اولویت، حل مساله هسته ای است نه هویت میزبان

دیپلماسی ایرانی: ایران در اقدامی غیر قابل توجیه قاهره را برای میزبانی دور جدید مذاکرات هسته ای مطرح کرد، پیشنهادی که با مخالفت گروه 1+5 و عدم استقبال مصر روبرو شد..در همین رابطه، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه که کشورش از طرف های مذاکره کننده هسته ای با ایران در گروه 1+5 است با ادبیاتی غیر دیپلماتیک ایران و گروه 1+5 مورد شماتت قرارداد و مدعی شد طرفین بر سر مکان مذاکره لجبازی می کنند. فارغ از اینکه با اظهارات وزیر امور خارجه روسیه موافق باشیم و یا با آن مخالف کنیم باید بر این واقعیت صحه گذاشت  که ایران هم در استراتژی و هم در تاکتیک دچار خطایی بزرگ در یکی از اصلی ترین چالش های سیاست خارجی خود طی دهه گذشته شده است.

برخلاف تصورات اولیه تیم مذاکره کننده ایران در دولتهای نهم و دهم ،اکنون کاملا روشن شده است که با تاثیر گذاری تحریم ها بر اقتصاد ملی ما و تحمیل انزوای سیاسی در عرصه بین المللی ناشی از قطعنامه های شورای امنیت ،اتحادیه اروپا و ایالات متحده امریکا عنصر "زمان" بر خلاف مصالح و منافع ایران در حال حرکت است.البته این موضوع اصلی این یادداشت نیست و پاسخ به این مساله درعهده کسانی  است که زمانی قطعنامه های شورای امنیت و تحریمها را به سخره گرفته و با ادبیاتی نامانوس و غیر دیپلماتیک و حتی بدور از ادب و متانت ملت کهن ایران در باره آن سخن گفتند.

 نگاهی گذرا به روند پرونده هسته ای ایران از زمان روی کار آمدن دولت نهم و تغییراتی که هم در تیم مذاکره کننده و به تبع آن مواضع  و ادبیات مذاکراتی رخ داده نمایانگر خطای استراتژیک ایران در پیشبرد این چالش مهمی است که خواه و ناخواه امروز ابعاد بین المللی آن بگونه ای برجسته شده که امکان دستیابی به راه حلی آبرومندانه با طرفهای اولیه را کاملا غیر ممکن ساخته است.روشن است که تصمیمات مربوط به مذاکرات هسته ای در سطح عالی کشور اتخاذ می شود اما باید قبول کرد که "مذاکره کننده" می توانند نقش مهمی در این مساله داشته باشند.فکر می کنم حتی اگر حافظه نزدیک ما هم دچار خطا شود می توان به سهولت از طریق مراجعه به آرشیو رسانه ملی و بیرون کشیدن پیشنهادات تیم مذاکراتی ایران دریافت که ما چگونه موضوعاتی غیر ضروری( و حتی غیر قابل اجرا) را به عنوان پیشنهاداتی باصطلاح انقلابی روی میز  مذاکره قرار دادیم  و به جای تدوین راهبرد های حل بحران مسائلی را مطرح کردیم که نه دغدغه اصلی ما بود و نه در استراتژی ملی ما جایگاهی داشت.مسائلی همچون جهان عاری از سلاح هسته ای،مدیریت جهان و قس علیهذا. این باعث شد مساله هسته ای با موضوعاتی پیوند بخورد که ضرورتی نداشت.البته با درک واقعیتها  یکی دو سال است که ظاهرا غلبه عقلانیت بر احساس مسئولان این موضوع حساس را به تغییر ادبیات خود وادار کرده و دیگر از حل مسائل لاهوت و ناسوت قبل از پرونده هسته ای ایران سخنی گفته نمی شود .

