ترکیه در رویای اروپایی شدن ماند

زمانی که نخست وزیر ترکیه رویکرد تهدید و سرکوب مخالفان خود را در پیش گرفت، گمان نمی کرد با این کار، آرزوی دیرین ترک ها برای پیوستن به اتحادیه اروپا را به باد می دهد.

 

به گزارش خبرگزاری فارس، لجاجت رجب طیب اردوغان در برابر مخالفانش کار دست او داد. او که در ابتدا گمان می کرد با «اراذل و اوباش» خواندن مخالفان و تهدید و بازداشت آنها می تواند، صدای اعتراض آنها را در نطفه خفه کند، اکنون نه تنها در بُعد داخلی با بحرانی فراگیر دست و پنجه نرم می کند، بلکه در عرصه خارجی نیز با معضلی روبرو شده که رویای چندین ساله ترک ها را به چالش کشیده که این رویا چیزی نیست جز پیوستن به اتحادیه اروپا.

 

ترکیه برای رسیدن به این آرزو، راه دور و درازی را طی کرده است. مقامات ترکیه نخستین بار آوریل 1987 درخواست پیوستن به جامعه اروپا (نهادی که بعدها به اتحادیه اروپا تبدیل شد) را ارائه کردند. ترکیه دسامبر 1999، به طور رسمی به عنوان کاندید عضویت در اتحادیه اروپا شناخته شد و بعد از آن، در اکتبر 2005 اعضای اتحادیه اروپا با آغاز گفت وگوهای الحاق ترکیه به این اتحادیه موافقت کردند و به این ترتیب این کشور در موقعیت جدیدی قرار گرفت.

 

از آن زمان نیز سیاست ها و رفتارهای ترک ها زیر ذره بین اروپایی ها بوده و این نهاد منطقه ای، طی این سال ها ترک ها را ملزم کرده اند، برای واجد شرایط شدن عضویت در اتحادیه اروپا باید رویکردهای خود را با استانداردهای این سازمان هماهنگ کنند. هر چند در طول این سال ها، مذاکرات ترکیه و اتحادیه اروپا با فراز و نشیب های متعددی همراه بوده اما همواره مسیر رو به جلویی را طی می کرده است. اما موج اعتراضات داخلی علیه سیاست های دولت اردوغان که از اعتراض گروه کوچکی دوستدار محیط زیست به تخریب پارکی در میدان تقسیم استانبول، به جریان افتاد، بحث پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا را با مانعی بزرگ روبرو کرد تا جایی که کشورهای عضو این اتحادیه با پیشنهاد آلمان مبنی بر به تعویق افتادن سرفصل مذاکرات بر سر عضویت ترکیه در این نهاد منطقه ای موافقت کردند. این در حالی است که قرار بود سرفصل مذاکرات چهارشنبه هفته گذشته از سر گرفته شود، اما اکنون حدود چهار ماه به تعویق افتاده است.

 

پیشتر نیز برخی موانع در مسیر پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا وجود داشت که از آن جمله می توان به سخت گیری های دولت نظامی ترکیه بعد از کودتای نظامیان در سال 1980 نسبت به آزادی های فردی و تشکیل احزاب و دموکراسی اشاره کرد. جایگاه حکومتی ارتش و حضور قدرتمندانه آن در جامعه ترکیه از دیگر مواردی است که اروپا خواستار کاهش نقش ارتش در تصمیم گیری های سیاسی داخلی و خارجی است. موضوع کُردها و سرکوب آنها به دست ارتش ترکیه نیز از دیگر دغدغه های اروپایی ها بوده است.

 

عدم ثبات اقتصادی ترکیه از دیگر موانع موجود در سر راه پیوستن این کشور به اتحادیه اروپا بوده. به رغم اینکه این کشور بیشترین نرخ توسعه اقتصادی را در میان کشورهای عضو سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه (OECD) در دهه های 1980 و 1990 داشته، اما ساختارهای اقتصادی این کشور در مقایسه با کشورهای عضو اتحادیه اروپا، دچار ضعف های آشکاری است.

 

تعیین حدود مرز آبی در دریای اژه، حدود هوایی در مرزهای دریایی، مسئله حضور ترکیه در شمال جزیره قبرس تحت عنوان دفاع از ترک های این جزیره و سرانجام موضوع اقلیت های ترک شمال شرق یونان و ارتدوکس های یونانی در استانبول از مسائل اختلاف برانگیز فی مابین ترکیه و یونان بوده است.

 

موضوع قبرس، به خصوص بعد از اینکه بخش یونانی نشین قبرس به عضویت اتحادیه اروپا درآمد، پیچیدگی بیشتری پیدا کرد. ترکیه به راحتی حاضر نیست از قبرس شمالی ترک نشین دست بردارد و لذا این موضوع مورد بحث اروپا و ترکیه قرار دارد.

