کوفی‌عنان، ایران و سوریه

آرمان: سوریه اکنون در وضعیت برزخ اراده به‌سر می‌برد. نیروهای معارض و مخالف بشار اسد و حامیان منطقه‌ای و فرا‌منطقه‌ای آنها از یک‌سو و ساختار حکومت در درون سوریه از سوی دیگر در حال گذار از یک «تصمیم‌سازی جدی» به یک «تصمیم‌گیری عملیاتی» هستند. از یک‌سو حامیان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای اپوزیسیون ضدبشاراسد، از درون برآنند که تصمیم‌سازی مبهم در راستای افزایش فشارها بر رژیم بشار اسد را عملی کنند. اگر کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای حامی معارضان، وحدت میان اپوزیسیون داخل و خارج از کشور را به‌وجود آورده و نیروهای مطمئنی برای گذار از دوره بشاراسد به دوران جدید را در جهت حمایت خویش قرار دهند، گامی بلند در جهت حرکت نظامی علیه بشاراسد برخواهند داشت. از سوی دیگر در درون ساختار حکومت بشاراسد، نگرانی‌ها و دغدغه‌هایی وجود دارد و این پرسش پیش ‌آمده ‌است که پرداختن هزینه‌های بیشتر برای حفظ بشاراسد، ممکن است به ساختار حکومت علویان در سوریه ضربه بزند لذا ما از طرفی برزخ اراده را در گروه‌های مخالف داریم و از طرف دیگر، این برزخ در درون سیستم حکومتی سوریه نیز به وجود آمده است. از سوی دیگر در وضعیت کنونی، کوفی‌عنان بر آن است که نگرشی را القا کند که این رویکرد، نوعی «سیاست‌گرایی مصالحه‌برانگیز» را نشان می‌دهد. کوفی عنان در مسیر حرکت خودش صادقانه وارد‌ عمل شده ‌است و با توجه به تجارب دیپلماتیک خود، چه به عنوان دیپلمات و چه دبیرکل سازمان ملل متحد بر آن است که تمام زمینه‌های موجود و راه‌های ممکن را برای جلوگیری از یک منازعه بین‌المللی به‌وجود آورد چرا که به نظر می‌رسد سوریه مستعد بروز جنگ سرد سوم است. جنگی که در آن متحدان شرقی و متفقین غربی حضور دارند و می‌تواند تکرار‌کننده فجایع ‌تاریخی باشد. کوفی‌عنان تلاش می‌کند بحران سوریه به این وضع منتهی نشود. البته تلاش او لزوما به معنای به نتیجه رسیدنش نیست. کوفی‌عنان سعی می‌کند در کارنامه دیپلماتیک خودش جایگاه ویژه‌ای را برای خود کسب کند. در حال حاضر عنان در سنی است که می‌توان گفت حل این مسئله می‌تواند مهمترین برگ سوابق دیپلماتیک او باشد. همچنین ضعف‌هایی را که پس از برکناری او از دبیرکلی سازمان ملل متحد و شایعاتی که برای او و فرزندش ایجاد شد را تا حدودی از ذهن‌ها بزداید. نکته اساسی این است که به نظر می‌رسد تلاش عنان از یک بعد بیرونی متوجه ایجاد یک فضای مناسب برای حل بحران سوریه است. به عبارتی با حل بحران سوریه توسط کوفی‌عنان، هم بحران سیاسی موجود در خانواده عنان - که سیاهه آن در خاطر بسیاری از تحلیلگران مانده - از بین می‌رود و از طرف دیگر یکی از مهم‌ترین برگ‌های سیاسی حیات کوفی‌عنان رقم می‌خورد. بنابراین انگیزه‌های عنان در به ثمر رساندن طرح 6ماده‌ای خود بسیار بالاست تا جایی که او در این رابطه به ایران هم سفر می‌کند و تاکید بر حضور ایران، روسیه و چین در مسیر حل این منازعه می‌کند. حرف عنان به‌ این معناست که بدون وجود ایران مسئله سوریه حل نخواهد شد. نکته این است که ایران الان در سوریه به عنوان حامی دولت و ملت سوریه مطرح می‌شود. به باور من ایران بیش از اینکه بر دولت سوریه تاکید دارد، باید تمرکز خود را بر ملت سوریه بیشتر کند که این رویکرد به نظرم به بهترین شکل منافع ایران را تامین خواهد کرد.

*کارشناس مسائل سوریه