باز هم عربستان

 "ممکن است عربستان سعودی غیرانقلابی ترین کشور جهان باشد، اما این کشور در هفته گذشته حمایت کامل برجسته ترین طغیانگران جهان را از آن خود کرد."

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، ریچارد اسپنسر، تحلیلگر روزنامه دیلی تلگراف در تحلیل خود تحت عنوان "عربستان سعودی بار دیگر به عنوان یک بازیگر قدرتمند در خاورمیانه ظهور کرده است"، می نویسد: «"سعید سامی حسن" از 25 ژانویه سال 2011 میلادی در میدان التحریر قاهره به سر می برد و در این مدت شاهد یک دیکتاتور تحت حمایت آمریکا، یک خونتای نظامی و رئیس جمهور منتخب اخوان المسلمین بوده است. او نوعی شورشی خیابانی است که حکومت خودکامه عربستان سعودی به شدت از این دسته افراد در هراس است. اما هفته گذشته سعید سامی حسن حمایت مطلق خود را از پادشاهی مطلقه ی فراسوی دریای سرخ اعلام کرد. او از چادرش در تحسن ادامه دار میدان التحریر می گوید: "سعودی ها برادران ما هستند. آنها مسلمانند و به خدا ایمان دارند. معلوم شده که رئیس جمهور مرسی یک عامل آمریکایی و قطری بوده اما سعودی ها در حال کمک به ما هستند.

تغییر سرسپردگی ها در خاورمیانه طی سه سال اخیر به اندازه آشوب ها و ناآرامی های بهار عربی تکان دهنده و قابل توجه بوده است اما تغییرات اخیر و نوع روابطی که حاکمان آنها به آرامی شکل می دهند، به حدی بوده که دیپلمات ها، تحلیلگران و حتی برخی از مردم عادی مصر را نیز شگفت زده کرده است.

عربستان که تا همین اواخر از آن به عنوان حکومت سالخوردگان یاد می شد و با وجود تکیه بر قدرت فروش میلیاردها بشکه نفت نتوانسته بود بر رقبایش در چالش قدرت خاورمیانه غلبه کند، ناگهان به پرنفوذترین بازیگر منطقه تبدیل شده است.

آل سعود دو ساعت پس از برکناری سریع محمد مرسی و دولت اخوان المسلمین توسط ارتش مصر، حمایت خود را از این اقدام نظامی اعلام کرد.

سپس چند روز بعد خاندان آل سعود سر کیسه را شل کرده و یک کمک پنج میلیارد دلاری را به مصر پیشنهاد کردند. امارات متحده عربی، همسایه و متحد عربستان نیز سه میلیارد دلار دیگر و کویت نیز چهار میلیارد دلار برای کمک پیشنهاد دادند. محمد مرسی در یک سالی که زمام امور را در مصر به دست داشت، تنها یک وام هشت میلیارد دلاری را از قطر دریافت کرد در حالیکه همسایگان قطر در حوزه خلیج فارس یک هفته ای این میزان را پشت سرگذاشتند.

هیچ مدرکی دال بر اینکه عربستان در توطئه براندازی مرسی دست داشته، وجود ندارد، اگرچه توطئه ای از پیش برنامه ریزی شده و به خوبی سازمان دهی شده بود.

ژنرال عبدالفتاح السیسی، وزیر دفاع مصر، اگرچه کمبود برق، سوخت، یک شکاف بزرگ اقتصادی و مشکلی که بعدا مشخص شد یعنی تنها دو ماه از ذخیره گندم مصر باقی مانده است را به ارث می برد، اما وقتی اعلام کرد که چه اتفاقی افتاده توانست اعتماد عمومی را نسبت به آینده مصر جلب کند.

در روزهای اخیر دادستان مصر اعلام کرد که هیچ تخفیفی برای مرسی که در بازداشت به سر می برد، وجود نخواهد داشت. این یک اقدام غیرمعمول در اعلام تحقیقات جنایی است که علیه نخستین رئیس جمهوری مصر که به صورت دموکراتیک انتخاب شده اتهام جاسوسی، تحریک خشونت و تخریب اقتصاد کشور وارد شود. چندین تن دیگر از اعضای حزب اخوان المسلمین نیز تاکنون با اتهام تحریک خشونت ها مواجه شده اند.

