خاطره ها زنده می شوند

دیپلماسی ایرانی: تاریخ هیچگاه خود را دقیقا تکرار نمی کند اما تشدید تنش های جاری و لفاظی ها بین ایالات متحده و ایران خاطره های جنگ تانکری خلیج فارس در سال های 1980 را احیا کرده است.

به عنوان انشعابی از جنگ که بعد ها بین ایران و عراق درگرفت، آمریکا پیشنهاد محافظت از کشتی های کویتی را داد که نفت را از تنگه هرمز عبور می دادند. این امر به حمله به چندین کشتی نظامی و غیرنظامی منجر شد. علاوه بر این نیروی دریایی آمریکا در سال 1988 یک فروند هواپیمای مسافربری ایرانی را هدف قرار دارد که با یک جت جنگی اشتباه گرفته شده بود.

باوجود کشته شدن 290 مسافر غیر نظامی این هواپیما و خدمه آن، این رویداد به تعدیل خصومت موجود بین ایران و آمریکا منجر نشد.

اورنس کورب، مقام سابق وزارت دفاع که هم اکنون استاد راهنما در مرکز پیشرفت آمریکایی است بر این باور است که یکی از درس هایی که می توان از این تجربه آموخت این است که امور الزاما نباید از کنترل خارج شوند. وی افزود: ما دچار اشتباه هولناکی شدیم اما اجازه ندادیم که به یک رویداد فاجعه آمیز منجر شود.

البته فضا و بازیگران عرصه سیاست در ربع قرن گذشته تغییر کرده اند. امروزه اسرائیل هشدار می دهد که احتمال دارد علیه برنامه های هسته ای ایران از گزینه نظامی استفاده کند و عربستان و شماری دیگر از کشور های عربی نیز روابط وخیمی با جمهوری اسلامی دارند.

اریک دیویس، یک کارشناس سیاسی می گوید: همچنین اختلاط بیشتر در اقتصاد جهانی به این معنی است که تهدید راه عبور نفت می تواند پیامد های گسترده تری به همراه داشته باشد. به گفته وی، یکی از معدود راه هایی که ایران می تواند از طریق آن بر ایالات متحده فشار وارد کند، ایجاد مانع در راه عبور نفت کش ها است که می تواند به افزایش قیمت نفت منجر شود و از این طریق انتخابات آتی در آمریکا و اقتصاد اروپا را تحت تاثیر قرار دهد.

تهدید تانکر ها

ایران و عراق در بیش از 8 سال از دهه 1980 درگیر جنگ بودند. این درگیری با حمله به پالایشگاه های نفتی و کشتی ها به خلیج فارس سرایت کرد. کویت که بعد ها به متحد عراق تبدیل شد، شاهد حملاتی از سوی ایران بود و به همین دلیل بود که نیروی دریایی آمریکا در سال 1987 موافقت کرد که از کشتی هایی که پرچم آمریکا روی آنها نصب شده، محافظت کند.

اما یکی از درس هایی که ایران آموخته این است که می تواند به جای ورود به یک درگیری مستقیم، جنگی پر اصطکاک زمینه سازی کند. آنتونی کوردزمن، تحلیلگر امور دفاعی بر این عقیده است که تهدید بستن تنگه هرمز موجب درگیری هایی فراتر از خلیج فارس می شود که تا دریای عمان و دریای عربی نیز گسترده خواهند شد.

از سوی دیگر ایران تجربه های تاکتیکی متعددی را نیز نه تنها از جنگ تانکری بلکه از حمله آمریکا به عراق کسب کرده است.

مانور در خلیج فارس

ایران در ماه های اخیر تلاش های زیادی برای تحقیق و تفحص یا نزدیک شدن به کشتی های آمریکای انجام داده است. همچنین نیروی دریایی ایران نیز مانور هایی را در نگه هرمز برگزار کرده و با وجود تنش های جاری در روابط با غرب، تهدید بستن تنگه هرمز را مطرح کرده است.

از سوی دیگر برخی پرسنل نیروی دریایی آمریکا در منطقه اینگونه گمانه زنی می کنند که در صورت تصمیم گیری اسرائیل برای حمله به ایران، آمریکا نیز به این جنگ کشیده خواهد شد. شرایطی که به طور حتم سناریویی متفاوت با آنچه در سال های 1980 اتفاق افتاد را رقم می زند. در آن زمان مداخله آمریکا شاخه ای از جنگ ایران با عراق بود اما امروز عراق متحد ایران است.

این در حالی است که محاسبه های آمریکا نیز در صورت بروز جنگ تغییر خواهد کرد. یکی از دلایلی که آمریکا در سال های 1980 برای حفاظت از تانکر ها نقش آفرینی کرد، این بود که جماهیر شوروی سابق در این زمینه وارد عمل نشود. اما با پایان جنگ سرد، دلیلی برای نگرانی در مورد جماهیر شوروی سابق وجود ندارد.

البته در دوران جنگ تانکر ها، با وجود برخی سوء رفتارها از جانب همه طرف ها، خط مشی ها در مقایسه با امروز روشن تر بودند. در آن زمان همه طرف ها می دانستند که چه چیزی قابل پذیرش و چه چیزی غیر قابل پذیرش است اما امروزه در صورتی که تلاش هایی برای نفوذ در تنگه هرمز انجام شود، همه منطقه را درگیر خواهد کرد.

NPRمنبع: