افزایش هزینه های ایران برای تجارت

دیپلماسی ایرانی: وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه اعلام کرده است که این کشور پول واردات نفت ایران را نه با دلار حساب می‌کند و نه با طلا. و بهای نفت ایران را تنها با لیره، واحد پول ترکیه، پرداخت می‌کند. ترکیه سالانه حدود ۸ میلیارد متر مکعب گاز از ایران وارد می‌کند. این کشور سال گذشته روزانه ۱۸۰ هزار بشکه نفت خام نیز از ایران وارد کرد. پیش از این نیز دو خریدار عمده نفت ایران یعنی چین و هند اعلام کرده بود که پول نفت ایران را به یوان و روپیه پرداخت می کنند. در مورد این مسئله و آثار و عوارض آن در اقتصاد ایران با دکتر فرشاد مومنی، استاد دانشگاه و اقتصاددان گفتگو کرده ایم که در زیر می خوانید:

آقای دکتر، ترکیه اعلام کرده است که پول نفت وارداتی ایران را به لیره پرداخت می کند. پیش از این نیز پرداخت پول نفت ایران با یوآن و روپیه از سوی چین و هند را شاهد بودیم. این مسئله چه تاثیری بر اقتصاد ایران  خواهد گذاشت؟  

مهم ترین اثر این کار این  است که هزینه مبادله را در اقتصاد ایران افزایش می دهد این فوری ترین و مستقیم ترین اثر مبادله نفت و گاز ایران با ارزهایی نظیر یوان، روپیه و لیره است. مسئله ای که باید به آن توجه کرد این است که اگر این تنها مشکل ما در اقتصاد باشد با پرداخت 15 تا 30 درصدی، امکان پذیر می شود ولی اگر قرار باشد که این مشکل به سوطح دیگر هم تسری پیدا کند طبیعتا دشواری ها را برای اقتصاد ایران افزایش خواهد داد.  

اساسا معنای این مبادله چیست؟ در جامعه این گونه تفسیر می شود که وقتی کشوری ذکر می کند که نفت ایران را فقط با پول رایج خود مبادله می کند یعنی ما مجبوریم که فقط کالاهای آن کشور را بخریم و آن پول را فقط در آن کشور خرج کنیم. آیا این تعبیر درست است؟

نه؛ این تعبیر درستی نیست. هرکدام از این ارزهایی که طرف های تجاری نفتی ایران به ما می دهند در سطوحی و با پرداخت هزینه هایی قابل تبدیل به ارزهای مسلط دنیا هستند و ما با آن ارزهای مسلط می توانیم محصولات دیگر کشورها را هم بخریم. طبیعتا اگر احیانا محصول قابل اعتنایی در کشورهایی که خریدار نفت ایران هستند وجود داشته باشد، خرید های ایران می تواند بدون نیاز به تبدیل پرهزینه به ارزهای مسلط امکان پذیر می شود. بدیهی است این مسئله نوعی مزیت برای این کشورها پدید می آورد و کالاها و خدماتی که می تواند مورد نیاز ایران باشد از آن کشور تامین می شود؛ ولی این مسئله به خودی خود نمی تواند به این معنی باشد که ما مجبور خواهیم بود فقط کالاهای آن کشور را خریداری کنیم.

ورود بخش خصوصی در اقتصاد ایران چنانکه الان در بحث نفت هم مطرح شده در رفع این مشکلات می تواند موثر باشد؟

تردیدی نیست که حضور بخش خصوصی به هیچ وجه نمی تواند حضور موثری باشد؛ چرا که ظرفیت های تجربی، علمی و مهارتی بخش خصوصی به دلیل که  سابقه طولانی در این امر ندارد چندان زیاد نیست. اما از این که فرصت های کوچک نسبتا متنوع تری را برای ایران می تواند تدارک ببیند ممکن است به عنوان یک مفری در نظر گرفته شود که شرایطتی بهتر از شرایط کنونی در معاملات تجاری کشور ایجاد کند.

تا چه اندازه این ورود ممکن است به افزایش فساد در اقتصاد بینجامد؟

ورود بخش خصوصی به معاملات تجاری ما به خودی خود فساد را افزایش نمی دهد اما به اعتبار این که لااقل به صورت دقیق و شفاف معلوم نیست که با چه منطقی، به چه کسانی مجوز این معاملات تعلق می گیرد می تواند به عنوان فرصت نابرابر و مزیت برای گروههای اندک در نظر گرفته شود. بنابراین ورود بخش خصوصی به بحث فروش نفت و دیگر معاملات تجاری ایران به خودی خود افزایش دهنده فساد نیست اما در نبود قوانین و شفافیت های لازم ممکن است این اتفاق رخ دهد.

تهیه کننده : تحریریه دیپلماسی ایرانی/16