بهبود اوضاع اقتصادی در سایه کاهش تنش های سیاسی

دیپلماسی ایرانی: نوسانات قیمت ها در بازار به مسائل مختلفی نسبت داده شده است. از مسائل سیاست داخلی و هدفمندی یارانه ها گرفته تا سیاست خارجی و تاثیر تحریم ها بر اقتصاد ایران؛ اما به نظر می رسد عوامل روانی و افراد سودجو نیز در این نوسانات قیمت ها بی تاثیر نبوده اند. در این میان برخی از کارشناسان معتقدند که وضعیت اقتصادی کشور در آینده نزدیک نسبت به ماه های اخیر بهبود خواهد یافت. استناد آنها به مثبت بودن مذاکرات ایران با غرب در پرونده هسته ای و کاهش تنش ها در این زمینه و همچنین کاهش قیمت ارز در بازار آزاد است که امیدواری هایی را نسبت به بهبود وضعیت اقتصادی کشور ایجاد کرده است. دیپلماسی ایرانی این مسئله را در گفت و گو با دکتر مهدی تقوی، استاد دانشگاه و اقتصاددان بررسی کرده است:

شایع شده است که نوسانات اخیر در قیمت دلار و طلا تحت تاثیر مسائل سیاست خارجی و علی الخصوص مذاکرات بغداد بوده است. این رابطه تا چه حد واقعی و عینی است و تا چه حد مسائل سیاسی در این رابطه تاثیر گذار بوده است؟

نوسانات اخیر قیمت دلار و طلا علل و عوامل گوناگونی دارد. وقتی که یک کشور با همه قدرت های بزرگ دنیا مشکل دارد و قدرت های بزرگ برای فشار بر این کشور تحریم هایی را وضع می کنند، این احساس به وجود می آید که این تحریم ها زندگی اقتصادی مردم را سخت تر می کند. وقتی مذاکرات شروع می شود، این خوش بینی ایجاد می شود که مشکلات حل می شود و اقتصاد به روال سابق خود بر می گردد؛ تحریم های امریکا برداشته شود؛ بحث تحریم بانک مرکزی ایران منتفی شود؛ صادرات و واردات تسهیل شود؛ اگر این اتفاقات رخ دهد،‌ تورم نیز پایین خواهد آمد. بنابراین این خوش بینی باعث می شود که مردم نسبت به وضع زندگی خود خوش بین تر شوند. طبیعی است که مردم فکر می کنند که در این صورت قیمت ها کاهش می یابد. اگر قیمت دلار پانصد تومان شود، قیمت سکه در بازار این نخواهد بود. یا اگر قیمت دلار پایین آید این همه اشتیاق برای خرید بیشتر دلار به انگیزه بالا رفتن قیمت وجود نخواهد داشت. بنابراین از نظر سیاسی این آرام شدن اختلافات سیاسی با کشور های دیگر، می تواند اثر مثبتی بر وضعیت اقتصادی داشته باشد.

اما به نظر نمی رسد که تحریم های وضع شده که باعث شده اقتصاد ایران به این وضعیت برسد، به زودی لغو یا تعدیل شود...

ببینید به هر حال اگر ایران روابطش را با کشورهای قدرتمند غربی به حالت عادی برگرداند، طبیعی است که آن ها به تدریج موانعی که بر سر اقتصاد ایران ایجاد کرده اند کنار خواهند گذاشت. اگر این مشکلات حل شود، حتی اگر مشکل کمبود منابع برای کشور وجود داشته باشد، امکان وام گرفتن با بهره کم و کوتاه مدت بیشتر می شود. بنابراین مردم نباید شتاب کنند و منتظر باشند در کوتاه مدت مشکلات حل شود. اما به تدریج وضعیت اقتصادی که با تحریم ها محاصره شده بود، بهبود خواهد یافت.

آیا عامل اقتصادی به طور واضح و عینی در نوسانات قیمت طلا و دلار تاثیرگذار بوده است؟

بله؛ افزایش قیمت دلار در اثر هجوم سفته بازان به بازار ارز بود. این افراد می بینند که قیمت دلار تا جایی که ممکن بود بالا رفته است. اگر این ها دلار خود را نگه دارند و قیمت دلار پایین آید، ضرر خواهند کرد. بنابراین این افراد شروع به عرضه دلار های خود به بازار می کنند. وقتی که دلارهای این افراد وارد بازار شود، عملا قیمت کاهش می یابد. نکته دیگری که باید به آن توجه داشت این است که قیمت مسکن شروع به رشد کرده است. ممکن است بعضی از این افراد فکر کنند که بازار مسکن بهتر از بازار طلا و ارز سودآوری دارد. ضمن این که بازار مسکن امن تر است و ریسک کمتری دارد. این افراد سرمایه خود را از طلا و ارز خارج کرده و وارد بازار مسکن می کنند. اگر شوکی به بازار مسکن وارد شود و قیمت پایین رود، دوباره سرمایه ها به طلا و ارز بر خواهد گشت.

البته بخشی از این فضا همان طور که قبلا هم ذکر کردم محصول امید به آینده و خوش بینی به بهبود روابط با غرب است و بخشی از آن هم تحت تاثیر پیش بینی سفته باز ها است. آن ها معتقدند قیمت سکه و ارز به اوج خود رسیده و بنابراین بیشتر از این کشش بالارفتن ندارد و پایین خواهد آمد.

به نظر شما اگر نتیجه مذاکرات هسته ای مثبت باشد، آیا می توان انتظار داشت که قیمت طلا و ارز به زمان پیش از این اوج ناگهانی بازگردد؟

اگر به تاریخ نگاهی بیندازیم، بعد از اجرای سیاست های تعدیل اقتصادی آقای هاشمی، دلار یک جهش شدید داشت. این جهش نتیجه سیاست تعدیل اقتصادی بود. به نظر می رسد اجرای طرح هدفمندی یارانه ها نیز یک شوک به بازار وارد کرده است. اگر این شوک کمی فروکش کند، ممکن است قیمت تا حدی کاهش یابد. در زمان آقای هاشمی رفسنجانی نیز قیمت ها با یک جهش مواجه شد و بعد با شیب ملایمی پایین آمد. اما این گونه نبود که قیمت ها به حد قبلی بازگردد. با پایان جنگ قیمت دلار تقریبا نصف شد. در دوره آقای رفسنجانی جهشی عکس این داشت و تقریبا دو برابر شد و از آن به بعد روند صعودی پیدا کرده است.

در تحولات اخیر نیز قیمت دلار در بازار آزاد به دو هزار و اندی نیز رسید. البته الان تا حدی شاهد کاهش قیمت هستیم و این نشان دهنده این است که اعتماد به آینده و یا تحولات در بازار سرمایه در این مسئله موثر بوده اند. البته امیدواریم قیمت دلار به هزار تومان برگردد. چون هر چه قیمت دلار بالاتر رود، نرخ واردات گران تر خواهد شد و تورم افزوده می شود. ارزش پول ملی نیز بسیار پایین می آید.

در جمع بندی نکته ای لازم می دانید اضافه کنید؟

عوامل زیادی در حال حاضر در قیمت ارز و طلا تاثیرگذار هستند. این که کدام یک از این عوامل تا چه حد تاثیر می گذارد نیاز به یک کار پژوهشی و اقتصاد سنجی دارد. با این کار هم تنها می توان گفت که در یک بازه زمانی بلند مدت، نسبت اثرگذاری هر عامل تا چه حد بوده است.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/12