دیدار با احمدی نژاد پیش از ملاقات با اوباما

دیپلماسی ایرانی: استانبول، بغداد و سپس مسکو.، سه میزبان دور جدید مذاکرات هسته ای ایران که بهترین نتیجه آن توافق برای ادامه گفت و گو ها بوده است. پیش تر، زمانی که هنوز چشم انداز از سرگیری مذاکرات پس از وقفه ای 15 ماهه در ابهام قرار داشت، برخی چهره های سیاسی در ایران ، نظیر محسن رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، با توجه به  افزایش تنش ها بین تهران و آنکارا، بر سر موضوعاتی نظیر بحران در سوریه، اعلام کردند که ترکیه نمی تواند میزبان خوبی برای مذاکرات باشد. پیشنهاد این طیف سیاسی برای میزبانی مذاکرات هسته ای کشور های دوست ایران نظیر، عراق، سوریه، لبنان و حتی چین بود. اما از آنجایی که دیپلمات های ترکیه به سختی تلاش کرده بودند تا مذاکره کنندگان هسته ای ایران و گروه 1+5 (آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) را به میز مذاکره بازگردانند، دور نخست این گفت و گو ها در استانبول برگزار شد.

اما ایستگاه بعدی این مذاکرات به درخواست هیات مذاکره کننده ایرانی، بغداد اعلام شد. پایتخت عراق که مقامات شیعه دولتش روابط بسیار نزدیکی با ایران دارند. اما هیچ یک از این میزبان ها به اندازه میزبانی که قرار است مسکو از مذاکرات 29 و 30 خرداد به عمل آورد، حائز اهمیت نیست. استانبول  یک میانجی در پرونده هسته ای ایران به شمار می رود که از قدرت نفوذ چندانی در شورای امنیت برخوردار نیست، از سوی دیگر بغداد که روابط صمیمانه ای با دولت تهران دارد نیز همچنان در آینده خود با ایالات متحده سهیم است و پس از جنگی که حدود یک دهه از آن می گذرد هنوز نتوانسته حضور خود را در عرصه دیپلماسی بین المللی به تثبیت برساند.

این در حالی است که در مورد روسیه شرایط ویژه ای وجود دارد. این کشور از رای وتوی شورای امنیت برخوردار است و مسکو یکی از طرف های اصلی مذاکرات هسته ای با ایران به شمار می رود. از سوی دیگر روسیه شریک تجاری ایران است که برای تامین امنیت منافع خود همواره در روند اعمال تحریم ها علیه جمهوری اسلامی سنگ اندازی کرده است. البته این همسایه شمالی ایران هیچگاه از رای وتوی خود برای مخالفت با 4 قطعنامه تحریمی شورای امنیت علیه ایران استفاده نکرده است. همچنین روابط کرملین و کاخ سفید نیز با وجود برخی تنش ها همواره دوستانه بوده است.

مسکو در حالی میزبان مذاکرات هسته ای ایران و 6 قدرت جهانی می شود، که ولادیمیر پوتین، پس از وقفه ای 4 ساله بار دیگر سمت رئیس جمهور روسیه را بر عهده دارد و می کوشد قدرت نفوذ کشورش را در منطقه و جهان افزایش دهد. برای پوتین این منافع روسیه بیشترین اهمیت را دارد و نحوه عملکرد وی در بن بست هسته ای ایران نیز بر همین مبنا خواهد بود. به گمان بسیاری، روسیه هیچگاه خواستار یک ایران هسته ای در همسایگی خود نیست اما در عین حال به کشوری مانند ایران برای مقابله با هژمونی منطقه ای آمریکا که کرملین از آن خشنود نیست، نیاز دارد. سابقه رویکرد مسکو در پرونده هسته ای ایران و مواجه با تهران و واشینگتن در این زمینه نیز گواهی بر این مدعاست.

اما در حالی که تنها دو هفته به زمان برگزاری مذاکرات هسته ای ایران و گروه 1+5 در مسکو باقی مانده است، خبرگزاری اینترفکس روسیه از ملاقات پوتین و همتای ایرانی اش، محمود احمدی نژاد در حاشیه اجلاس سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در چین خبر می دهد. این دیدار تنها یک هفته پیش از نشست مسکو انجام می شود و محور گفت و گو های روسای جمهوری ایران و روسیه در این ملاقات نقش تعیین کننده ای در مذاکرات مسکو خواهد داشت. احمدی نژاد که بلافاصله پس از پیروزی پوتین در انتخابات ریاست جمهوری، موفقیت قاطع وی در انتخابات را تبریک گفته بود، اکنون فرصتی در اختیار دارد تا پیش از نشست مسکو و به طور مستقیم با یکی بانفوذ ترین رهبران کشور های عضو گروه 1+5 گفت و گو کند. هرچند که احمدی نژاد پیش از این در گفت و گو با تلویوزیون فرانسه اعلام کرده بود که از از مذاکرات هسته ای مسکو نباید انتظار معجزه داشت.

