اردوغان از نفوذ خود بر معارضه استفاده کند

دیپلماسی ایرانی: اخضر ابراهیمی، نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در بحران سوریه، هفته پیش طرحی را به تهران آورد که بر اساس آن عید قربان در سوریه آتش بس برقرار شود.طرحی که برخی تحلیل گران خوش بین آن را راهی برای پایان دادن به بحران امنیتی و سیاسی در سوریه می دانند،  اما همزمان از سوی واقع گرایانی که روند 19 ماه تنش در سوریه را دنبال کرده اند، چندان نمی تواند کارساز باشد. اما و اگرهای این طرح، چگونگی جمع آوری اجماع منطقه ای و داخلی در سوریه بر سر آن و ابهامات موجود در طرح اخضر ابراهیمی را با  حسین شیخ الاسلام، سفیر سابق ایران در سوریه و معاون پیشین وزارت خارجه مطرح نمودیم که متن آن را در زیر می خوانید:

مختصات طرح آقای ابراهیمی چیست و تا چه حد قابلیت اجرا دارد؟

اساس طرح آقای ابراهیمی بر توقف خشونت ها و برقراری آتش بس و آغاز مذاکره است. کار آقای ابراهیمی بسیار مشکل است. همه کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای باید به آقای ابراهیمی در پیشبرد این طرح کمک کنند. پراکندگی در مواضع و منافع و دخالت خارجی در بحران سوریه بسیار زیاد است. این ها مسئله را پیچیده کرده است. آقای ابراهیمی تمام تلاش خود را می کند که با تبحری که در جمع بندی از مواضع همه طرف های درگیر دارد، راه حلی برای این بحران پیدا کند.

من فکر می کنم همه کسانی که حسن نیت و صداقت دارند، باید نهایت همکاری را با آقای اخضر ابراهیمی داشته باشند. بعضی نیروهای غیر قابل کنترل در داخل سوریه حضور دارند که به هیچ صراطی مستقیم نیستند و انگیزه ای جز قتل و ترور و انفجار با تعصبات خاص مذهبی ندارند. بعضی نیروهای منطقه ای اساسا آتش بس در سوریه و ثبات در این کشور را به نفع خود نمی دانند. آن ها بیشتر به دنبال این هستند که سوریه تجزیه شود. برخی دیگر علاقمندند که سوریه به طرف جنگ طائفی پیش رود. اسرائیل و امریکا اساسا نمی خواهند سوریه ثبات پیدا کند. چرا که سوریه در پشتیبانی از مقاومت نقش داشته است. ارتش سوریه، ارتشی است که با اسرائیل جنگیده است و آموزش و تجهیز برای مقابله با اسرائیل داشته است. آن ها می خواهند نقش این ارتش در معادلات منطقه و مقاومت حذف شود. همه این مسائل در این قضیه دخیل هستند. شورای امنیت هم به دلیل لجبازی غربی ها و امریکایی ها و اهداف سیاسی آن ها دچار ناکارآمدی است. آن ها نگذاشتند که کار سازنده ای توسط آقای کوفی عنان انجام شود و حالا هم در مسیر اقدامات آقای ابراهیمی مشکلاتی ایجاد می کنند.

اما همه ما باید کمک کنیم. ما در ایران نهایت همکاری را با حسن نیت و صداقت با آقای ابراهیمی خواهیم داشت. به این دلیل که نمی خواهیم این بحران تشدید شود. ممکن است اگر این بحران درست مدیریت نشود، به کشورهای همسایه سرایت کند و وضع بدتر شود. ایران می خواهد توانایی های ضد اسرائیلی دولت و ملت و ارتش سوریه حفظ شود. ایران علی رغم این که ترکیب دعوت شده به قاهره را کامل نمی دانست، اما در این نشست حضور پیدا کرد. به این دلیل که قاهره را ابتدای یک راه حل سیاسی می دانیم. ما از ابتدا هم معتقد بودیم که راه حل بحران سوریه، سیاسی است و نه نظامی. بعضی از کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای تلاش داشتند که این مسئله را به فاز نظامی ببرند اما ایران با این کار موافق نبود و از ابتدا هم محکم در مقابل این مسئله ایستادگی کرد. باید مطالبات و خواسته های ملت سوریه در نظر گرفته شود، اما نه با دخالت خارجی، نه با تکیه بر اسلحه و پول. این روشی بود که ایران از ابتدا مطرح کرده بود. خوشبختانه چون پیشنهاد ایران دارای اصول منطقی بود پذیرفته شد. حضور آقای اخضر ابراهیمی یعنی یک راه حل سیاسی و به همین دلیل هم بود که ما همکاری کاملی با ایشان داریم.