اما کشورهای پادشاهی حوزه خلیج فارس کشورهای نیستند که تنها به فکر فعالیت های نوع دوستانه باشند. در حالی که قطر در سال های اخیر به عنوان مهمترین و ثروتمندترین حامی اخوان المسلمین در جهان عرب پدیدار شده، همسایگانش در منطقه، برچسب اصلاح طلبانه و توده گرایانه اسلام سیاسی اخوان المسلمین را با دیده شک و تردید می نگرند و در مورد امارات هم این کشور از این گروه متنفر و بیزار است.

این مساله اتفاقی نبوده که کمک مالی امارات شخصا توسط "شیخ هزاع بن زاید آل نهیان"، مشاور امنیت ملی این کشور به دولت کودتا داده شده و این امر نشان دهنده این است که این کمک ربطی به امور بشردوستانه یا حتی روابط خارجی ندارد.

عربستان و امارات هر دو از سرنگونی حسنی مبارک، دیکتاتور سابق مصر در سال 2011 مبهوت شدند. آنها از اینکه باراک اوباما پشت مردی را که یکی از قدیمی ترین متحدان آمریکا بود خالی کرده بسیار ناراحت بودند؛ اوبامایی که از نظر آنها دیدگاه عملگرایانه ای نسبت به اسلام دارد برخلاف جورج بوش، رئیس جمهور قبلی آمریکا که به "دموکراسی تهاجمی" اعتقاد داشت.

هیچ یک از این دو کشور عربی نسبت به آنچه از آن زمان اتفاق افتاده مطمئن نیست. مرسی به دلیل استقبال از مساله آشتی و تجدید رابطه با ایران که عربستان و امارات آن را به عنوان اصلی ترین منبع مشکلات منطقه تلقی می کنند، هر دو را عصبانی کرده بود و هم زمان ریاض و ابوظبی از اینکه مصر از سلول های اخوان المسلمین در منطقه خلیج فارس حمایت کند، به شدت هراس داشتند. امارات هفته گذشته 69 تن را به اتهام همدستی با اخوان المسلمین برای "برنامه ریزی یک کودتا" محکوم کرد.

تئودور کاراسیک، رئیس تحقیقات در موسسه تحلیل نظامی خاورنزدیک و خلیج فارس مستقر در دوبی می گوید: عربستان و امارات به شدت از دولت مرسی و تاثیرش در خاورمیانه ناراضی و ناراحت بودند. آنها از ناکامی های مرسی برای طراحی و اجرای این نوع تغییر دولت متنفع شده و به دنبال سیاستگذاری بر اساس دیدگاه های خود هستند.

وی می افزاید، هیچ مدرک قطعی در مورد مذاکره میان ارتش مصر و هیچ یک از این دو کشور عربی پیش از کودتا وجود ندارد.

با وجود این احمد شفیق، نخست وزیر دوران حسنی مبارک که در انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته مصر با اختلاف اندکی از مرسی شکست خورد، در ابوظبی، پایتخت امارات زندگی می کند و به عنوان مشاوری برای امیران این امارات فعالیت دارد.

احمد شفیق این کودتا را پیش از ضرب الاجل 48 ساعته ارتش مصر به مرسی پیش بینی کرده بود. او می گوید: شکی نیست با وجود آنکه من در ابوظبی هستم اما در آنچه که رخ داده، نقش داشته ام.

هم ژنرال السیسی و هم عدلی منصور، رئیس دادگاه قانون اساسی مصر که از سوی ژنرال ها به عنوان رئیس جمهوری موقت تعیین شده، روابط بسیار قدیمی با ریاض داشته اند. ژنرال السیسی زمانی در ریاض وابسته نظامی بود، در حالی که عدلی منصور هفت سال را به عنوان مشاور برای وزارت بازرگانی عربستان فعالیت داشت.

بازنمود ناگهانی تاثیر و نفوذ عربستان، چیزی نیست که تنها در مصر احساس شده باشد.

هفته گذشته نیز در راهروهای هتلی در استانبول، کودتایی که توجه چندانی به آن نشد، وجود داشت؛ جایی که مخالفان سوری بر سر روندی که ظاهرا هیچ ارتباطی با درگیری های حلب و حمص نداشت، توطئه و نزاع می کردند و به این امر توجه چندانی نشد.

