نقشه رسمی دولت انگلیس تایید کننده مالکیت ایران بر جزایر است

دیپلماسی ایرانی: پژوهشهای ایرانی درباره موضوع جزایر سه گانه تنب بزرگ وکوچک وابوموسی منحصر به چند کتاب ومقاله بوده است که بیشتر با تکیه بر اسناد آرشیو وزارت امورخارجه انگلیس به جنبه های حقوقی، سیاسی و تاریخی مرتبط با جزایر سه گانه پرداخته اند. در میان این پژوهشها آثار محمدعلی موحد، هرمیداس باوند، جمشید ممتاز، مجید تفرشی و ابراهیم تیموری بر دیگران برتری داشته و چه از نظر منابع مورد استفاده و چه از جهت تحلیل و پرداختن به ابعاد گوناگون مسئله جزایر حایز اهمیت هستند. اما در چند سال اخیر پژوهشی جامع درمورد جزایر سه گانه صورت گرفته است که بر غنای آثار گذشته بسیار افزوده است و می توان آن را پیش درآمدی جدی بر بررسی مستند وهمه جانبه مورخان وحقوقدانان ایرانی درمورد جزایر سه گانه دانست. کتاب "حاکمیت بر جزایر ابوموسی، تنب بزرگ وتنب کوچک در روند سیاست خارجی ایران اثر دکتر نقی طبرسا پژوهشی جامع و مستند از جنبه های حقوقی وسیاسی و تاریخی در پیوند با جزایر سه گانه است.

دکتر نقی طبرسا یکی از مهمترین کوشندگان پاسداری از حاکمیت ملی ایران بر جزایر سه گانه بوده است و نام وی با موضوع جزایر سه گانه گره خورده است. طبرسا یکی از ارزشمند ترین دلایل حاکمیت ایران بر جزایر را که همانا نقشه رسمی دولت انگلیس درمورد مالکیت ایران بر جزایر بوده است را پس از سالها که مفقودی پیدا کرد و بدین ترتیب یک سند ارزشمند از حاکمیت ایران بر جزایر را که بیگانگان از رویای نابودی آن خوش و سرمست بودند در زمره دلایل مالکیت ایران بر جزایر حفظ کرد. برای پی بردن به اهمیت و ارزش کار سترگ دکتر نقی طبرسا، نظر دکتر مجید تفرشی مورخ و سند شناس ایرانی ساکن بریتانیا درباره این اقدام دکتر طبرسا شایان ذکر ویاد آوری است دکتر تفرشی در مقاله " داستان اعاده حاکمیت ایران بر جزایر سه گانه خلیج فارس در سال 1350 بر اساس اسناد تازه آزاد شده رسمی و محرمانه دیپلماتیک در آرشیو ملی بریتانیا چاپ شده در شماره 61 هفته نامه شهروند امروز چاپ تهران در این باره می نویسد:

«نقشه تاریخی که توسط لرد سالزبوری وزیر خارجه وقت بریتانیا به ایران اهدا شد، اخیرا پس از سال ها ناپدید بودن به همت پژوهشگر ارجمند مسایل خلیج فارس، دکتر “نقی طبرسا” در آرشیو وزارت خارجه ایران پیدا شد. در این نقشه تاریخی، مساحان رسمی نظامی بریتانیایی صریحا و به شیوه ای شفاف و غیرقابل تردید و تفسیر جزایر مورد اختلاف سه گانه خلیج فارس را به رنگ قلمروی متعلق به کشور ایران رنگ آمیزی کرده اند. با این همه کارشناس حقوقی لندن به طرز ناشیانه ای از یک سو ادعا می کرد که “این نقشه نشانه تعیین مالکیت” نیست و از سوی دیگر به همکاران ارشد خود توصیه می کرد که این سند مهم تاریخی را به عنوان یک اشتباه ساده از سوی نفشه کشان رسمی نظامی قرن نوزدهم بریتانیا تلقی کنند و لابد به زعم آنان پس از گذشت 85 سال موضوع این مدرک مهم حقوقی و تاریخی می تواند با یک پوزش خواهی ساده رفع و رجوع شود. در همین گزارش توجیهی و حقوقی ضمن اعتراف به وجود دست کم سه نقشه دیگر به تاریخ های 1832، 1892 و 1897 و تصریح مالکیت جزایر سه گانه به ایران در آن نقشه ها ادعا شده که این نقشه های تاریخی نیز جنبه رسمیت ندارند. در این گزارش همچنین آلوت تلاش کرده تا دیگر استنادهای ایران درباره مالکیت جزایر از قبیل چندین دهه مالیات دهی ساکنان آن به دولت مرکزی را نادیده گرفته و کم اهمیت نشان دهد.»

