تداوم تحریم ها حس دشمنی را در ایرانیان تقویت می کند

دکتر کیهان برزگر*

در تداوم سیاست "فشار و دیپلماسی" آمریکا برای تغییر سیاست هسته ای ایران اخیرا قریب به اتفاق مجلس نمایندگان آمریکا یکی از سخت گیرانه ترین قوانین تحریم اقتصادی برای متوقف کردن صدور نفت ایران را تصویب کردند. چند روز بعد حدود دو سوم نمایندگان مجلس سنای آمریکا نیز خواهان افزایش فشاراقتصادی دولت اوباما بر ایران شدند. تداوم این حرکت ها با توجه به عواقب منفی آن بر زندگی عادی اقتصادی و سیاسی مردم ایران ضمن اینکه منجر به تقویت شدن حس دشمنی با آمریکا در جامعه ایرانی می شود، تعارضی آشکار با سیاست اعلامی آمریکا در نزدیکی با ملت ایران است.
ایران و آمریکا خوشبختانه درگیر یک جنگ مستقیم و فراگیر نبوده اند. تا همین چند دهه پیش آمریکا به عنوان «نیروی سوم» و یک بازیگر درستکار، مرجع حل و فصل بسیاری از معضلات سیاسی ایران با سایر قدرت های بزرگ از جمله روسیه و انگلیس بود. اما نقش مستقیم آمریکا در کودتای انگلیسی- آمریکایی 28 مرداد 1332، این کشور را به عنوان یک بازیگر مداخله گر در سیاست ایران تبدیل کرد که با اعمال تحریم های سخت اقتصادی و فشارهای سیاسی در سالهای اخیر بر شدت آن افزوده شده است.
اعمال تحریم های نفتی توسط غرب برای تضعیف و مهار ایران امر تازه ای نیست. هدف اصلی انگلیسی ها، در ائتلاف سازی جهانی علیه ایران در جنبش ملی کردن صنعت نفت، در کنار منفعت- محوری خود، عدم الگوبرداری دیگر ملت های منطقه از ایران بود. انگلیس شاید تا حدودی در پیشبرد سیاست خود در  زمان موفق شد اما حس دشمنی ایرانیان با خود را تقویت کرد. اکنون بسیاری از تحلیلگران معتقدند که هدف اصلی آمریکا از اعمال تحریم های سخت دوجانبه و چند جانبه و نیز ائتلاف سازی جهانی علیه برنامه هسته ای ایران مهار نقش و قدرت این کشور در منطقه است. براستی غنی سازی مستقل اورانیوم در خاک ایران، با تکنولوژی و فکر ایرانی، کنترل غرب و قدرت های بزرگ بر انحصار هسته ای موجود در جهان را به چالش می کشد و مدلی برای دیگر کشورها می شود.
تردیدی نیست که تحریم های سخت آمریکا بیش از هر چیز بر معیشت اقتصادی، وضعیت اجتماعی و جایگاه سیاسی ملت ایران تأثیر منفی می گذارد. این تحریم ها یا اقتصاد ایران را ضعیف می کنند که این خود مانعی در جهت توسعه و پیشرفت ایران در منطقه می شود؛ امری که ایرانیان به آن حساسیت دارند به خصوص وقتی که خود را با سایر ملت های منطقه مثل کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و ترکیه مقایسه می کنند. یا اینکه این تحریم ها در نهایت منجر به درگیری می شود. از آنجاکه امنیت اقتصادی ایران به نوعی با امنیت سیاسی و اجتماعی کشور ارتباط مستقیم دارد، فشارهای بیش از حد اقتصادی منجر به واکنش احتمالی ایران از جمله سرعت بخشیدن به برنامه هسته ای خود، خروج از NPT و یا بطور ناخواسته به خطر انداختن منافع غرب در منطقه با روش های گوناگون خواهد شد. نتیجه اینکه دو طرف به یک درگیری مستقیم با عواقب غیرقابل پیش بینی نزدیک می شوند که عواقب آن برای هر دو اسفناک خواهد بود. تجربه و تاریخ ایران نشان می دهد که ایرانیان ملتی هستند که پاسخ دشمنی را با دشمنی و پاسخ دوستی را با دوستی می دهند. آقای دکتر روحانی هم در مراسم تحلیف خود به صراحت اظهار داشت که با زبان زور نمی توان با ملت ایران صحبت کرد.
اعمال تحریم های اقتصادی با سیاست های دولت اوباما که به اصطلاح سعی می کند ملت ایران را خطاب قرار دهد نیز در تعارض آشکار است. چون پذیرش تحریم های جدید و تداوم روند فعلی یعنی کاربرد استراتژی «فشار و دیپلماسی» خود به معنای نادیده گرفتن رأی و خواست ملت ایران است که در 24 خرداد امسال خواهان اعتدال در سیاست خارجی و تعامل با جهان از جمله آمریکا شده اند. آمریکا شاید در تلاشش برای جلوگیری از پیشرفت برنامه هسته ای ایران از طریق تحریم ها تا حدودی موفق شود اما این به بهای سنگین از دست دادن نسل جوان و طبقه متوسط ایرانی و به تبع تقویت حس دشمنی در جامعه ایرانی خواهد بود. چون تضعیف اقتصادی یا جنگ با ایران به هر حال یک نتیجه خواهد داشت و آن تضعیف قدرت ملت ایران در منطقه است.
دولت اوباما باید از فرصت بوجود آمده در نتیجه انتقال هوشمندانه قدرت سیاسی در ایران استفاده کند و شرایط لازم را برای رفع تدریجی تحریم ها در برابر حل موضوع هسته ای ایران به شکلی که مورد رضایت نسبی دو طرف باشد فراهم کند. تقویت حس دشمنی با آمریکا در جامعه ایرانی به نفع منافع دو کشور و همچنین معادلات سیاسی-امنیتی منطقه خاورمیانه نیست.
منبع: مجله تجارت فردا، 2 شهریور 1392
*دکتر کیهان برزگر رئیس پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه، عضو هیئت علمی و مدیر گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد