فشارهای نمادین اروپا بر تل آویو

دیپلماسی ایرانی: زیاده خواهی های اسرائیل در توسعه شهرک سازی ها در مناطق مورد مناقشه با فلسطین باز هم دردسرساز شد.متحدان پیشین اسرائیل دست به کار شده اند. در شرایطی که جان کری برای ششمین بار برای برون برد پرونده صلح خاورمیانه از بن بست به منطقه آمده است اروپایی ها هم برای تحت فشار قرار دادن اسرائیل حتی به شکل سمبلیک وارد میدان شده اند. اتحادیه اروپا با صدور دستورالعملی تمام 28 عضو خود را از پشتیبانی مالی، همکاری، پرداخت کمک هزینه تحصیلی، اعطای کمک های تحقیقاتی و یا جایزه به ساکنان شهرک های یهودی نشین اراضی اشغالی کرانه باختری و قدس شرقی، منع کرد. بنا بر مقررات تازه اتحادیه اروپا که از روز جمعه اجرایی می شود، هرگونه قرارداد یا موافقتنامه ای که با اسرائیل به امضا برسد، باید شامل بندی باشد که در آن تاکید شود که اراضی اشغالی بخشی از اسرائیل نیست و به همین دلیل در شمول قرارداد و موافقتنامه قرار نمی گیرد.پس از آنکه اتحادیه اروپا به تمام کشورهای عضو این اتحادیه دستور داد تا همکاری خود را با سازمان ها و نهادهای فعال در شهرک های یهودی نشین در کرانه باختری و قدس شرقی قطع کنند، مسئولان اسرئیلی واکنش های تندی نسبت به این تصمیم اتحادیه اروپا نشان دادند.مائیر لاپید، وزیر دارایی رژیم صهیونیستی اعلام کرد که تصمیم اتحادیه اروپا به منزله حلقه جدیدی از سلسله طولانی تصمیم هایی است که انزوای اسرائیل در محافل بین المللی را افزایش می دهد و این تصمیم اتحادیه اروپا در زمان بدی صورت گرفت و تمام تلاش های جان کری، وزیر خارجه آمریکا را جهت از سرگیری مذکرات میان مسئولان اسرائیلی و فلسطینی از بین می برد. چراکه وزیر خارجه آمریکا در جریان ششمین دور سفر به منطقه در تلاش برای متقاعد کردن طرف های فلسطینی و اسرائیلی به بازگشت به مذاکرات سازش، دیشب در امان پایتخت اردن با رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین دیدار کرد. دلایل این حرکت اتحادیه اروپا و میزان تاثیرگذاری آن را با دکتر ماکان عیدی پور کارشناس مسائل منطقه و اسرائیل در میان گذاشتیم :

آیا می توان دستور العمل جدید اتحادیه اروپا مبنی بر اعمال محدودیت در معامله اقتصادی با شهرک نشین های اسرائیلی را به تلاشی برای در تنگنا قراردادن این رژِیم تعبیر کرد؟

ابتدا باید به این نکته اشاره کنم که در گذشته نیز اتحادیه اروپا در خصوص محکومیت توسعه شهر ک های صهیونیستی اقداماتی کرده بود. این اقدام جدید نیز قانونی است وبا توجه به اینکه بسیاری از شهروندان اسرئیل تابعیت دوگانه اوپایی اسرائیلی دارند، همین امر به آنها اجازه می دهد تا از خدمات بانکی اروپا استفاده کنند، در نتیجه اروپایی ها نیز با وضع چنین دستورالعملی قصد دارند تا به عنوان اهرمی از آن در جهت محدود کردن این افراد استفاده کنند.

