سوریه و ایران محور مذاکرات آمریکا و قفقاز جنوبی

دیپلماسی ایرانی:‌ به گزارش خبرگزاریها به نقل از وزارت امورخارجه آمریکا، هیلاری کلینتون، وزیر خارجه آمریکا طی سفری هشت روزه از منطقه اسکاندیناوی، قفقاز و ترکیه دیدن می‌کند. این سفر که از 31 ماه می تا هفتم ماه ژوئن (12 تا 18 خرداد) ادامه خواهد داشت، با دیدار از دانمارک، نروژ و سوئد آغاز می‌شود.

وزیر امورخارجه آمریکا اول ماه ژوئن در اسلو، پایتخت نروژ در کنفرانسی در مورد بهداشت جهانی و در تاریخ دوم ژوئن در بازدید از «ترومسو» در نزدیکی قطب شمال، در مذاکراتی در مورد تغییرات اقلیمی و گسترش منابع طبیعی منطقه سخنرانی خواهد کرد.

رئیس دستگاه دیپلماسی ایالات متحده در ادامه این بازدیدها به ارمنستان، گرجستان و آذربایجان می‌رود تا در مورد «امنیت منطقه، دموکراسی، توسعه اقتصادی و مبارزه با تروریسم» گفت‌وگو کند.
وی سفر خود را در تاریخ هفتم ژوئن با دیدار از ترکیه و سخنرانی در انجمن مبارزه با تروریسم و ادامه دادن مذاکرات با مقام‌های ترکیه درباره سوریه پایان خواهد داد.

 درهمین حال به گزارش «قفقاز اینفو» به نقل از خبرگزاری غیر رسمی «توران» از باکو کلینتون چندروز پیش در مصاحبه ای پیرامون دیدار قریب الوقوعش از کشورهای قفقاز جنوبی  گفت: «پس از چند روز به منظور احساس صمیمیت مردم گرجستان و تائید وعده های داده شده آمریکا به گرجستان امکان سفرم به «باتومی» فراهم خواهدشد. همینطور در ادامه سفر به باکو خواهم رفت تا با نمایندگان افکارعمومی و دولت آذربایجان درمورد مشکلات این کشورو نحوه کمک آمریکا به مردم این کشور در مورد روشن تر شدن آینده انسانها مذاکره خواهیم نمود.»

خبرگزاری توران درباکو با انتشار خبری در مورد سفر مقام عالیرتبه آمریکائی نوشت: «خانم کلینتون دراین سفر پیرامون امنیت در قفقاز جنوبی، دموکراسی، توسعه اقتصادی و مبارزه با تروریزم و مناقشه قره باغ مذاکره خواهدنمود.»

خبرگزاری توران با دو تن از دیپلماتهای آمریکائی در خصوص این سفر مصاحبه کوتاهی نموده است. «دیلی هرشینگ» در این مصاحبه گفت: «سفرکلینتون حاکی از وجود مشکل در روابط آمریکا با این کشورها نیست. بلکه درشرایطی که مسائل مربوط به سوریه و ایران با چالشهائی مواجه است واشنگتن در پی کسب حمایت دیگر کشورهاست. وی اضافه کرد دو هدف اصلی در این سفرپی گیری می شود: تحولات منطقه و ارزیابیهای باکو از تحرکات ایران. البته دموکراسی و همکاریهای دو کشور درزمینه انرژی نیز در مذاکرات مطرح خواهدشد.»

«مایکل بیشکو» متخصص و تحلیگر مسائل قفقاز جنوبی در وزارت امورخارجه آمریکا نیز در این مصاحبه می گوید: «خانم هیلاری کلینتون امنیت منطقه قفقاز جنوبی، دموکراسی، توسعه اقتصادی و مبارزه با تروریسم را نه تنها با مسولین دولتی بلکه با نمایندگان افکارعمومی مورد مذاکره قرارخواهد داد. بدیهی است در سفر یک روزه موضوعات دموکراسی و مناقشه قره باغ نمی تواند بصورت موثر مورد گفتگو واقع شود. اما آمریکا هر گام مثبتی که از سوی ارمنستان و آذربایجان درراستای صلح برداشته شود مورد حمایت قرار خواهد داد.»