اما یک روز پیش از آنکه پول عربستان به مصر ارسال شود، ریاض توانست در نبرد کوچک دیگری پیروز شود و آن زمانی بود که غسان هیتو که گفته می شود رابطه نزدیکی با قطر و اخوان المسلمین سوریه دارد، سرانجام از سمت نخست وزیری موقت ائتلاف ملی سوریه استعفا کرد. دو روز پیش از آن مردی نزدیک به سعودی ها با نام "احمد عاصی الجربا" رئیس این ائتلاف شد. وی یکی از شیوخ قبایل با پیشینه سنتی است.

در همین حال، افسران رابط آمریکایی با شورشیان سوری در تلاشند تا گروه های "حامی غرب" را متقاعد کنند که پیش از مقابله با رژیم اسد، علیه جبهه النصرة وابسته به القاعده بجنگند و به همین دلیل با سعودی ها همکاری می کنند چرا که گفته می شود آن ها از اینکه تسلیحات قطری ها نهایتا به دست "جهادیون" برسد، ناراضی اند.

تحلیلگرانی که برای کشف پیچیدگی دنیای پیرامون خانواده های سلطنتی کشورهای حوزه خلیج فارس تلاش می کنند، می گویند، این اقدامات تنها یک نشانه از افزایش اعتماد به نفس عربستان نیست، بلکه نتیجه یک تغییر رهبری در داخل قطر است.

شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی، امیر پیشین قطر که از ثروتمندترین مردان جهان است، اخیرا زمام امور کشورش را به پسرش شاهزاده تمیم واگذار کرد. اگر چه شیخ حمد شرایط سنی را دلیل اقدام خود عنوان داشت، اما به نظر می رسد که این تغییر نشانه ای از آن است که قطر در حال تبدیل شدن به مدل "پادشاهی سلسله ای" مرسوم در اروپای شمالی است. علاوه بر این، رهبران محافظه کار قبایل محلی قطر از وجهه بین المللی شیخ حمد به عنوان حامی اسلام سیاسی ناراضی بودند.

شاهزاده تمیم 33 ساله که فارغ التحصیل مدارس دولتی انگلیس است و میانه چندانی با اظهارات کوبنده روحانیون اخوان المسلمین ندارد، گفته است که دیگر از مشتریان پدرش حمایت نخواهد کرد. همچنین شایعاتی مطرح است مبنی بر اینکه وی حتی شیخ یوسف قرضاوی را که از رهبران معنوی اخوان المسلمین و از ساکنان قطر است، یک عنصر نامطلوب می داند.

چلچراغ های طلایی رنگ کاخ های پادشاهی کشورهای حوزه خلیج فارس از تغییرات دردناک جاری در مصر و سوریه و قطعا از اعتراضات گسترده خیابانی به دور هستند. اما این امری مضحک است که رهبران جنبش تمرد که در 30 ژوئن سال جاری میلیون ها تن از مردم مصر را به خیابان ها کشاندند و خواستار برکناری مرسی شدند، هم اکنون خود را یکی از متحدان عربستان می بینند که خودش چند ماه پیش چنین تظاهراتی را سرکوب کرده بود.

محمد عبدالعزیز، یکی از سه رهبر ارشد جنبش تمرد می گوید: "ثبات در مصر و موفقیت گذار به نفع تمام کشورهای عربی است از جمله کشورهای حوزه خلیج فارس." اظهاراتی که از دهان هر ژنرال یا شاهزاده ای می تواند خارج شود.

وی مدعی است که مصر هنوز "برادر بزرگتر" یا رهبر ذاتی جهان عرب است و به طور حتم مصر نمی تواند به صورت یک کشور وابسته درآید.

در چادر سعید حسن در میدان التحریر، پیرمردی تاکید می کند که مصر، عربستان را جایگزین آمریکا و قطر به عنوان حامیان حکومت دیکتاتوری نکرده است. احمد محمود 60 ساله می گوید، مردم مصر هرگز دوباره فریب نخواهند خورد. سعید حسن در پاسخ می گوید: "مردم گاهی اوقات فریب خورده اند، اما نه همیشه." اظهاراتی که خود وی چندان اعتمادی به آن ندارد.»