گزینه ها تاکید کرده است. در سوی دیگر این میدان سوریه است که وزیر اطلاع رسانی ان عمران عاهد الزعبی در نخستین واکنش به احتمال حمله نظامی به کشورش تاکید کرده که برآیند ساده چنین حمله ای مانند آتشی است که نه فقط سوریه که کل خاورمیانه را در بر خواهد گرفت.

نیروهای مخالف دولت بشار اسد را به استفاده از گاز رسمی علیه غیر نظامیان در دمشق که 1300 کشته بر جای گذاشت، متهم می کنند، در حالی که دولت سوریه این ادعا را رد کرده است. بان کی مون، دبیر کل سازمان ملل این حمله را «جنایت» محتمل «علیه بشریت» نامیده و گفته است که عاملان آن با عواقبی جدی روبه رو می شوند. واشنگتن نیز بارها اعلام کرده  که استفاده از سلاح های شیمایی، گذشتن از خط قرمز است. با امیر موسوی، تحلیلگر مسائل دفاعی و مسائل استراتژیک، در خصوص احتمال و آمادگی حمله نظامی امریکا به سوریه و همراهی سایر کشورهای عربی و اروپایی با آنها، احتمال تکرار سناریوی لیبی و نقش ایران در دوره جدید در حل پرونده سوریه به گفتگو نشستیم:

آیا مساله حمله شیمیایی که در اطراف دمشق رخ داده است می تواند به توسل آمریکا به گزینه نظامی منتهی شود و آیا اصولا واشنگتن توانایی دخالت نظامی در سوریه در شرایط ملتهب منطقه ای امروز را دارد؟

امریکا برای حمله نظامی نیاز به چند بهانه دارد و به معنای دیگر ایالات متحده شرایط را سنجیده و خود را آماده می کند. در نتیجه اگر شرایط فراهم شود دست به چنین اقدامی می زند. معمولا سیاست های امریکا در گذشته هم چنین روندی بوده که همیشه چند گزینه را در نظر می گیرد. بهانه های متفاوتی از جمله استفاده از سلاح های شیمیایی، امنیت رژیم صهیونیستی و یا پشتیبانی از سازمان هایی که از نظر امریکا تروریست هستند همانند حزب الله همیشه وجود داشته و گزینه هایی را بر اساس این بهانه ها هماهنگ می کند.

اما در حال حاضر شرایط دخالت وجود ندارد و امریکایی ها منتظرند تا وضعیت لبنان و مصر را ارزیابی کنند و اینکه در آینده نزدیک لبنان به کجا خواهد رفت و آیا ارتش می تواند حرکت های اخوان المسلمین و ترورریست هایی که در سینا هستند را مهار کند. اگر شرایط جدیدی ایجاد شود که منجر به تهدید امنیت رژیم صهیونیستی شود به نظر می رسد که امریکا گزینه های خود را برای ایجاد تحولی در منطقه آماده کند که در نهایت به نفع رژیم صهیونیستی تمام شود. از سوی دیگر امریکایی ها با ایجاد جنگ روانی خود را برای ورود به میدان جنگ با سوریه آماده نشان می دهند.

آیا می توان از تکرار سناریوی لیبی در سوریه سخن گفت؟

 جریان لیبی کاملا متفاوت بود به دلیل آنکه این کشور از داخل و خارج محاصره بود. در حالیکه سوریه چنین شرایطی ندارد و همسایگان سرسختی همانند لبنان،عراق، ترکیه و همچنین وجود ایران که حامی مردم سوریه و خط مقاومت در منطقه است و به راحتی اجازه نخواهد داد که چنین وضعیتی در منطقه ایجاد شود. امریکایی ها نیز تجربه دارند زمانی که ایران راضی نباشد نمی توانند اهداف خود رابه پیش ببرند همانند آنچه که در عراق و افغانستان شاهد بودیم. بنابراین به نظر می رسد شرایط سوریه با لیبی متفاوت است چرا که در مساله لیبی الجزایر و مصر کمکی نکردند در حالیکه همسایگان سوریه یعنی لبنان و عراق با آنها متفاوت هستند.

