معاشرت بهترین دوست با بزرگترین رقیب

دیپلماسی ایرانی: برای اسرائیل و کشورهای عرب حوزه خلیج فارس- مانند عربستان سعودی-گفت و گوی تلفنی روز جمعه باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا با حسن روحانی، همتای ایرانی اش، مترادف ژئوپولتیکی پی بردن به این واقعیت است که بهترین دوست شما با بزرگترین رقیب شما در حال معاشرت است.

هرچند کشورهای معدودی هستند که منافع آنها در جلوگیری از هسته ای شدن ایران بیشتر از اوباما باشد، دراز کردن دست دوستی رئیس جمهور آمریکا به سوی روحانی، زنگ خطرها را در پایتخت ها در خاورمیانه به صدا درآورده است. آنها در مورد ایران نگرانند و از این موضوع می هراسند که تمایل اوباما برای توافق دیپلماتیک با ایران ، زمان کافی برای دستیابی به سلاح هسته ای را در اختیار جمهوری اسلامی قرار دهد. اما حتی چشم انداز یک ایران غیر هسته ای اما قوی به لحاظ اقتصادی – به دنبال لغو تحریم ها – و سیاسی – به دلیل بهبود رابطه با آمریکا – می تواند تهدیدی برای کشورهای منطقه باشد.

به گزارش نیویورک تایمز، یکی از کارشناسان منطقه ای در پست توییتر خود، گفت و گوی تلفنی اوباما و روحانی را به از میان برچیدن دیوار برلین ارتباط داده است. یک روزنامه نگار سعودی نیز که روابط نزدیکی با خاندان سلطنتی دارد، می گوید: تردید های زیادی وجود دارد و نگرانی از توافق پنهانی ایران و آمریکاست. به گفته وی، نگرانی این است که آمریکایی ها ایران را همانگونه که هست، بپذیرند . بنابراین ایرانیان می تواند سیاست های قدیمی خود را ادامه دهند.

عربستان سعودی و کشورهای سنی مذهب حاشیه خلیج فارس، از این موضوع نگرانند که توازن قدرت در منطقه به نفع ایران شیعه و متحدان اش تغییر کند. برای اسرائیل نیز ایران حامی حزب الله و حماس است که هر دو موجودیت اسرائیل را تهدید می کنند و تقویت ایران به معنی تهدید منافع تل آویو است. برخی تحلیلگران اسرائیلی بر این باورند که در صورت بهبود روابط ایران با آمریکا و اتحادیه اروپا، تهران می تواند کل بازی منطقه ای را تغییر دهد.

البته در روز شنبه هیچ واکنش رسمی از ریاض و تل آویوی به برقراری تماس تلفنی بین روحانی و اوباما، نشان داده نشد. این نخستین تماس تلفنی روسای جمهور ایران و آمریکا پس از انقلاب اسلامی به شمار می رود.

عربستان سعودی و دیگر کشورهای عرب حوزه خلیج فارس، ایران را یک رقیب منطقه ای می دانند که در صورت هسته ای شدن، تلاش بیشتری برای کسب قدرت منطقه ای انجام خواهد داد. این رقابت با تنش های فرقه ای و تلاش برای دستیابی به منابع نفت و گاز بیشتر، تشدید می شود. از سوی دیگر ریاض از نحوه برخورد واشینگتن با بهار عربی راضی نیست. همچنین مقامات عربستان خودداری اوباما از اقدام نظامی علیه سوریه را نیز با دیده تردید می نگرند و نسبت به مانورهای دیپلماتیک اخیر بین تهران و واشینگتن نیز چندان مثبت اندیش نیستند.

سلمان شیخ، از موسسه بروکینگز در دوحه می گوید: کشورهای عربی و ایرانیان همچنان این را یک تلاش برای توازن قدرت ارزیابی می کنند. به این ترتیب روابط بهتر تهران و واشینگتن می تواند پیامدهایی برای این توازن قدرت به همراه داشته باشد.

از سوی دیگر برخی اعراب به این باور رسیده اند که با توجه به تحرک های اوباما در مورد سوریه و ایران، او دیگر نمی تواند شریک قابل اعتمادی باشد.  برخی نیز بر این باورند که رئیس جمهور آمریکا در مورد اخوان المسلمین، ایران و بشار اسد، رفتار خامی دارد.

این در حالی است که ایران در آستانه برگزاری نشست با آژانس بین المللی انرژی اتمی در گزارشی 20 صفحه ای از آژانس و ادعاهای آن در مورد برنامه های هسته ای ایران انتقاد کرد و همین اقدام موجب شد تردید ها در مورد ثمربخشی مذاکرات هسته ای در میان اعراب افزایش پیدا کند. همچنین روحانی در کتاب خاطرات خود با اشاره به سابقه ریاست مذاکرات هسته ای می نویسد از فضای آرامی که به دنبال مذاکرات ایجاد شده بود برای پیشرفت برنامه های هسته ای جمهوری اسلامی استفاده کردیم. اکنون نیز این نگرانی در بین همسایگان ایران در خلیج فارس وجود دارد که در حین مذاکرات، پیشرفت های زیادی در فعالیت های هسته ای ایران ایجاد شود.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10