ماجرای تماس تلفنی روحانی چه بود؟

دیپلماسی ایرانی: حسن روحانی که تجربه مذاکره هسته ای با قدرت های غربی در دهه گذشته را دارد، در این مذاکرات دست به اقدامی زد که پیش از آن هیچ دیپلمات ایرانی آن را انجام نداده بود. نیویورک تایمز به گفته دیپلمات های غربی که در سالن مذاکره حضور داشتند، می نویسد: روحانی تلفن را برداشت و شماره تلفن مقام معظم رهبری را گرفت. روحانی که از دوستان قدیمی رهبری به شمار می رود، به ایشان اعلام کرد تعلیق غنی سازی اورانیوم برای ایران ضرورت دارد. این تماس تلفنی در اکتبر 2003 اتفاق افتاد و تنها توافق هسته ای تهران و جامعه بین المللی در 11 سال گذشته را رقم زد. اکنون روحانی در انتخابات ریاست جمهوری ایران پیروز شده و تا چند روز دیگر فعالیت خود را در ساختمان ریاست جمهوری آغاز می کند.

یکی از مقامات سابق وزارت خارجه فرانسه که در جریان گفت و گو های هسته ای ( 2005 -2003) از اعضای هیات مذاکره کننده با اروپا بوده ، می گوید: روحانی نشان داد که بازیگری کلیدی در عرصه سیاست ورزی ایران به شمار می رود. به گفته وی، روحانی تنها کسی بود که توانست قراردادی که به نظر برخی دیگر غیر معمول می نمود را اجرایی کند.

به گزارش نیویورک تایمز، خوش بینی فزاینده ای در ایران و غرب در مورد توانایی روحانی برای از سرگیری مذاکرات هسته ای – به طور جدی – وجود دارد. نوری المالکی، نخست وزیر عراق ماه جاری به ایالات متحده گفته است که روحانی آماده مذاکرات مستقیم است و دولت اوباما نیز بارها اعلام کرده که پس از سال ها مذاکره چند جانبه، اکنون آماده گفت و گوی رو در رو به دولت روحانی است.

البته جای تردیدی وجود ندارد که روحانی با وجود اشراف بر مشکلات موجود در ایران از جمله بحران های اقتصادی، با موانع متعددی در راه حل این مشکلا مواجه است. از سوی دیگر او موضوع مهمی مانند تعیین کابینه را پیش رو دارد. برخی بر این باورند که هر چه کابینه روحانی متنوع تر باشد، بقای سیاسی او بیشتر خواهد بود.

روحانی از جمله چهره هایی است که کمتر به مصاحبه رو در رو با خبرنگاران تن داده است. او می داند که رئیس جمهور ایران باید به مقام معظم رهبری پاسخگو باشد. از سوی دیگر تجربه فراز و فرودهای 8 ساله احمدی نژاد نیز علامتی هشدار دهنده برای جایگاه رئیس جمهور در ایران به شمار می رود.

از سوی دیگر همچنان دیدگاه های منتقدانه ای در مورد نقش روحانی به عنوان مذاکره کننده ارشد هسته ای ایران وجود دارد. منتقدان او می گویند روحانی با توافق هسته ای در برابر غرب ضعف نشان داد.

اما اغلب روحانی را به عنوان چهره ای می شناسند که از توانایی ایجاد اجماع بین نظرهای مخالف برخوردار است. از نظر دوستان روحانی، او مردی است که توان معامله دارد و در اغلب موضوعات سیاست خارجی در سه دهه گذشته در تصمیم گیری ها دخالت داشته است.

او یکی از سه مقام ایرانی بود در جریان سفر مخفیانه رابرت مک فارلن به تهران در سال 1986 با او ملاقات کرد. این دیدار زمینه ساز قرار داد ایران کنترا و آزادی گروگان های سفارت آمریکا شد.

در مقابل بسیاری بر این باورند که انتظار مصالحه از روحانی دور از منطق است، چرا که معمولا فشار در تغییر تصمیم گیری ها و مواضع جمهوری اسلامی موثر نیست. به گفته آنها روحانی به دیالوگ علاقمند است نه مونولوگ. به بیان دیگر روحانی زمانی برای دستیابی به زمینه مشترک آماده است که طرف مقابل برای آن آمادگی داشته باشد.

روحانی در بخشی از کتاب خاطرات خود می نویسد، ایالات متحده و جمهوری اسلامی در نبردی دایم به سر می برند و اسرائیل نیز محور تمامی فعالیت های ضد ایرانی به شمار می رود. روحانی در این کتاب تاکید می کند که باید رابطه خوبی با مردم کشورهای دیگر برقرار کرد و در این شرایط باز هم امکان مقاومت در برابر دولت ها وجود دارد.

این در حالی است که دیپلمات هایی که از نزدیک در مذاکرات او با زیر نظر داشته اند، مهارت و انعطاف او در مذاکره را مورد تاکید قرار می دهند. سفیر سابق آلمان در تهران که بارها با روحانی ملاقات کرده، می گوید، او به خوبی در ساختار قدرت ایران قرار گرفته و به آسانی فریب نمی خورد.

آخرین باری که این دو ملاقات کردند، در جریان سفر خصوصی یوشکا فیشر وزیر خارجه سابق آلمان به ایران بود. سفیر سابق آلمان ادامه می دهد در جریان ضیافت شامی که به این مناسب برگزار شد، روحانی مدام از دوران تحصیل خود در گلاسکود در سال های 1990 سخن می گفت. او مردی خوش مشرب و رک است.  

نزدیکان به روحانی می گویند، وی طی 16 سالی که در شورای عالی امنیت ملی به سر می برد، از اتحاد تندرو ها با صدام حسین پیش از حمله عراق به کویت در سال 1990 جلوگیری کرد و ایران بی طرفی خود را حفظ کرد. از سوی دیگر این روحانی بود که واکنش محترمانه و دور از انتظار ایران به حوادث تروریستی 11 سپتامبر را مدیریت کرد و سپس به ایالات متحده در هماهنگی با نیروهای مخالف در افغانستان و عراق کمک کرد.

بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که هر راهکاری که روحانی با آن موافقت کند،  در چارچوب سیستم جمهوری اسلامی خواهد بود. از سوی دیگر فضای این روزهای ایران با آنچه که در سال های 2003 تا 2005 می گذشت و به توافق هسته ای منجر شد، بسیار متفاوت است. به همین دلیل برخی کارشناسان غربی در مورد توانایی امروز روحانی برای متقاعد کردن مقامات عالی دچار تردید هستند.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10