اگر جنگی در سوریه آغاز شود بسیار پیچیده تر از ماجرای لیبی خواهد بود. یکی از مسائل مهم دیگر در تفاوت این دو کشور حضور اسرائیل در همسایگی سوریه است که آشوب و درگیری در دمشق به آنجا هم سرایت خواهد کرد. در نتیجه آزادی عملی که در خصوص لیبی وجود داشت در مورد سوریه صادق نیست و در ثانی شرایط این کشورها با یکدیگر کاملا متفاوت است.

اگر امریکا برای این حمله پیشقدم شود آیا پای کشورهای اروپایی یا دیگر مخالفان منطقه ای بشار هم به داخل گود باز خواه شد؟

اگر بنا شود به سوریه حمله نظامی شود، ترکیب بسیار گسترده ای ایجاد خواهد شد یعنی علاوه بر رژیم صهیونیستی و امریکا و اتحادیه اروپا کشورهای حوزه خلیج فارس و گروه های تکفیری به کمک این ائتلاف خواهند آمد و این درست  برخلاف مسائلی است که در عراق شاهد آن بودیم. بدین معنا که تکفیری ها در آن زمان ضد دخالت در عراق بودند اما این بار آنها کاملا در راستای دخالت امریکا و اسرائیل و برخی از کشورهای حوزه خلیج فارس خواهند بود و تمهیداتی نیز برای چنین شرایطی اندیشیده شده است. در حال حاضر شاهد هستیم که بسیاری از مجروحین النصره و مخالفان سوری در فلسطین اشغالی مداوا می شوند. در حقیقت این روند نوعی همکاری مقدماتی برای ایجاد نوعی الفت درونی میان مخالفان دولت سوریه و رژیم صهیونیستی است. در حالیکه چنین ائتلافی در زمان حمله به عراق و حتی افغانستان وجود نداشته است.بنابراین باید بر این نکته تاکید کرد که ائتلاف بسیار گسترده ای علیه سوریه ایجاد خواهد شد که خطر جنگ جهانی و فراگیری را در برخواهد داشت. چرا که دوستان سوریه نیز ساکت نخواهند ماند و جنگی تمام عیار در منطقه شکل خواهد گرفت.

ما در مارجرای لیبی شاهد مخالفت ترکیه با گزینه نظامی بودیم اما در پروند ه سوریه ، ترک ها از همان ابتدا بر لزوم توسل به گزینه نظامی یا نیمه نظامی تاکید داشتند. آیا ترکیه نیز در این حمله نظامی همراه خواهد شد؟

بعید به نظر نمی رسد به دلیل آنکه ترکیه خواهان دخالت ناتو و امریکاست و اگر این دخالت ها صورت گیرد صدرصد ترکیه به عنوان عضو ناتو و دشمن درجه یک سوریه وارد عمل خواهد شد. هم اکنون وضعیت با زمان عراق کاملا متفاوت است، اگر به یاد داشته باشید در زمان جنگ عراق اردوغان از همان ابتدا اعلام کرد با وجود آنکه عضو ناتوست اما هیچ دخالتی در این جنگ نخواهد کرد، اما در حال حاضر دولت ترکیه خود خواهان دخالت ناتوست.

باید بر این نکته تاکید داشت که طرف های غربی و امریکا تمایل جدی به اجرایی کردن این تهدیدات ندارند بلکه بسیاری از آنها مایلند که این مساله تنها در سطح تهدید و لشکرکشی های نمادین  باشد و بعید است که آن را عملی کنند، مگر آنکه شرایط به نقطه صفر برسد. اگر غربی ها و امریکا قصد حمله داشته باشند مساله استفاده از سلاح های شیمیایی را حتی اگر واقعی نباشد به اثبات برسانند ، اعلام خواهند کرد که دولت سوریه سلاح شیمیایی استفاده کرده تا بهانه ای برای دخالت و ضربه زدن به سوریه و دولت بشاراسد به دست آورده باشند.

