اما و اگرهای تشکیل دولت جدید قرقیزستان

شعیب بهمن

آرمان:در پی استعفای آموربیک بابانف نخست وزیر قرقیزستان، پارلمان این کشور در 5 سپتامبر 2012، دولت جدید این کشور را به نخست وزیری جانتورو ساتی بالدیف مورد تایید قرار داد. ساتی بالدیف که متولد استان اوش است، قبلا وزیر ترابری، استاندار و شهردار استان اوش بوده است. ساتی بالدیف در اواخر سال 2011 رئیس دفتر رئیس جمهور شد. وی که با اکثریت آراء (111 رای موافق، 2 رای مخالف و 7 رای ممتنع) در پارلمان قرقیزستان به سمت نخست وزیری منصوب شد، توجه اصلی خود را به مشکلات اقتصادی کشور معطوف کرده است. شایان ذکر است که ائتلاف حاکم قرقیزستان موسوم به اتحاد در روز 22 اوت با جدا شدن احزاب آتامکن و آرنامیس به دلیل اختلاف با شخص نخست وزیر آموربیک بابانوف از هم پاشید. با توجه به اعلام ترک ائتلاف از سوی نمایندگان دو حزب آرنامیس در روز 21 اوت و آتامکن در روز 22 اوت، احزاب باقی مانده یعنی سوسیال دموکرات و جمهوری فاقد اکثریت 120 کرسی در پارلمان شدند. از این رو قنات بیک عیسی اف نماینده پارلمان و رئیس این ائتلاف، در نامه ای به رئیس جمهور، فروپاشی ائتلاف احزاب را در پارلمان اعلام کرد.بر این اساس رئیس جمهور قرقیزستان حکم استعفای کابینه دولت به ریاست آموربیک بابانوف نخست وزیر این کشور را امضا کرد. الماس بیک آتامبایف این فرمان را مطابق با قوانین موجود در زمینه انحلال ائتلاف پارلمانی نمایندگان احزاب سوسیال دموکرات، آرنامیس، جمهوری و آتامکین که پس از انتخابات در دسامبر سال 2011 ایجاد شده بود، امضا کرد. مطابق با قوانین قرقیزستان، رئیس جمهور در پی اعلام استعفای کابینه باید طی سه روز به یکی از احزاب سیاسی که در پارلمان اعضای بیشتری دارد، پیشنهاد کند که در مدت دو هفته به ایجاد ائتلاف جدیدی بپردازد. قوانین قرقیزستان این گزینه را نیز پیش بینی کرده که اگر حزب مربوطه در تأسیس ائتلاف پارلمانی در مدت اعلام شده ناکام بماند، در آن صورت رئیس جمهور این حق را دارد که در مورد انحلال مجلس و برگزاری انتخابات جدید پارلمانی در کشور فرمانی به امضا رساند.به هر روی ائتلاف مذکور، دومین ائتلاف در پارلمان قرقیزستان بود که توانست یک سال زمینه فعالیت دولت را فراهم کند. اولین ائتلاف در مجلس قرقیزستان پس از حوادث سال 2010 از سوی نمایندگان احزاب آتاژورت، سوسیال دموکرات و جمهوری تأسیس شد و تا برگزاری انتخابات جدید ریاست جمهوری فعال بود. در پی انتخابات ریاست جمهوری در اواخر سال 2011 و پیروزی آتامبایف، ضرورت ایجاد ائتلاف جدید پیش آمد و آن از سوی حزب سوسیال دموکرات با عنوان ائتلاف بیریمدیک تأسیس شد و حزب آتاژورت به دلیل راه نیافتن به این ائتلاف، در مخالفت با آن قرار گرفت. کابینه جدید به رهبری بابا نوف که حاصل این ائتلاف بود، فقط مدت هشت ماه دوام آورد. این درحالی است که مخالفان، بابانوف را برای دریافت رشوه از یک شرکت ترکی برای ایجاد شرایط خاص در مناقصه ای که دولت برای اجرای یک طرح مهم ملی برگزار کرد، متهم کرده اند. در این بین با استعفای عمر بیک بابانوف نخست وزیر قرقیزستان، این احتمال تقویت شد که ائتلاف جدید، ترکیبی از دو حزب اتامکن و آرنامیس به عنوان مخالفان اصلی شخص بابانوف با حزب سوسیال دموکرات باشد، به ویژه اینکه حزب متبوع رئیس جمهوری قرقیزستان مامور تشکیل دولت جدید و ائتلافی شد. بر این اساس با توجه به ماموریتی که رئیس جمهوری قرقیزستان به حزب سوسیال دموکرات این کشور برای تشکیل ائتلاف و دولت جدید داده بود، این حزب با دو حزب اتامکن و آرنامیس در پارلمان این کشور جناح اکثریت را تشکیل داد. بدیهی است در چنین شرایطی، از احزاب پنج گانه حاضر در پارلمان قرقیزستان ، دو حزب آتاژورت و جمهوری خواه در ردیف احزاب مخالف قرار گرفتند. توافقنامه تشکیل ائتلاف بین تورسون بیک اف رهبر سوسیال دموکرات و فیلیکس قولوف از حزب آرنامیس و بای اف از حزب آتامکن به امضا رسید. اکنون این انتظار وجود دارد که احزاب همگن و همسوی قرقیز که موفق به تشکیل ائتلاف شده اند، ضمن تشکیل دولتی مقتدر و