وی افزود آمریکا از برخی مسائل در زمینه دموکراسی در قفقاز جنوبی ناخرسند است. از آنجاکه عدم وجود اصلاحات سیاسی منجر به بهار عربی شد و خاورمیانه را تغییر داد،‌ آمریکا می خواهد شاهد اصلاحات اساسی در قفقاز جنوبی باشد تا  امکان فرار از بروز بی ثباتی و تهدید امنیتی میسر گردد.»

سفر کلینتون در اشرایطی صورت می گیرد که پوتین رئیس جمهور جدیدالانتخاب روسیه در نشست گروه هشت در کمپ دیوید و اجلاس سران ناتو در شیگاگو که اخیرا برگزار شد شرکت نکرد اما پس از چند روز به فرانسه سفر نمود و مورد استقبال فرانسوا اولاند، همتای جدیدالانتخاب فرانسوی اش قرارگرفت. وی پیش از این سفر هم نشست غیررسمی سران «سی آی اس» را درمسکو برگزار نمود تا گرایشهای اورآسیائی خود را به رخ امریکا وغرب بکشد.

همچنین دیدار رئیس دستگاه دیپلماسی آمریکا از منطقه قفقاز در حالی محقق می شود که سران ناتو در بیانیه اجلاس شیکاگو بر حفظ تمامیت ارضی آذربایجان و گرجستان تاکید کرد که موجب ناخرسندی «سرژ سرکیسیان»، رییس جمهور ارمنستان گردید. تا آنجا که سرکیسیان گفت: «چنین رویکردی روند حل مناقشه قره باغ و فعالیت گروه مینسک را با کندی مواجه خواهدکرد.»

مزید بر تحولات فوق، کنش و واکنشهایی قبل از سفر کلینتون صورت گرفت که به برخی از آنها ذیلا اشاره می شود:

- بیانیه پارلمان اروپا در انتقاد از وضعیت آزادی بیان و زندانیان سیاسی در آذربایحان و واکنش منفی مجلس و دولت آذربایجان نسبت به آن.

- اظهارات یک ماه پیش نوروز محمد اف، مسئول روابط بین المللی نهاد ریاست جمهوری آذربایجان، در مورد احتمال تغییر مسیر سیاست خارجی آذربایجان از غرب به شرق.

- شرکت آذربایجان در نشست وزرای امورخارجه کشورهای غیر متعهد «نم» و استفاده ابزاری از آن برای تحریک غرب مبنی براینکه اگر غرب رفتار فعلی را در قبال آذربایجان ادامه دهد گرایش سیاست خارجی باکو می تواند به سمت کشورهای مخالف غرب تغییر یابد.

- اظهارات علی حسن اف، رئیس بخش سیاسی اجتماعی نهاد ریاست جمهوری آذربایجان در انتقاد از رویکرد منفی غرب نسبت به اوضاع داخلی آذربایجان و عدم انعکاس مثبت از تلاشهای باکو در برگزاری مسابقه «یوروویژن» و بزرگ نمایی مشکلات موجود در آذربایحان به جای تبلیغ موارد مثبت.

- افزایش تنش در روابط تهران– باکو و طرح اتهامات متقابل که از یکسال پیش از روند رو به رشدی برخوردار شده است.

- گزارش واشنگتن پست درمورد احتمال عملیات ترور دیپلماتهای آمریکائی در باکو توسط ایران.

- تلاش مخالفان دولت آذربایجان برای برگزاری میتینگ ها در آستانه و همزمان با مسابقه «یوروویژن» و برخورد پلیس آذربایجان با آنها .

- دیدار «صلح الدین اکبراف» از شخصیتهای سیاسی مخالف دولت آذربایجان  با «رسول قلی اف» مخالف تبعیدی دولت آذربایجان در نروژ و تعیین وی بعنوان رئیس حزب جمعیت باز آذربایجان که رهبری آن را قلی اف برعهده دارد.