اما دلیل اصلی این حرکت اروپا به نمایش کشیدن تعهد آن به صلح خاورمیانه است.بر این مبنا اروپایی ها از اسرائیل می خواهند تا با برداشتن یک گام راه را برای درخواست اروپا از فلسطین برای برداشتن گام های بیشتر هموار کند. این موضوع ممنوعیت معاملات نیز آسان ترین و نرم ترین خواسته ای است که اروپا می تواند داشته باشد و به نظر می رسد که اعلام این دستور العمل به اعضای اتحادیه اروپا امری ظاهری و صوری است و صرفا اقدامی سمبلیک برای این است تا نشان دهد اروپای متحد قادر است به طرف اسرائیلی هم فشار آورد. شاید حتی این مساله با هماهنگی دولت رژیم صهیونیستی صورت گرفته باشد و بعید است که آنها نیز کاملا مخالف اعلام چنین امری باشند. شاید اسرائیلی ها در ازای دادن این امتیاز ، امتیازهای دیگری هم دریافت کنند.  

آیا می توان این حرکت را به فعال شدن اروپا در پرونده صلح فلسطین – اسرائیل مرتبط دانست و تا چه اندازه می توان اینگونه استباط کرد که تحولات منطقه اروپا را ناگزیر به تلاش برای برقراری صلح در خاورمیانه کرده است؟

بله.  اروپا میان دو طرف فلسطینی و اسرائیلی میانجی است و اگر قصد تعریفی کلاسیک از میانجی را داشته باشیم باید گفت کشوری که قصد میانجی دارد باید برای هر دو طرف مذاکره وزن تقریبا ثابتی داشته باشد و در این مورد نیز باید ارتباط اروپا با اعراب و اسرائیل برابر بوده و  در مرحله بعد نیز اهرم های فشار متناسب و مساوی برای هر دو طرف داشته باشد. در حالیکه شاهد هستیم که اروپایی ها نقش چندانی در زندگی فلسطینی ها ندارند. ممکن است کمک های بسیار جزئی در حد تجهیزات به تشکیلات خودگردان فلسطین در کرانه باختری کرده اند، اما این موارد برای میانجی خواندن واقعی آنها کافی نیست.  موضوع اعراب و اسرائیل مناقشه مرزی، اختلاف سلیقه و یا ناکارآمدی دیپلماتیک نیست، بلکه موضوع میان این دو طرف موضوع تاریخی و امنیتی و استراتژیکی است و با میانجی گری اینگونه کشورها حل نخواهد شد. تنها کشوری که می تواند نقش مهمی را در این میان ایفا کند کشوری خواهد بود که اهرم های کافی برای فشار بر اسرائیل داشته باشد. رژیم صهیونیستی دست بالا را در مذاکرات داشته و همچنین از قدرت نظامی بسیاربالاتری به نسبت فلسطین برخوردار است.  شاید بسیاری بر این باور باشند که امریکا از عهده این کار را بر می آید اما تاریخ ۶۰ یا ۷۰ ساله گذشته نشان داده امریکا نیز چندان اهرمی برای فشار بر این رژیم در دست ندارد و اگر امریکا را حذف کنیم دیگر کشوری برای حل این مناقشه باقی نخواهد ماند.

دیگر دلیلی که برای این حرکت نمادین اروپایی ها می توان ذکر کرد تلاش برای آرام کردن جو منطقه است . جلوگیری از نفوذ سلفی ها و تندروهای اسلامی در مناقشه اعراب و اسرائیل و ممانعت از تهییج افکارعمومی عرب ها علیه تل آویو یکی از اصلی تریم انگیزه های این حرکت می تواند باشد.اروپایی ها با تنش زدایی از طرفین مخاصمه و مهار روند یارگیری های جوانان عرب توسط گروه های تروریستی تلاش می کنند از آتش افروزی های بیشتر در منطقه بکاهند.

در حال حاضر مصر به تنهایی نقطه اشتعال بسیار خطرناکی است و امکان سرایت ناامنی های آن به فلسطین وجود دارد.  به معنای دیگر اگر شرایط مصر از وضعیتی که هم اکنون به آن گرفتار شده بدتر شود و درگیری نیروهای اخوان المسلیمن با مدرن گراها در منطقه علنی تر شود تصور بر این است که در چنین شرایطی مساله فلسطین مساله کوچک تری به نظر آید و کشورهای بیشتری در منطقه با مسائل مهم تری درگیر شوند. بنابراین این حرکت اروپا به نوعی ادامه حرکات پیشین بوده است و ابتکار و اقدام جدیدی نیست و اینکه معاملات بانکی انجام شود یا خیر و یا اعتباراتی به شهرک نشین ها داده نشود، اتفاق مهمی برای اسرائیلی ها محسوب نمی شود.

