محبوبیت خانم رئیس جمهور در گرو مهار فشارهای اقتصادی

دیپلماسی ایرانی:برزیل همچنان در تب می سوزد.  به گزارش  الجزیره انگلیسی، بیش از 150 هزار نفر شب گذشته در اعتراض به وضعیت نامناسب حمل و نقل عمومی و بهداشت، فساد دولتی و هزینه های گزاف برگزاری مسابقات جام جهانی فوتبال، در شهر های مختلف برزیل تظاهرات کردند.پلیس برای متفرق ساختن جمعیت معترض در شهر های بلو هوریزونته و سالوادور، از گاز اشک آور و گلوله های پلاستیکی استفاده کرد. این دو شهر هم اکنون میزبان جام کنفدراسیون ها هستند.این تظاهرات پس از آن صورت می گیرد که «دیلما روسف» رئیس جمهور برزیل روز گذشته با ارائه طرح های پیشنهادی، از اصلاحات در حوزه حمل و نقل عمومی و بهداشت خبر داده بود. این طرح ها شامل بهبود وضعیت حمل و نقل عمومی و آموزش عالی این کشور می شود.روسف همچنین وعده داد که هزاران پزشک را وارد برزیل کند تا سطح خدمات درمانی در این کشور بهبود یابد.

اعتراضات در برزیل از هفته گذشته آغاز شد، زمانی که تظاهرات مسالمت آمیز دانشجویان این کشور علیه افزایش بهای حمل و نقل عمومی با دخالت پلیس به خشونت انجامید.سپس موج اعتراضات به گروه های گسترده تری از مردم برزیل کشیده شد که از فساد دولتی، نابرابری اقتصادی و خشونت پلیس علیه معترضان ناراضی بودند.برزیل در خلال دهه های گذشته شاهد دستاوردهای زیادی، از آن جمله اقتصاد قدرتمندتر، برگزاری انتخابات های دموکراتیک و بذل توجه بیشتر به نیازهای اقشار فقیر جامعه بوده اما هنوز هم شکاف های عمیقی بین وعده های حزب حاکم چپ گرای برزیل و واقعیت های روزمره مردم وجود دارد.بانک جهانی، برزیل را هفتمین اقتصاد بزرگ دنیا به شمار می آورد اما این کشور را از لحاظ نابرابری توزیع درآمد در رده کشورهایی قرار می دهد که در 10 درصد پایینی جدول قرار می گیرند. دکتر منصور معظمی، عضو هیات علمی دانشگاه صنعت نفت و کارشناس کشورهای امریکای لاتین به پرسش های دیپلماسی ایرانی در خصوص ریشه های شکل گیری این اعتراض و راهکارهای دولت برای مهار آن پاسخ داد:

از ابتدای اعتراض مردم در برزیل علت اصلی آشوب ها افزایش هزینه بلیط های اتوبوس بیان شده بود، اما به تدریج مردم بسیاری از مطالبات خود را به این بهانه اعلام کردند. به نظر شما علت اساسی این تظاهرات ها در کشوری همانند برزیل در چیست؟

به نظر می رسد اعتراض هایی که این روزها در برزیل شاهد هستیم بیشتر اعتراض های صنفی است و نه ریشه اصلی آن منازعات سیاسی یا کشمکش های سیاسی است و نه شاهد شکل گیری اهداف سیاسی در این ناآرامی ها هستیم. البته باید خاطر نشان کرد ریشه آنچه که در برزیل سبب پدیدآمدن این اعتراض ها شده می تواند به تدریج نیز منجر به اعتراضات سیاسی شود.علل اصلی و ریشه های چنین اعتراض هایی را می توان در موارد زیر خلاصه کرد:

1. فقر طبقاتی،بی عدالتی، تفاوت درآمدها و نامتناسب بودن آنها و به بیان دیگر نامتعادل بودن ضریب جینی در این کشور را می توان از نخستین عامل های شکل گیری این ناآرامی ها دانست.

2. برخورد خشن پلیس با مردم. واقعیت این است که برخورد نظامی ها و نیروهای انتظامی برخوردی متناسب با این تظاهرات ها نبوده است. این برخوردها  سبب جریحه دار شدن افکار عمومی  و گسترش این اعتصابات و آشوب ها شده است.

3.فساد گسترده ای که در سطوح مختلف در برزیل در میان مقامات و حتی سیاستمداران وجود دارد. اگرچه رئیس جمهور فعلی دیلما روسف مصمم است و تلاش می کند تا با فساد اداری و مالی در سیستم خود برخورد کند - باید اذعان داشت که وی تا به امروز نسبت به گذشتگان نیز موفق بوده است- اما این فساد بسیار گسترده است و البته این مساله خاص برزیل نیست و در بسیاری از کشورهای امریکای لاتین وجود دارد.

برخی تحلیل گران اعتقاد دارند که ساختار سیاسی فدرالی برزیل بر تشدید این ناآرامی ها تاثیرگذار بوده است. تا چه اندازه با این تعبیر موافق هستید؟

بله. ساختار سیاسی در برزیل چندوجهی است، بدین معنا که دولت فدرال در تمامی ایالت ها حاکمیت ندارد (حاکمیت از منظر اداره ایالت)، بنابراین دربسیاری از ایالت ها مخالفین دولت اداره آن ایالت را در دست دارند. در نتیجه شاید آنها نیز بی میل به شکل گیری این تظاهرات علیه دولت ها نباشند. البته باید اشاره کرد که این جملات بدان معنا نیست که لزوما تمامی افرادی که با  دیلما روسف مواضع مشترک سیاسی ندارند، همسو با افزایش و شکل گیری چنین آشوب هایی باشند، چراکه چنین روندی نه به نفع آنها و نه به نفع کشور است. در این میان نظرسنجی ها نیز حاکی از آن است که رئیس جمهور فعلی از محبوبیت بسیار خوبی در این کشور برخوردار است. رفتار، برخوردها و زندگی وی تاثیرات خوبی بر مردم داشته است، اما ادامه این آشوب ها ممکن است به محبوبیت دیلما روسف در برزیل لطمه زند.