نیروی دریایی آمریکا تصمیم گرفته است تا ناو یواس اس ماهان را در دریای مدیترانه نگه دارد، این تصمیم را چگونه تفسیر می کنید آیا امریکا تنها قصد دارد تا دولت سوریه را از این طریق تهدید کند؟

به باور من بعید است که امریکا قصد حمله داشته باشد. در خصوص این تصمیم ها باید گفت شاید امریکا می خواهد از این طریق به روسیه فشار آورد تا شرایط داخلی سوریه و کنفرانس ژنو 2 را پیگیری کنند. می توان پیش بینی کرد که شرایط به سمت گفتگو حرکت خواهد کرد.

امریکا به این امر واقف است که منطقه با حضور حسن روحانی به عنوان رئیس جمهوری ایران می تواند بسیاری از پرونده ها را از طریق گفتگو و ایجاد راه حل های سیاسی حل و فصل کند، روحانی هم روز گذشته استفاده از سلاح های شیمیایی را به شدت محکوم کرد. بنابراین به نظر می رسد همچنان فرصت های دیپلماتیک فراهم است و دعوت نامه هایی که برای ظریف آمده نیز برای پیدا کردن یک راه حل اساسی در منطقه و نه فقط در خصوص گفتگو با ایران است. چراکه ایران با شرایط جدید خود و پس از انتخابات می تواند عامل موثر و مساعدی برای حل بسیاری از پرونده های منطقه بدون جنگ و خونریزی باشد. اگر تفاهم سیاسی میان غرب و جمهوری اسلامی ایران صورت گیرد، فرصتی برای تلاش های دیپلماتیک جدیدی فراهم خواهد شد.

آیا با توجه به اینکه مواضع ایران در قابل سوریه تفاوتی نکرده و جامعه بین المللی همچنان ایران را به عنوان یکی از حامیان سرسخت دولت بشاراسد می داند، به نظر شما ممکن است از ایران برای حل پرونده سوریه دعوت کنند؟    

بله به نظر می رسد در طرف مقابل ایران تغییری به وجود آمده است و گروه های مخالف به حضور حسن روحانی امیدوار هستند. به احتمال زیاد بسیاری از گروه ها تلاش های رئیس جمهوری ایران برای میانجیگری را بپذیرند و برخی از آنها به ویژه گروه هایی که در استانبول هستند پیام هایی هم در این زمینه فرستاده اند. بنابراین به نظر می رسد ارتباطات خوبی میان وزیرخارجه ایران و ترکیه برقرار شده که راه گشاست. این احتمال وجود دارد که از سوی ایران طرحی ارائه شود که بتواند طرف های مختلف سوریه را جذب کند و منجر به یک راه حل سیاسی شود. در حال حاضر غربی ها نیز به خوبی می دانند که راه حل نظامی راه حل نهایی نخواهد بود و حتی اگر بشاراسد هم سرنگون شود عاقبت خوبی در انتظار سوریه نخواهد بود، بلکه جنگ داخلی تمام عیار و عملیات های تروریستی در منطقه بسیار گسترش پیدا خواهد کرد.

به نظر می رسد ایران و ترکیه تلاش های مهمی شروع کرده اند که در همین روند غربی ها نیز متوجه آن شده و از محمد جواد ظریف وزیرامور خارجه برای سفر به برخی از پایتخت های اروپایی دعوت کرده اند و در حاشیه سفر روحانی به نیویورک نیز ملاقات های مهمی صورت خواهد گرفت که شرایط به نفع دیپلماسی حرکت می کند.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/14 

انتشار اولیه: یکشنبه 3 شهریور 1392/ باز انتشار: چمعه 8 شهریور 1392