اهمیت کشف آقای طبرسا وقتی بیشتر مشخص می شود که بدانیم گماشتگان غربی شارجه از قبیل موسسه حقوقی “کوارد چنس” تا چه حد نسبت به این نقشه حساسند. این موسسه حقوقی انگلیسی-آمریکایی پس از مدت ها تلاش، پرونده و هویت سازی برای ادعاهای کارفرمای خود با خوشحالی در گزارش 23 ژوییه خود ابراز کرد که نقشه رسمی 1886 اهدا شده از سوی دولت بریتانیا به ایران که در آن به صراحت جزایر سه گانه به رنگ مناطق متعلق به ایران ترسیم شده اند «دیده نشده است».

اما دکتر طبرسا به جز کشف نقشه تاریخی با ارزش دولت انگلیس با نگارش کتابها و مقالات هم برای پاسداری از حاکمیت ایران بر جزایر سه گانه کوشا بوده است. اثر مهم نقی طبرسا کتاب "جزایر سه گانه ایرانی در خلیج فارس، پژوهشی تاریخی حقوقی"که در 1064 صفحه تهران توسط انتشارات موسسه ابرار معاصر منتشر شده است ابعاد گوناگون پیرامون حاکمیت ایران بر جزایر سه گانه را مورد بررسی قرار داده است. بازهم باید به نظر دکتر تفرشی درباره این کتاب اشاره کرد که نوشته است :

" صرف نظر از منابع اولیه جغرافیای تاریخی، چند کتاب و مقاله پژوهشی نسبتا جدید به زبان فارسی در این باره وجود دارد که از آن میان می توان به این موارد اشاره کرد: «مبانی حقوق حاکمیت ایران بر جزایر تنب و ابوموسی »، تهران 1380 ش اصغر جعفری ولدانی و «نگاهی تاریخی به جزایر ایرانی تنب و ابوموسی» ، تهران 1376 ش ؛ (هر دو نوشته اصغر جعفری ولدانی)، «جغرافیای جزایر ایرانی خلیج فارس : جزایر ابوموسی ، تنب بزرگ و تنب کوچک» ، تهران 1381 ش ؛ پیروز مجتهدزاده ، «تاریخ و جغرافیای سیاسی جزایر تنب و ابوموسی » و «کشورها و مرزها در منطقة ژئوپلیتیک خلیج فارس» ، تهران 1373 ش (هر دو نوشته پیروز مجتهدزاده)؛ «وضعیت حقوقی جزایر ابوموسی ، تنب بزرگ و کوچک »، نوشته جمشید ممتاز، تهران 1376 ش، «مبالغة مستعار: بررسی مدارک مورد استناد شیوخ در ادعا بر جزایر تنب کوچک ، تنب بزرگ ، ابوموسی»، نوشته محمدعلی موحد، تهران 1380 ش، «مبانی تاریخی، سیاسی و حقوقی حاکمیت ایران بر جزایر تنب و ابو موسی» نوشته داود هرمیداس باوند، تهران 1377 و «جغرافیای جزایر ایرانی خلیج فارس، ابومسی، تنب بزرگ و تنب کوچک» نوشته عیسی گلوردی، تهران 1381

این در حالی است که به زبان های انگلیسی و عربی نیز آثار متعددی در این موضوع منتشر شده که تعدادی از این موارد، تحقیقات سفارشی و فرمایشی از سوی مسئولان دولت تازه تاسیس امارات عربی متحده هستند که به منظور هویت سازی و تشکیل پرونده برای اثبات ادعای حقوقی حاکمیت آن دولت بر سه جزایر ایرانی خلیج فارس نوشته شده اند.

