از دولت انتقالی عراقی ها تا راهکار مذاکره ایرانی ها

دیپلماسی ایرانی: عراق وزن منطقه ای خود را با گذشت 9 سال از حمله آمریکا به این کشور و پایان حکومت دیکتاتوری صدام حسین، بازیافته است. رئیس دوره ای اتحادیه عرب همزمان با رشد اقتصادی چشمگیر بخصوص در بازار نفت در حوزه سیاست هم دستی در کار پیدا کرده و برای حل بحران های جاری در منطقه راهکارهای سازنده ارائه می دهد. کشوری که از ابتدای آغاز ناآرامی ها در سوریه مانند ترکیه تعجیل در قضاوت و عملکرد به خرج نداده و گام های محافظه کارانه تری برداشت اکنون با پیشنهاد ایران به اعراب برای حضور در کمیته 4جانبه حل بحران در سوریه روبه رو است. عربستان ، ترکیه، مصر و ایران در حال حاضر اعضای این کمیته چهارجانبه هستند. مربعی که شاید نوعی ناهمگونی در مواضع اعضای آن به چشم می خورد. ایران تنها ضلع این مربع است که خواهان پایان یافتن بحران در سوریه از طریق مذاکره و نه جابه جایی قدرت است. شاید حضور عراق در این چهارچوب بتواند اندکی از همخوانی مواضع سه ضلع دیگر بکاهد. دیپلماسی ایرانی نظر حسین رویوران کارشناس و تحلیل گر مسائل عراق و منطقه را در خصوص حضور احتمالی عراق در این کمیته و دستاوردهای چنین چهارچوب جدیدی را جویا شد. متن گفتگو به شرح زیر است:

به نظر می رسد که اخضر ابراهیمی بیش از کوفی عنان به نقش قدرت های منطقه ای در مهار بحران سوریه تکیه دارد. عملکرد منطقه ای وی را تا به امروز چگونه ارزیابی می کنید؟

اخضر ابراهیمی نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه در این مرحله به دنبال گرفتن ایده ها و شناخت بیشتر از بحران است تا در مرحله بعد طرح خود را ارئه دهد. این مساله که آیا ابراهیمی قصد دارد تا همان طرح کوفی عنان را اجرا کند یا خیر مشخص نیست. اما آنچه از صحبت هایی که تا به امروز داشته برداشت می شود این است که او به دنبال طرح خود بوده که این طرح نیاز به شناخت بیشتر بحران و بازیگران موثر در آن دارد. این مساله که اخضر ابراهیمی از کدام مبنا طرح خود را عملی خواهد داد، با توجه به این مساله است که بحران سوریه سه سطح دارد:

1. سطح داخلی
2. سطح منطقه ای
3. سطح بین المللی

به نظر می رسد ابراهیمی به دنبال نوعی تفاهم در سطح منطقه ای است تا از این طریق و از این سطح به بازیگران داخلی دسترسی پیدا کند و انضباط و پاینبدی میان این بازیگران ایجاد کند. به عبارت دیگر ایران بر سوریه موثر بوده، ترکیه  نیز بر معارضین موثر است، عراق به عنوان بازیگر مهم منطقه ای و هم مرز سوریه می تواند تاثیرگذار باشد. بنابراین اخضر ابراهیمی کار خود را در سطح منطقه ای آغاز کرده به امید آنکه به تصور دقیق تری رسیده و از این طریق وارد سطح داخلی سوریه شود.

در چند روز گذشته شاهد برگزاری نشست گروه 4 جانبه حل بحران در سوریه در قاهره مصر بودیم. میزان همکاری و شباهت فکری اعضای این گروه را چگونه ارزیابی می کنید؟

در بحث گروه تماس پیشنهادی محمد مرسی چهار کشور مطرح هستند که شامل ایران مصر، ترکیه و عربستان است. ترکیه و عربستان حامیان اصلی معارضین مسلح هستند و حتی تامین سلاح و حمایت از آنها را به طور کامل برعهده گرفتند. ایران نیز دارای رابطه خوبی با نظام سوریه است. مصر در حالت بینابینی قرار دارد بدین معنا که از معارضین حمایت می کند، اما محمد مرسی بر این باور است که بحران  سوریه باید بر اساس راهکار سیاسی حل شود و نه بر اساس براندازی و درگیری که می تواند تاثیرگذاری زیادی بر اخوانی های مصر هم داشته باشد.

در میان گروه تماس  دو کشور ایران و مصر اعتقاد به راهکار سیاسی دارند و دو کشور دیگر اعتقاد به براندازی، بنابراین ورود عراق به این معادله می تواند کفه راه حل سیاسی در مساله سوریه را افزایش دهد و بحران سوریه را به یک راه حل سیاسی نزدیک تر کند.

عراق به عنوان رئیس اتحادیه عرب قصد دارد تا نقش بیشتری ایفا کند،  در این تحولات نقش عراق  چگونه ارزیابی می شود؟

عراق رئیس اتحادیه عرب است و در عین حال عراق به دلیل شرایط نا امنی در داخل موفق نشده است جایگاه سابق خود را در جهان عرب پیدا کند. این کشور نسبت به بحران سوریه بسیار نگران است، چراکه شرایط سوریه  می تواند انعکاس کاملا گسترده ای در داخل عراق داشته و شرایط را نا امن تر کند. شرایط منطقه کرد نشین سوریه می تواند شرایط کردستان عراق را تشدید کند. همانطور که می دانید در حال حاضر میان دولت مرکزی و اقلیم کردستان  رابطه دوستانه ای برقرار نیست که تشدید این رابطه یکپارچگی عراق را تهدید می کند. بنابراین عراق انگیزه های بسیار قوی برای حل بحران سوریه دارد. با توجه به اینکه ریاست اتحادیه عرب را هم داراست حضورش کاملا موجه و قابل تعریف است، چراکه هم مرز بودن و همچنین تاثیرپذیری از این بحران انگیزه کافی و عمیقی برای ورود عراق به این فرایند است.

طرح های ایران و عراق تا چه اندازه در مورد سوریه به هم نزدیک است؟

طرح عراق بحث دولت انتقالی و برگزاری انتخابات است، اما در این زمینه جزئیاتی ارائه نداده است. در حالیکه طرح ایران این است که جنگ وارد مرحله فرسایشی شده و بازیگران داخلی قدرت یکسره سازی ندارند، بنابراین باید به میز مذاکره بازگردند. ایران نیز پس از اجلاس مشورتی سوریه اعلام کرده که حاضر است تا میز مذاکره را برای تمامی طرف های سوری  آماده کند تا گفتگو کنند و به این بحران خاتمه دهند.بنابراین بحثی که امروز از سوی ایران مطرح شده مذاکره و گفتگو است و آنچه عراق طرح کرده بحث دولت انتقالی است که البته دو طرح با هم فاصله زیادی ندارند، اما با هم متفاوت هستند.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/14

انتشار اولیه : جمعه 24 شهریور 1391 / بازانتشار : دوشنبه 27 شهریور 1391