وضعیت برزیل در میان کشورهای امریکای لاتین چگونه است؟ آیا سیاست های رئیس جمهور این کشور قابل دفاع است؟

 امروزه برزیل در صحنه سیاسی، بین المللی و مساله جذب منابع خارجی کشوری مطرح است. برزیل کشوری است که هشتمین اقتصاد جهانی را دارد و در سال 2012 حدود 2362 میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی داشته است و همچنین 372 میلیارد دلار ذخایر بین المللی دارد و البته بدهی خارجی این کشور نیز حدود 405 میلیارد دلار بوده است که به نسبت بالا نیست.

علیرغم آنکه در این سال ها رشد اقتصاد جهانی خوب نبوده اما نرخ رشد اقتصادی این کشور قابل توجه بوده است. همچنین باید اضافه کرد که کشور برزیل در سال 2012 حدود 251 میلیارد دلار صادرات و در مقابل 219 میلیارد دلار واردات داشته است که طراز آن نیز قابل توجه است و در نهایت باید گفت که نرخ بیکاری در این کشور در مقایسه با کشورهای دیگر بسیار پایین و در حدود 6 درصد بوده است.  

در نهایت می توان اینگونه نتجیه گیری داشت که ادامه این تظاهرات ها به طور جدی تصویر جهانی  و بین المللی برزیل را خدشه دار می کند. بر همین اساس شاهد بودیم  که رئیس جمهور کابینه اضطراری تشکیل داده و با مقامات سیاسی و وزراء مذاکره کردند. به نظر می رسد که  این آشوب ها هر چه سریع تر فروکش پیدا کند.

بسیاری از رسانه ها از واکنش نخستین دیلما روسف که اعتراض را حق شهروندان خوانده بود، تقدیر کردند.راهکارهای عملی رئیس جمهور تا به امروز برای مهارناآرامی ها چه بوده است؟

در مرحله اول افزایش هزینه هایی که ریشه شکل گیری  اعتراض ها بود ، لغو شد . برزیل برای المپیک 2014 سرمایه گذاری می کند که گفته می شود برخی از تظاهرکنندگان به این سرمایه گذاری ها نیز معترض بودند اما به نظر نمی رسد که ساخت ورزشگاه و هزینه هایی که برای جام جهانی انجام می شود منشا این آشوب ها بوده بلکه طرح چنین مساله ای بهانه  است. البته باید به این نکته نیز اشاره کرد که اگر هزینه هایی در این زمینه انجام می گیرد در طول برگزاری بازی های جام جهانی چندین برابر به اقتصاد این کشور کمک خواهد شد، بنابراین چنین مساله ای نباید موجب نگرانی مردم باشد.

در این کشور وضعیت بهداشت و درمان نیازمند سرمایه گذاری است، وضعیت آموزش عالی  هزینه های قابل توجهی دارد. همانطور که می دانید  لولا داسیلوا، رئیس جمهور سابق برزیل هشت سال پیش برنامه موفقی را با نام  گرسنگی صفر پیشنهاد داد. وی در این برنامه امید داشت تا پایان ریاست جمهوری اش  تمامی مردم برزیل  بتوانند حداقل یک وعده غذای گرم بخورند. چنین مسائلی نشان می دهد که این کشور در حوزه های اجتماعی نیازمند سرمایه گذاری گسترده تری است. بنابراین اگر دیلما روسف بتواند سرمایه گذاری خود را از طریق روش هایی که در سیستم این کشور جواب می دهد و در بخش هایی که مربوط به خدمات عمومی و  خدمات اجتماعی است، افزایش دهد، خواهد توانست محبوبیت خود را حفظ کند.

به نظر می رسد که برزیل در سطح سیاسی نیز موفقیت های چشمگیری داشته است. آیا این یارگیری های صحیح در عرصه سیاست می تواند به مهار ناآرامی ها در این کشور کمک کند؟

بله. روابط سیاسی کشور برزیل نیز قابل توجه است و می تواند نقش مهمی را در آرام کردن چنین شورش هایی داشته باشد. باید در اینجا اشاره داشت که اولین شریک تجاری برزیل امریکاست. بنابراین رابطه برزیل و امریکا رابطه استراتژیکی است. اگرچه دو کشور رابطه استراتژیک خوبی دارند اما این رابطه چالش های خاص خود را نیز به همراه دارد و در حقیقت دو کشور همسایه  اختلاف نظرهای جدی در برخی از حوزه های سیاسی و اقتصادی دارند اما در مجموع روابط اقتصادی خوبی با یکدیگر دارند. باید اشاره کرد که یکی دیگر از شرکای مهم اقتصادی برزیل چینی ها هستند و در طول 10 سال اخیر حجم روابط آنها بسیار گسترش پیدا کرده و صدرصد افزایش داشته است.

در پایان باید گفت برزیل برای امریکا کشوری بسیار مهم است و امریکا نیز به عنوان شریک تجاری بسیار جدی برزیلی ها محسوب می شود، در نتیجه رخدادهای هر دو کشور باید برای آنها حیاتی و قابل توجه باشد. 

تحریریه دیپلماسی ایرانی/14

انتشار اولیه: یکشنبه 2 تیر 1392/ باز انتشار: سه شنبه 4 تیر 1392