یک مقایسه از نظر دامنه زمانی موضوع مورد بررسی، عمق مطالب مطرح شده و حجم اسناد و مدارکی که برای نخستین بار در کتاب آقای طبرسا ارایه شده به علاوه شیوه متدولوژی به کار رفته در نگارش و تدوین این کتاب نشانگر متمایز و ممتاز بودن این اثر نسبت به همه آثار قبلی (چه به زبان فارسی و چه به زبان های دیگر) است. بسیاری از اسناد و نقشه های این کتاب (بیش از هفتاد برگ سند و 15 قطعه نقشه از آرشیوهای داخلی و خارجی) برای نخستین بار است که منتشر و در معرض دید علاقمندان این قبیل مباحث قرار می گیرد که با توجه به عدم دسترسی آسان عمومی به آرشیوهایی چون وزارت خارجه ایران، انتشار این اسناد را نیز می توان فی نفسه حادثه ای مهم و مثبت برای پژوهشگران تلقی کرد."

به هر روی کتاب اهمیت وارزش زیادی داشته  ودارد و آن را می توان دفاعی مستند وهمه جانبه از حاکمیت تاریخی ایران بر جزایر سه گانه دانست .

کتاب شامل چکیده، مقدمه، دوازده فصل و پیوست ها و کتابشناسی است. در این کتاب ضمن بررسی مفاهیم حقوقی وسیاسی حاکمیت، تاریخ جزایر سه گانه وخلیج فارس، موقعیت جغرافیایی جزایر، وضعیت قواسم، اعمال حاکمیت مستقیم ایران بر جزایر، اشغال جزایر به وسیله انگلیس، اعاده حاکمیت ایران بر جزایر واعمال حاکمیت ایران بر جزایر از 1350 خورشیدی به بعد مورد بررسی قرار گرفته است. کتاب تصویری روشن از حقوق تاریخی ایران بر جزایر ارایه کرده است . با خواندن کتاب می توان اسناد دست اولی را مطالعه کردکه قدمت حاکمیت ایران بر جزایر و حتی کرانه های جنوبی خلیج فارس را به تصویر می کشد. کتاب نشان دهنده اداره جزایر سه گانه به وسیله فرمانداری بندر لنگه ایران در سرتاسر سده نوزدهم است و نیز تابعیت ایرانی فرمانداران لنگه چه فرماندارانی که از خاندان قاسمی بودند وچه سایرین را به روشنی نشان می دهد.  در مورد اهمیت وارزش کتاب مذکور می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

1. بررسی مالکیت وحاکمیت تاریخی ایران بر جزایر

2. رد ادعا انگلیسها وقواسم در مورد مالکیت مشاع قواسم لنگه

3. رد مستند ادعاهای انگلیسها وقواسم در مورد مالکیت تاریخی شیوخ شارجه وراس الخیمه بر جزایر ایرانی.

4. بررسی اعمال حاکمیت مستقیم ایران بر جزایر در عصر ناصرالدین شاه ومظفرالدین شاه

5. بررسی اشغال جزایر به وسیله انگلیسها ونامشروع بودن این اشغال

6. اشاره به اعتراضهای مکرر ایران به اشغال جزایر وقصد مستمر ایران برای آزادسازی جزایر واعمال حاکمیت برآن.

7. مطالعه مقبولیت ومشروعیت آزاد سازی جزایر به وسیله ایران در سال 1350 خورشیدی.

8. طرح ادعاهای امارات متحده عربی بر جزایر ایران وبررسی میزان اعتبار این ادعاها ورد آنان با مستندات تاریخی وموازین حقوق بین الملل.

9.  اعمال حاکمیت مستمر وبلا انقطاع ایران بر جزایر از سال 1350 خورشیدی به بعد

10. وحدت ملی ایرانیان نسبت به موضوع جزایر سه گانه ورویکرد مشابه دولتهای پیش وپس از انقلاب در ضرورت پاسداری از حاکمیت مطلق ایران بر جزایر سه گانه

کتاب دکتر طبرسا مدخلی است بر مطالعات بیشتر در مورد جزایر سه گانه و استفاده این کتاب از آرشیو اسناد وزارت امورخارجه ایران ارج واعتباری ویژه به آن داده است./16