ترکیه هم از طرح آقای اخضر ابراهیمی حمایت کرده است. نقش ترکیه را در پیشبرد این طرح چگونه ارزیابی می کنید؟

از آقای اردوغان که مسیر سیاسی را پذیرفته است باید تشکر کرد و خواست بدان پایبند باشد. آقای اردوغان باید از نفوذی که بر معارضه دارد برای پیشبرد این طرح استفاده کند. این معارضه در ترکیه زندگی می کند و تمام امکانات خود را به دست می آورد. اگر این امکانات توسط ترکیه هم در اختیار معارضه قرار نگیرد، از ترکیه عبور می کند. آقای اردوغان و دولت ترکیه توانایی آن را دارند که از معارضه بخواهند در این چهار روز اقدامات نظامی خود را متوقف کند. انشاالله این آتش بس ابتدای یک آتش بس مستمر و با ثبات باشد تا زمینه آماده شود، مردم بازگردند و گفت و گو ها آغاز شود.

به نظر می رسد تضمین آتش بس با چالش هایی رو به رو است. دولت سوریه، یک موجودیت معین است که می توان در صورت نقض آتش بس آن را مورد بازخواست قرار داد. آیا معارضه هم چنین ماهیتی دارد؟

این مشکل وجود دارد. طرف دولت سوریه می تواند به ارتش دستور دهد که آتش بس را رعایت کند. اما در مقابل معارضه تا به امروز ساختار و سازمان مشخصی نداشته است که دارای فرماندهی معینی باشد و همه به دستور فرمانده پایبند باشند. گاهی میان خود معارضه اختلافات جدی بروز می کند. عده ای از معارضه همان طور که اشاره کردم به هیچ صراطی مستقیم نیستند و فقط برای کشتار آمده اند. اما باید به حسن نیت کنونی و ابراز شده آقای اردوغان احترام گذاشت. آن ها باید به خواسته آقای اردوغان احترام بگذارند. معارضه مسلح یعنی ارتش آزاد که پادگان ها، تسلیحات، پول و امکانات را از ترکیه می گیرد باید به خواسته آقای اردوغان احترام بگذارد و این نیت خیر را به برکت عید قربان عملی کند. پایبندی معارضه از طرف دیگر می تواند نشان دهنده این باشد که این گروه بعدا تا چه اندازه قابل اطمینان است.

به نظر شما آقای اردوغان تا چه اندازه روی ارتش آزاد و معارضه نفوذ دارد؟ آیا او در بحث سیاسی موثر است یا بر شاخه نظامی این معارضه نیز نفوذ دارد؟

حیات ارتش آزاد به آقای اردوغان و ترکیه متصل است. ارتش آزاد همه امکانات خود را یا از ترکیه دریافت می کند یا از طریق ترکیه به داخل سوریه می برد. سازمان اطلاعاتی ترکیه به شدت با ارتش آزاد همکاری می کند. بلاشک اگر آقای اردوغان بخواهد، ارتش آزاد نمی تواند دست به عملیات بزند و باید آتش بس را مراعات کند. اما در معارضه یک سری گروه های بی ضابطه حضور دارند که از کشورهای دیگر به سوریه آمده اند و این ها قابل کنترل نیستند. مردم سوریه حتما این افراد را از خود طرد خواهد کرد.

من فکر می کنم اضافه کردن عراق به این مجموعه می تواند این مجموعه را مفید تر از قبل کند. چون عراق هم رئیس اتحادیه عرب است و از آن مهم تر همسایه سوریه است و از تشنج در سوریه رنج می برد. مواضع آقای مالکی نیز مواضع سازنده و خوبی بوده است.