- افزایش تحرکات رسول قلی اف در آمریکا و دیدارهایش با برخی سیاسیون آمریکا و اروپا از جمله آلمان

- افزایش مناسبات آذربایجان و اسرائیل (از جمله اعلام انعقاد قرارداد 1600 میلیارد دلاری نظامی میان دو کشور که چندی پیش به امضاء رسیده است)

- سفر چند ماه پیش آویگدورلیبرمن، وزیر امور خارجه اسرائیل  به باکو

- عدم امکان ملاقات الهام علیف با باراک اوباما در حاشیه نشست شیکاگو

مزید بر نکات فوق دیدار هیلاری کلینتون در شرایطی صورت می گیرد که «متیو برایزو» سفیر آمریکا در باکو با فشار لابی ارمنی درکنگره آمریکا از سمت خود خلع ید شده و به کشورش بازگشته اشت و تاکنون سفیر جدید این کشور به باکو قدم نگذاشته است.

با درنظر داشتن اظهارات کلینتون و دیپلماتهای آمریکائی از یک سو و تحولات منطقه و اوضاع داخلی آذربایجان و حوادثی که پیشتر رخ داده که به برخی از آنها اشاره شد به نظر می رسد کلینتون در سفرش به قفقاز و به ویژه به آذربایجان تلاش خواهد کرد تا این کشورها را بیش از پیش در ارتباط با مسئله ایران و سوریه با سیاستهای کشورش همراه سازد.

به رغم اینکه کلینتون دراین سفر با رهبران احزاب و سازمانهای غیر دولتی مخالف دولت آذربایجان نیز دیدار و گفتگو خواهد نمود و برخی از مخالفان داخلی این سفر را همچون مسابقه یوروویژن فرصتی برای خود در راستای اعلام مخالفت با دولت و طرح مطالبات ودیدگاههای خود می دانند و تلاش خواهند نمود این فرصت را شکار نمایند اما به نظر نمی رسد موفقیت چندانی به دست آورند. بویژه آنکه دولت باکو در آستانه این سفر پس از سالها نسبت به عودت پس اندازهای مردم که ازدوره شوروی سابق بلوکه شده بود اقدام نموده و پرداخت آن را آغاز نموده است. این اقدام تا چندماه دیگر ادامه خواهد داشت و بخش قابل توجهی از مردم همزمان باحضور کلینتون در باکو با دریافت پس انداز شان مشغول خواهند شد و بخشی هم با امید به دریافت آن از روحیه بهتری برخوردار خواهند بود.

دولت باکو همچنین اخیرا با طرح موضوعاتی که با اقتصاد خانواده ها بویژه کارمندان دولت مرتبط است در پی افزایش حقوق آنها بوده واز این رهگذر نیز درصدد کسب رضایت نسبی این قشر از جامعه آذربایجان می باشد.

به نظر می رسد دولت آذربایجان با اولویت اصلاحات اقتصادی و افزایش سطح زندگی اقشار مختلف مردم این کشور به دنبال کسب رضایت بیشتر مردم و ناکام گذاشتن مخالفان است. علاوه براین اقدامات، دولت با تغییر برخی مدیران در سطوح مختلف و بازداشت ومحاکمه برخی از مسئولین رده های پائین به اتهام سستی در ارائه خدمات به مردم و رشوه خواری که از یکسال پیش شروع شده در تلاش است مقبولیت خود را ارتقاء دهد. درصورتی که اینگونه اقدامات جنبه استراتژیک داشته باشد و بصورت همه جانبه، مداوم و در همه سطوح صورت گیرد می تواند موجب افزایش مشروعیت سیستم دولتی، تضعیف مخالفان و منتقدان داخلی و خارجی و درنهایت افزایش رضایت غرب و نهادهای غربی و تضمین بقای دولت فعلی را در شرایطی که درماه اکتبر 2013 انتخابات ریاست جمهوری دراین کشور برگزار خواهدشد فراهم آورد.