 

در کنار مورد فوق، برخی از اعضا اتحادیه اروپا نیز معتقدند که مرزهای مشترک ترکیه با ایران، عراق، سوریه، ارمنستان و گرجستان، اتحادیه اروپا را با مشکلات جدیدی مواجه خواهد کرد. آنها معتقدند که توسعه مرزهای اروپا به بی ثباتی، منازعه و تروریسم منجر خواهد شد و لذا معتقدند که اتحادیه اروپا نباید با مناطق تنش زا همسایه شود.

 

با توجه به مجموعه این موانع بود که دولتمردان ترکیه کوشیدند برای عضویت در اتحادیه اروپا، در بخش های مختلف اصلاحاتی انجام دهند که البته برای نیل به این هدف نیز، اروپا مبالغی را در اختیار آنکارا قرار داده است. به عنوان مثال، اتحادیه اروپا سال گذشته میلادی، 856 میلیون یورو برای پیشبرد اصلاحات در ترکیه در اختیار این کشور قرار داد.

 

با وجود اینکه سیاستمداران ترکیه گام های بسیاری را برای انجام اصلاحات مدنظر اروپا برداشته بودند تا ضمن فراهم کردن زمینه های عضویت در اتحادیه اروپا به چانه زنی های دیپلماتیک مؤثرتر با اعضای این اتحادیه بپردازند، نحوه تعامل رجب طیب اردوغان با مخالفان، همه رشته ها را پنبه کرد.

 

او که در عرصه سیاست خارجی، همواره با لحنی حق به جانب و قدرمآبانه با طرف های مقابل خود برخورد می کند، با اشتباه محاسباتی، همین رویکرد را در مقابل مخالفان داخلی خود به کار گرفت و نتیجه آن شد که اکنون قریب به یک ماه است، مهمترین شهر های ترکیه دچار آشوب و ناآرامی شده اند.

 

تداوم همین درگیری ها بود که آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان را به واکنش وا داشت. او در گفت وگو با شبکه آرتی ال از سرکوب خشونت آمیز معترضان ضد دولتی به دست پلیس ترکیه ابراز تعجب کرد و گفت، آنکارا باید به آزادی های دموکراتیک احترام بگذارد.

 

وی تاکید کرد: «آنچه در حال حاضر در ترکیه رخ می دهد با اندیشه های ما در مورد آزادی تجمعات و آزادی بیان همسو نیست. من بهت زده شده ام.» مرکل همچنین گفته، برخورد نیروهای امنیتی بیش از حد شدید بوده است.

 

در پی انتقاد خانم مرکل «اگمن باغیش»، وزیر دولت ترکیه در امور اتحادیه اروپا به خبرنگاران گفت: «اگر خانم مرکل دنبال موضوعی برای مبارزات انتخاباتی داخلی می گردد، ترکیه نباید سوژه او باشد.» وی افزود: «خانم مرکل باید از نمونه نیکلا سارکوزی، رئیس جمهور پیشین فرانسه دریافته باشد که سوء استفاده از ترکیه برای مبارزات انتخاباتی قابل تحمل نیست.»

 

همین اظهارنظر موجب شد، وزارت خارجه آلمان، سفیر ترکیه در برلین را احضار کند تا اعتراض دولت آلمان به اظهارات اگمن باغیش را به آگاهی آنکارا برساند. ترک ها نیز بیکار ننشستند و آنها نیز در پاسخ، «ابرهارد پوهل»، سفیر آلمان در آنکارا را به وزارت خارجه احضار کردند.

 

نتیجه مجموعه عکس العمل های ترک ها نیز آن شد که در نهایت وزرای خارجه اتحادیه اروپا به درخواست آلمان، با لغو دور تازه مذاکرات مربوط به پذیرش عضویت ترکیه در این اتحادیه موافقت کردند و این نشست را تا چهار ماه آینده به تعویق انداختند.

 

همین موضوع موجب شد ترکیه ناکامی در باز کردن فصلی نو برای پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا را ضربه ای سخت به روابط آنکارا و اتحادیه اروپا توصیف کند، تا جایی که یک دیپلمات ارشد ترک، واکنش شدید کشورش در این مورد را محتمل دانست.

 

به این ترتیب، عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا بار دیگر در هاله ای از ابهام فرو رفته است تا زمانی که اردوغان هزینه فایده کند و تصمیم بگیرد، کدام سیاست و رویکرد، بیشتر، منافع کشور او را تامین می کند؛ تعامل با مخالفان یا تقابل با آنها.