نقش عراق در برنامه های هسته ای ایران

دیپلماسی ایرانی: در سال 2003، ایران بخش تسلیحاتی برنامه های هسته ای خود را کنار گذاشت. این برآوردی است که جامعه جاسوسی آمریکا از برنامه هسته ای ایران دارد. اما چرا ایران این برنامه ها را متوقف کرد؟

خرد عرفی می گوید که حمله آمریکا به عراق که در زمان خود یک موفقیت به شمار می آمد در این زمینه موثر بوده است. واقعیت حضور 100 هزار نیروی آمریکایی در عراق که ایران مرز مشترک با آن دارد و پیش از آن شرایط مشابه در افغانستان، تغییر نگرش در برنامه هسته ای جمهوری اسلامی را به همراه داشت. این در حالی است که جورج بوش، رئیس جمهور وقت آمریکا در زمان حمله به عراق ، با شعار مبارزه با تسلیحات کشتار جمعی به این کشور یورش برد و در همین حال نام ایران را به همراه عراق در فهرست سیاه قرار داده بود.

اما یک تفسیر دیگر نیز وجود دارد که کل برنامه هسته ای ایران را در زاویه ای دیگر قرار داد. این توضیح اینگونه است که نه تنها سقوط بغداد بلکه به پایین کشیده شدن صدام حسین از راس قدرت نیز در تغییر رویکرد برنامه هسته ای جمهوری اسلامی سهم بسزایی داشته است. صدام تجربه جنگی 8 ساله با ایران را داشت و در واقع این وجود برنامه های تسلیحات هسته ای در عراق بود که انگیزه تهران برای احیای فعالیت های هسته ای را تقویت کرد. به این ترتیب این زوال صدام بود که توانست مسیر برنامه های هسته ای ایران را تغییر دهد. 

گری سیک، استاد دانشگاه کلومبیا که در زمان روی کار بودن رژیم پهلوی در ایران در شورای امنیت ملی آمریکا مشغول به کار بوده بر این باور است که در آن زمان نیز این تردید وجود داشت که ایران در جهت تولید سلاح هسته ای گام بردارد. به گفته وی زمانی که انقلاب اسلامی در ایران روی داد، برنامه های هسته ای نیز متوقف شد. اما زمانی که صدام از تسلیحات کشتار جمعی در جریان جنگ با ایران استفاده کرد برخی منابع جاسوسی اعلام کردند که عراق به دنبال تولید سلاح هسته ای است. این همان نقطه ای بود که به تغییر رویه جمهوری اسلامی در برنامه های هسته ای منجر شد. این سیاست در سال 1984 تدوین و به دنبال آن فعالیت های هسته ای متوقف شده از سرگرفته شد.

باید گفت که نگرانی ها در خصوص بمب هسته ای عراق نیز صحت داشت. آمریکا در زمان اولین جنگ خلیج فارس در سال 1991 متوجه شد که برنامه های هسته ای عراق فاصله زیادی با تولید بمب ندارد و برخی برآورد های جاسوسی در زمینه وجود تسلیحات کشتار جمعی در عراق موجب فراهم شدن زمینه برای حمله سال 2003 شد.

سیک این نکته را خاطر نشان می کند که اطلاعات ایران در مورد برنامه های تسلیحاتی عراق بیش از غرب نبوده اما همین اطلاعات موجب شد که جمهوری اسلامی به کمک پاکستان برنامه های هسته ای خود را احیا کند.

نکته ای که سیک بر آن تاکید دارد که تمامی تردید ها در مورد ماهیت نظامی برنامه های هسته ای ایران به پیش از سال 2003 باز می گردد. زمانی که حمله به عراق رخ داد. این در حالی است که در گزارش نوامبر گذشته آژانس بین المللی انرژی اتمی در خصوص برنامه های هسته ای ایران نیز اطلاعاتی ارائه شده که برخی نگرانی ها را در مورد برنامه های تسلیحاتی ایران مطرح می کند .اما تاریخ تمامی این اطلاعات تا پیش از سال 2003 است و برآورد ها نشان می دهد که پس از حمله به عراق، برنامه های تسلیحاتی جمهوری اسلامی نیز به حال تعلیق درآمده است.

به این ترتیب فاکتور عراق بیش از هر عامل دیگری در مسیر برنامه های هسته ای ایران جلب توجه می کند. نکته جالب اینکه مذاکرات بر سر پرونده هسته ای جمهوری اسلامی نیز در بغداد، پایتخت عراق دنبال خواهد شد.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/10