مذاکرات کلینتون از حیث حل مناقشه قره باغ جز اینکه فرصتی برای طرح گلایه های طرف آذری از عدم تحرک گروه مینسک و آمریکا و سخنهای خوش بینانه طرف آمریکائی خواهد بود نتیجه ای دربرنخواهد داشت.

در این سفر کلینتون بار دیگر از جمهوری آذربایجان به خاطر مشارکتش در مبارزه با تروریسم و مساعدت به آمریکا و ناتو در انجام عملیات در افغانستان قدردانی خواهد نمود وطرف آذری نیز با به رخ کشیدن این همه همکاری با غرب در مسائل منطقه ای و بین المللی از آمریکا گله خواهد نمود که درقبال این همه مساعدت باکو واشنگتن هنوز ماده 907 را که مانع کمکهای مالی آمریکا به آذربایجان می شود را لغو ننموده و هنوز درکنگره آمریکا سخن از افزایش کمک به ارمنستان و ارمنی های قره باغ می رود.

با توجه به تحولات موجود به نظر می رسد دراین سفر دوطرف پیرامون کم وکیف مناسبات تهران- باکو، باکو – مسکو (با توجه به رئیس جمهورشدن پوتین و به درازا کشیده شدن تکلیف اجاره پایگاه راداری قبله توسط روسیه)، باکو –آنکارا و باکو – تفلیس مورد رایزنی قرار خواهد گرفت. درنهایت با نگرش به اینکه مقصد نهائی سفر وزیر امورخارجه آمریکا ترکیه خواهد بود و ایفای نقش ترکیه در منطقه از سوی آمریکا مورد حمایت همه جانبه است، جمع بندی سفر قفقازی کلینتون و اتخاذ تصمیم پیرامون شیوه تحرکات درقفقاز جنوبی، سوریه وعراق در ترکیه صورت خواهد گرفت. از آنجا آمریکا، غرب و اعراب (منهای عراق ) درپی پیچیدن نسخه سوریه هستند و اقدام نظامی علیه رژیم بشار اسد هم دور از ذهن نیست، مشورت پیرامون چگونگی مهار روسیه یا جلب رضایت این کشور برای کنار گذاشتن بشار اسد نیز از موضوعاتی خواهد بود که کلینتون در باکو و آنکارا نسبت به آن اهتمام خواهدداشت.

درمورد گرجستان هم باید گفت که کلینتون بار دیگر بر حمایت کشورش از گرجستان و عضویت این کشور درناتو در آینده ای نا معلوم سخن خواهد گفت تا بتواند دربرابر روسیه این اهرم را حفظ کند تا شاید مسکو را بتواند با خود در قبال سوریه و ایران بیشتر هماهنگ سازد.

در ارمنستان هم تالیف قلوبی به واسطه بیانیه شیکاگو صورت خواهد گرفت و کماکان نسبت به ادامه کمکها به این کشور تاکید خواهدشد و توصیه هائی هم برای حل بحران میان ایروان و آنکارا و مناقشه قره باغ به مقامهای این کشور داده خواهد شد.

اما پس از این سفر نیز بحرانهای موجود درقفقاز جنوبی کماکان ادامه خواهد داشت تا شاید وقتی دیگر یعنی پس از انتخابات ریاست جمهوری درآمریکا که درنوامبر سال جاری برگزارخواهد شد.

در نهایت به نظر می رسد از آنجا که اولویت کنونی واشنگتن موضوع سوریه وایران است عمده هدف کلینتون در این سفر نزدیک کردن کشورهای منطقه به رویکرد غرب در رابطه با این دوکشور خواهد بود. چرا که غرب بویژه آمریکا مذاکرات 1+5 با ایران را به این منظور فرسایشی می کند تا بتواند با سقوط بشار اسد و کاهش نفوذ ایران در سوریه، لبنان وفلسطین اشغالی با دست پر و اهرمهای بیشتری دربرابر ایران ظاهر شود./ 16