اما باوجود گذر از آن مرحله به نظر می رسد قرار است این بار خطای در تاکتیک ها همچنان وصله ای بر این موضوع مانع از پیشرفت در مذاکرات به عنوان اولویت اصلی این پرونده  گردد. واقعیت این است که اگر ما به دنبال حل مساله هسته ای هستیم نباید بر سر مکان مذاکره چانه زنی کنیم .اتردید نباید کرد که این موضوع با هر انگیزه ای که باشد به نفع ما نیست  چرا که همانطور که گفته شد عنصر زمان بر خلاف مصالح و منافع ما به سرعت در حال حرکت است.روشن است که اولویت اصلی ایران باید بر حل مساله از طریق مذاکره و شفاف سازی و لابی با کشورهای تاثیرگذار و طرف مذاکرات هسته ای باشد.احتمالا یکی از دلایل پیشنهاد کشورهای مختلف برای میزبانی این است که تهران می خواهد از ظرفیت کشورها و مناطق مختلف جهان استفاده کند.سابقه کار  دو سال قبل ما در مداخله  ترکیه و برزیل در مذاکرات هسته ای تاکیدی بر شکست این تاکتیک است.ضمن اینکه طرفهای مطرح امتیاز سیاسی بزرگی را بدست آوردند بدون آنکه ما به ازایی در برابر آن به ایران به عنوان پیشنهاد دهنده داده باشند. ناگفته پیداست ورود کشورهای جدید در  مذاکراتی  در سطح بین المللی امتیاز سیاسی زیادی است که به آن کشور داده می شود. اکنون پس از آن تجربه ناخوشایند تاکتیک "کشور میزبان" معضلی در این پرونده شده است. زمانی که  عراق را برای میزبان مذاکرات پیشنهاد کردیم علیرغم نا همخوانی با اصل مساله که پیشبرد مذاکرات است ، با توجه به اینکه عراق کشور دوست و متحد جمهوری اسلامی است که ایران منافع استراتژیک زیادی در این کشور دارد قابل درک بود. اما میزبانی مصر چه منفعتی برای موضوع هسته ای ما دارد؟  ما در قبال امتیاز سیاسی که از طریق میزبانی به مصر می دهیم از قاهره چه می خواهیم. آیا ما به دنبال رابطه دوجانبه از طریق ارائه چنین امتیازهایی هستیم. اگر اینچنین است باید گفت مصر در حال حاضر دچار بی ثباتی سیاسی است و اخوان المسلمین و محمد مرسی، رئیس جمهور مصر هنوز به ابراز تمایل های مکرر تهران برای از سرگیری روابط کامل دیپلماتیک پاسخ نداده اند. به تعبیر دیپلماتیک تر قاهره برای از سرگیری روابط دیپلمایتک با ایران شتابی ندارد و نتیجه این روند از دست رفتن زمان برای ایران است. ضمن اینکه بی علاقگی مصر و برخورد  سرد قاهره با این امتیاز بزرگ ،از زمانی که پیشنهاد میزبانی اش توسط صالحی مطرح شده  نوعی توهین به کشورمان است که متاسفانه مسولین خواسته و ناخواسته بدان توجه ندارند.

بدون اینکه قصد دفاع از ترکیه یا هر کشور دیگری را داشته باشم ولی باید اذعان کرد که علیرغم مشکلات سیاسی در روابط تهران – آنکارا به خصوص بر سر سوریه ، این کشور  تا کنون چندین بار میزبان مذاکرات هسته ای ایران بوده و برگزاری مجدد در آن هیچ شائبه سیاسی را در پی نخواهد داشت و  حتی اگر به هر دلیل نباید بار دیگر مذاکرات  را در استانبول برگزار کرد، می توان مکان دیگری مانند ژنو ، تهران ( مشروط بر قبول ورود نماینده آمریکا در تیم مذاکراتی)  و یا حتی هر پایتخت دیگری را  که در پرونده هسته ای به طور مستقیم دخیل هستند. پیشنهاد کرد.مهم این است که اولویت ما در این زمینه نه مکان نشست، بلکه حل مساله هسته ای ایران  باشد .ما باید به دنبا نشان دهیم که آماده مذاکره هستیم و طرف دیگر است که مذاکره را نمی پذیرد. ما باید به دنبال ادامه مذاکره بدون پافشاری بر مکانی خاص برای مذاکرات باشیم. حتی برای جلوگیری از تکرار مشکل در خصوص مکان مذاکره، می توان یک کشور ثابت را برای گفت و گو های هسته ای انتخاب کرد. مخلص کلام اینکه  حل مساله هسته ای ایران از طریق ادامه مذاکرات باید در دستور کار باشد و مسائل فرعی مانند مکان مذاکره باید از کانون توجه ها خارج شوند.