کارآمد، بیش از دو دولت ائتلافی گذشته در زمینه حل مشکلات سیاسی، اقتصادی و امنیتی کشور فعالیت کنند. همسویی دولت جدید با محوریت حزب متبوع رئیس جمهوری قرقیزستان، نکته ای است که این توقع را نزد آحاد جامعه قرقیزستان ایجاد کرده است. اینکه دولت سوم در نظام پارلمانی قرقیزستان تا چه بتواند پاسخگوی توقعات و انتظارات جامعه قرقیزستان باشد، سئوالی است که پاسخ آن را باید در ظرفیت های جامعه این کشور جست وجو کرد. ظرفیت تامین منابع مالی و پیشبرد برنامه های اقتصادی و اجتماعی در کنار پتانسیل تامین امنیت عمومی و از همه مهمتر توانایی حفظ استقلال سیاسی در روند تصمیم گیری های سیاسی داخلی و روابط خارجی، بخشی از آن چیزی است که می تواند در موفقیت و شکست دولت های حاکم در قرقیزستان به ویژه ائتلاف سوم موثر باشد.به طور کلی نظام جدید مدیریتی قرقیزستان به شکلی است که رئیس جمهور از نخست وزیر قوی احساس خطر می کند و این امر باعث می شود تا به فکر ائتلاف با پارلمان باشد. از این رو به نظر می رسد نگرانی رئیس جمهور قرقیزستان از نخست وزیری بابانوف، دلیلی شد تا آتامبایف هنگام طرح بحث استعفای بابانوف به حمایت از آن بپردازد. بر این اساس می توان تغییر و تحول صورت گرفته در قرقیزستان را به بحران مدیریتی در این کشور نسبت داد. از این رو برخی معتقدند که با توجه به واقعیت های موجود، عمر دولت جدید قرقیزستان نیز چندان بیشتر از عمر دولت سابق نخواهد بود. این امر موجب می شود که قرقیزستان به تصمیمی خارج از مفاد قانون اساسی نیاز پیدا کند. در واقع یا باید فردی دیکتاتور بر سر کار بیاید و زمام امور را در دست گیرد و یا سرنوشت این کشور به دست مدیریت خارجی واگذار شود.به هر روی پس از گذشت دو سال از استقرار نظام جدید سیاسی قرقیزستان، هنوز مشخص نیست که نظام مدیریت پارلمانی یک دستاورد مهم است یا یک تجربه ناکام در راستای برقراری دموکراسی محسوب می شود. وضعیت سیاسی قرقیزستان در شرایطی دستخوش دگرگونی شده که رقابت قدرتهای بزرگی همچون چین، روسیه و آمریکا برای نفوذ و گسترش حضور نظامی در این کشور رو به افزایش است. بر این اساس در حالی که نظامیان آمریکایی در پایان سال 2014 باید خاک قرقیزستان را ترک کنند، واشنگتن به شیوه های مختلف سعی در مشروع جلوه دادن حضور خود و جلب نظر مساعد مقامات قرقیزی برای تمدید حضور نظامیان خود در بیشکک را دارد.در این راستا آمریکایی ها دست به اقدامات تبلیغاتی نیز زده اند و برای اولین بار به تعدادی از نمایندگان احزاب و رسانه ها اجازه داده اند از پایگاه ماناس دیدن کنند و آنان را در جریان فعالیت به اصطلاح مشروع خود قرار دهند. این اتفاق در حالی روی می دهد که برخی معتقدند این پایگاه در دو انقلاب اخیر قرقیزستان نقشی کلیدی داشته و با تحریک عده ای توانسته ضمن ناامن کردن این کشور، حضور طولانی مدت آمریکا را به بهانه امنیت آفرینی توجیه کند. همچنین اثرات مخرب زیست محیطی در اثر رفت و آمد هواپیماهای نظامی که منجر به آلودگی های شدید در مناطق همجوار ماناس شده، به همراه خبر تایید شده قاچاق زنان برای نظامیان آمریکایی مستقر در خاک افغانستان و قرار ملاقات عبدالمالک ریگی از تروریستهای مخالف انقلاب اسلامی ایران با فرماندهان آمریکایی در ماناس، از دیگر مواردی است که این پایگاه با حضور 10 ساله خود به یادگار گذاشته است.از این رو به نظر می رسد تمایل چندان زیادی میان مقامات قرقیزستان برای تمدید حضور آمریکا در پایگاه ماناس وجود نداشته باشد. این در حالیست که هر روز از طریق این پایگاه، یک هزار و 800 تا 2 هزار و پانصد سرباز نیروهای ائتلاف بین المللی به افغانستان انتقال می یابند. علاوه بر این، پایگاه ماناس مأموریت های دیگری مانند انتقال هواپیماهای حامل مواد سوختی، کالا، انتقال پرسنل و کمکهای بشردوستانه به مردم محلی را نیز بر عهده دارد. به این ترتیب به نظر می رسد تعطیلی این پایگاه عواقب ناخوشایندی برای امریکایی ها داشته باشد. به خصوص که اخیرا روسیه حضور نظامی خود را در پایگاه کانت قرقیزستان به مدت 15 سال دیگر تمدید کرده است.