مقامات ترک گفته اند که طرح مصر می تواند بدون حضور عربستان نیز پیگیری شود. طرح مصر تا چه اندازه با طرح آقای ابراهیمی قابل جمع است؟

ما به این نظر، هم چنان که به پیشنهاد آقای مرسی احترام گذاشتیم، احترام می گذاریم و آمادگی داریم که همکاری کاملی با ترکیه و مصر داشته باشیم. این پیشنهاد، پیشنهاد سازنده ای است و می تواند راهگشا باشد. البته باید توجه داشت که مذاکرات باید حتما سوری ـ سوری باشد. مذاکرات بین اطراف خارجی بی معنی است. همان قدر که می گوییم امریکا نباید در این بحران دخالتی داشته باشد، ایران و ترکیه هم نباید دخالت داشته باشند. ما معتقدیم که کشورهای منطقه و فرامنطقه باید از این روند پشتیبانی کنند. ترکیه باید این مسئله را در نظر داشته باشد که در صورت شعله ور شدن آتش در ترکیه، اولین شراره ها آن دامن ترکیه را خواهند گرفت. هر درگیری و ناامنی و بی ثباتی در سوریه می تواند به ترکیه کشیده شود و متاسفانه جنبه هایی از این مسئله را می توان در حال حاضر مشاهده کرد. سالیان زیادی بود که دیگر بحث کردها در ترکیه مطرح نبود.

در هفته های اخیر مقامات رژیم صهیونیستی از سرنگونی یک پهپاد بر خاک سرزمین های اشغالی خبر دادند. آیا این مسئله بحران سوریه را تحت تاثیر قرار داد؟

بحث مهم در رابطه با این پهپاد این است که به صهیونیست ها و پشتیبانان آن ها علی الخصوص تندرو ها نشان داد که تجهیزات ساخت ایران به دیمونا، مرکز اتمی اسرائیل نزدیک تر است تا تجهیزات ساخت اسرائیل به فردو. البته دیمونا محلی است که اسرائیلی ها در آن بمب می سازند اما فردو محلی است که برای اهداف صلح آمیز غنی سازی می کند. نتانیاهو برای امتیازگیری از هر دو طرف نامزدهای انتخاباتی امریکا پیش از سر کار آمدن آن ها یک جنگ تبلیغاتی راه انداخته بود. این جنگ تبلیغاتی در سنگری به نام گنبد آهنین سازماندهی می شد. هدف گنبد آهنین مصون نگه داشتن اسرائیل در برابر مقابله به مثل ایران یا حزب الله است. نتانیاهو پشت سنگری به نام گنبد آهنین سنگر گرفت و تهاجم تبلیغاتی خود علیه ایران را سامان داد.

این پهپاد ثابت کرد که این گنبد نه تنها آهنین نیست، بلکه حتی مقوایی هم نیست، نهایتا شاید کاغذی باشد! آن ها که از پشت این سنگر عملیات روانی علیه ایران را سازمان داده بودند، فهمیدند که دیگر دفاعی ندارند. علی الخصوص صهیونیست هایی که در داخل سرزمین های اشغالی زندگی می کنند به نتانیاهو خواهند گفت که سکوت اختیار کند! چرا که او تهدید هایی مطرح می کند، در حالی که دفاعی ندارد. به همین دلیل هم اسرائیلی ها بلافاصله بعد از این اتفاق، رئیس دفاع هوایی خود را تغییر دادند. من فکر می کنم این مسئله در آینده بسیار تاثیرگذار خواهد بود. این اتفاق باعث شد که دیگر نه در داخل اسرائیل به نتانیاهو اجازه داده نشود که لاف بزند و نه در صحنه بین المللی می تواند صدای خود را چندان بلند کند.

این مسئله بر روی بحران سوریه نیز تاثیرگذار است و نقش تعیین کننده دارد. سوریه میدان درگیری دو خط است: خط مقاومت در مقابل خط امریکا و اسرائیل. خط مقاومت توانسته در مقابل فشارهایی که تا به حال می خواسته اند حکومت را ساقط کنند ایستادگی کند. پرواز این پهپاد نشان می دهد که تهدید طرف مقابل هم تهدید موثری نیست و از این جهت خط مقاومت تقویت می شود.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 12

انتشار اولیه : یکشنبه 30 مهر 1391 / بازانتشار: چهارشنبه 3 آبان 1391