تکرار سناریوی یمن در سوریه

دکتر محمدجواد حق شناس*

آرمان:در روزهای اخیر که حزب بعث سوریه در مقابله نظامی با ترکیه، قطر و عربستان به عنوان حامیان معارضین نظامی در شهرهای مختلف این کشور است برای نخستین بار پیشنهاد جایگزینی «فاروق الشرع» به جای «بشار اسد» توسط داوود اوغلو به عنوان یک راهکار سیاسی مطرح شد. این سناریو که بعد از 19ماه مقابله نظامی و مسلحانه شکل گرفته بسیار شبیه به راهکار برون رفت تقابل عمومی با «علی عبدالله صالح» رئیس جمهور مخلوع یمن بود که برای سوریه هم تجویز شد؛ درحقیقت تکرار سناریوی یمن در سوریه.... در یمن هم ما شاهد بودیم که معاون رئیس جمهور وقت درحمایتی مشترک از سوی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به خصوص عربستان، برخی کشورهای عربی و اتحادیه اروپا و آمریکا در انتخاباتی که تنها یک نامزد داشت به عنوان فردی که برای عملیات انتقالی خودش را آماده کرده بود عملاً بر کرسی رئیس جمهور خلع شده نشست. در سوریه هم دقیقاً این پروسه درحال تکرار است. اما نکته مهم بررسی شرایط سوریه در این بازه زمانی و پیشینه سیاسی فاروق الشرع به عنوان گزینه انتخاب شده است. فاروق الشرع یکی از شخصیت های شناخته شده و پرسابقه حزب حاکم در سوریه است که حدود 3 دهه پیش مسئولیت وزارت امور خارجه این کشور را در زمان حافظ اسد بر عهده گرفت و حدود 22سال سکان سیاست خارجی سوریه را هدایت کرد. 6 سال پیش با جایگزین کردن «ولید معلم» در وزارت امور خارجه به عنوان معاون رئیس جمهور انتخاب شد و به نوعی از صحنه سیاسی سوریه و وزارت امور خارجه یک گام به عقب برمی دارد و خیلی در انظار عمومی ظاهر نمی شود. وی از شناخته شده ترین چهره های حزب بعث است که به اکثریت سنی سوریه تعلق دارد و علوی محسوب نمی شود. شاید چنین ویژگی در این برهه از زمان به او موقعیتی ممتاز در میان سردمداران حکومت فعلی سوریه بخشیده است. البته در این 2 ماه اخیر که وی به طور کلی از انظار عمومی فاصله گرفته بود برخی از ظن و گمان ها را تقویت کرده بود که احتمالاً وی هم به جبهه مخالف اسد می پیوندد و یا پیوسته اما در دیداری که هیأت جمهوری اسلامی از دمشق داشت با ریاست علاءالدین بروجردی، رئیس کمیسیون سیاست خارجی مجلس، بعد از این مدت برای نخستین بار با هیأت ایرانی ملاقات کرد که باعث رد شایعات پیوستن وی به ارتش آزاد شد. با وجود این شرایط مطرح کردن جایگزینی «فاروق الشرع» به عنوان کسی که بیش از 3 دهه در حاکمیت حزب بعث سوریه حضور داشته و از محبوبیت بالایی برخورداربوده و تنها کسی است که می تواند پیونددهنده حزب سنی سوری با علوی های حاکم به شمار بیاید. در نخستین واکنش ها مقامات سوری نسبت به این موضوع مقاومت کرده و آن را دخالت علنی در سیاست داخلی سوریه قلمداد کردند ولی در جبهه مقابل با استقبال کشورهای عربی و اتحادیه اروپا روبه رو می شود و راه حل برون رفت از بحران سوریه به حساب می آید. اما به نظر می رسد که این راه حلی میانه بین راه نظامی معارضین و همین طور راه حکومت بعث برای تداوم حکومت اسد تا سال 2014 باشد که می تواند به نوعی آرامش خاطر میان علویان و اهل سنت ایجاد کند و زمینه ای را برای کاهش حمایت تسحیلاتی نظامی عربستان، قطر و ترکیه باشد. البته اسد آمادگی پذیرش این راه حل را ندارد ولی درعین حال می تواند مورد بررسی حزب بعث قرار بگیرد.

* دکترای روابط بین الملل و استاد دانشگاه