با این تفاسیر نمی توان گفت که اتحادیه اروپا در حال زمینه چینی است تا اقدامات مهم تری همچون تحریم ها را علیه رژیم صهیونیستی در سازمان ملل عملی سازد؟

خیر به هیچ وجه، چراکه سازمان ملل قدرت تحریم اسرائیل را ندارد به دلیل آنکه امریکا هر تحریمی را وتو می کند بنابراین چنین اجازه ای به سازمان ملل داده نخواهد شد. این عمل اروپا منجر به هیچ اتفاق خاص و تازه ای نخواهد شد و نهایتا ممکن است به بیانیه و سخنرانی فردی ختم شود و بیش از این تاثیر خاصی نخواهد داشت.

جناح لیبرال در اسرائیل از اقدام اتحادیه اروپا استقبال کرده است و حتی باراک راوید در گزارشی در هاآرتص گفته است که حمایت اتوماتیک  از اسرائیل که با اشتباهی به نام هلوکاست متولد شد، مربوط به گذشته است. آیا میان اسرائیلی ها در خصوص مساله شهرک سازی اختلافاتی وجود دارد و تنها در ظاهر دم از اتفاق نظر می زنند؟

صدرصد، بحث شهرک سازی در اسرائیل موضوع مورد بحث میان احزاب است، البته در برخی موارد مورد استفاده شعارهای انتخاباتی قرار می گیرد، بدین معنا که ممکن است برخی گروه ها علیرغم موافقت قلبی با شهرک سازی اما به دلیل مخالفت با گروه خود از این مساله استفاده کنند. برخی نیز معتقدند که ادامه این روند تنش را افزون کرده و دنباله سیاست های توسعه طلبانه ارضی قدیم است، هم اکنون دوره جدیدی است و آنها بر این باورند که فلسطینی ها و یا دولت حاکم بر کرانه غربی تغییر رفتار دادند و نباید همانند گذشته با آنها رفتار کرد. اما این موضوعات تنها اختلافات داخلی اسرائیلی هاست و در نهایت در مقابل موضع رسمی رژیم اسرائیل دولت های غربی توان مخالفت ندارند.

جان کری وزیر امور خارجه امریکا برای ششمین بار به منطقه آمده است. به نظر می رسد که وزیر امورخارجه جدید امریکا نیز مانند سلف خود در بن بست مذاکرات گرفتار شده است. آیا احتمال دارد که واشنگتن نیز با اتحادیه اروپا در اعمال این محدودیت ها همکاری کند و آیا این قبیل فشارها اسرائیل را به پای میز مذاکره می کشاند؟

اسرائیل با این نوع فشارها به پای میز مذاکره نخواهد آمد و تنها اعمال فشارهای امنیتی است که می تواند تل آویو را به پای میز مذاکره بکشاند. در غیر اینصورت با بحث های مالی و حقوقی و منطقی به هیچ وجه نمی توان رژیم صهیونیستی را محدود کرده و آن را مجبور به تغییر مواضع کرد. اسرائیل تنها در شرایطی که احساس کند  ادامه درگیری با فلسطینی ها منجر به ایجاد جبهه عربی و یا ایجاد ناآرامی در یکی از کشورهای منطقه خواهد شد و در نهایت تهدیدی علیه آنهاست، کوتاه خواهد آمد. اما در غیر این صورت تنها به این دلیل به پای میز مذاکره خواهد آمد تا تعهد خود را به غربی ها و همچنین به دیپلماسی غربی ها نشان دهد اما تصمیم خاصی از دل این مذاکرات خارج نخواهد شد.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/14

انتشار اولیه: جمعه 28 تیر 1392/ باز انتشار: سه شنبه 1 مرداد 1392