خبرگزاری فرانسه در گزارشی به نقل از یکی از مقامات کرملین می نویسد، این ملاقات در شرایطی انجام می شود که تنش ها بر سر برنامه های هسته ای ایران افزایش یافته است. اشاره این خبرگزاری به افزایش تنش ها از آنجایی ناشی می شود که دو دور مذاکره هسته ای بین ایران و 6 قدرت جهانی تا کنون دستاورد ملموسی نداشته و این روند موجب شده که بار دیگر سخن پراکنی تندرو های آمریکایی و اسرائیلی در خصوص استفاده از گزینه نظامی علیه ایران، افزایش یابد. به گفته یوری اوشاکوف، ملاقات با احمدی نژاد به پوتین فرصت می دهد، تنش مربوط به مساله هسته ای ایران و درک تهران از آن را حس کند. وی بر این باور است که روسیه نیز از دستاورد مذاکرات چندان راضی نیست اما آمادگی طرفین برای ادامه مذاکرات حائز اهمیت است.

این در حالی است رویکرد گام به گام در مذاکرات هسته ای اخیر که بارها کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و سعید جلیلی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران به آن اشاره کرده اند در واقع همان طرحی است که برای نخستین بار روسیه آن را پیشنهاد داده بود. این طرح شامل همکاری ایران با جامعه بین المللی و بازرسان هسته ای در مقابل لغو تدریجی تحریم هاست. هرچند مقامات آمریکایی و اروپایی تا کنون با موضوع لغو تحریم ها مخالفت کرده اند اما شماری از تحلیلگران بر این باورند که راه برون رفت از بن بست جاری ارائه مشوق تعدیل تحریم ها به ایران در قبال اقداماتی اعتمادساز نظیر تعلیق غنی سازی است. لغو تحریم ها، موضوعی است که به طور جدی در مذاکرات بغداد از سوی هیات ایرانی مطرح شد و مورد توجه غرب قرار نگرفت. به نظر می رسد در جریان ملاقات احمدی نژاد و پوتین نیز بار دیگر این نکته مورد توجه قرار گیرد. اما اینکه روسیه تا چه اندازه بتواند از اهرم میزبانی نشست هسته ای و عضویت در شورای امنیت برای پیشبرد اهداف مورد نظر ایران پیروز باشد، چندان روشن نیست. چرا که تا کنون روسیه توانسته با به کار گیری سیاست های خود، ضمن حفظ دوستی با ایران از امتیاز هایی نظیر معافیت از برخی تحریم های اعمالی علیه جمهوری اسلامی نیز برخوردار شود، اما هیچگاه در متوقف کردن روندی که به تصویب 4 قطعنامه علیه ایران منجر شده موفق نبوده یا نخواسته که موفق باشد.

به هر ترتیب پوتین ، یک هفته پس از ملاقات با احمدی نژاد ، با باراک اوباما، همتای آمریکایی خود در حاشیه اجلاس گروه 20 در مکزیک دیدار می کند. نشست با اوباما که تحت فشار تندرو ها در آمریکا و اسرائیل در زمینه مواجه با بحران هسته ای جمهوری اسلامی و همچنین تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری قرار دارد،دقیقا همزمان با جلسه گروه 1+5 و ایران در مسکو برگزار می شود و به طور حتم فضای این مذاکرات را نیز تحت تاثیر قرار خواهد داد. پوتین در این نشست مجال آن را می یابد تا از نزدیک رئیس جمهور آمریکا را در جریان دیدگاه ها و مواضع هسته ای ایران قرار دهد و در عین حال برای حل مساله به نحوی که بیشترین منافع را برای کرملین به همراه داشته باشد، تلاش کند. رویکردی که مسکو همواره آن را دنبال کرده و امتیاز های دریافتی نیز نشان می دهد که استراتژی موفقی را برگزیده است.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10