مجله هفته/ مجادله اردوغان و نویسنده امریکایی

دیپلماسی ایرانی: ترکیه را از جمله کشورهایی می دانند که از لحاظ برخورد با نویسندگان و روزنامه نگاران در رتبه خوبی – از نگاه اتحادیه اروپا - قرار ندارد. این کشور که سال ها شاهد منازعات قومی و داخلی بوده و با محدودسازی فعالیت های سیاسی و فرهنگی اقلیت ها انتقادهای بسیاری را به جان خریده است، چندان به جایی اش هم نگرفت که اورهان پاموک نوبل ادبیات گرفت و کتاب هایش جهانی شد و نام ترکیه را با رمان هایش بر سر زبان ها انداخت.

برخی نویسندگان کرد این کشور نیز همواره مورد توجه خوانندگان ادبی در سراسر دنیا بوده اند ولی کمتر از سوی دولت های مستقر در ترکیه مقبول و مطلوب خوانده شده و یا مورد حمایت و تجلیل قرار گرفته اند. بطور کلی چالش نویسندگان با دولتمردان در ترکیه یا بالعکس، چالشی چندین ساله است و گویا تمامی هم ندارد.

پس از بگومگوی چند سال پیش اورهان پاموک با دولتمردان فعلی ترکیه که به طرد او از کشور و الصاق برچسب های غیرملی و وطن فروش و نظیر اینها به او منجر شد، حالا یک نویسنده مشهور امریکایی است که خون به دل حاکمان ترکیه کرده و فشار خونشان را بالا برده است.

در هفته ای که گذشت پل استر – همان نویسنده ای که رمان هایش در ایران بفروش است و مترجمان برای ترجمه آثارش از هم سبقت می گیرند – اعلام کرد که برای رونمایی کتاب جدیدش به ترکیه نخواهد رفت چرا که این کشور آزادی بیان را پایمال کرده است. این سخن او با جواب تند و تیز رجب طیب اردوغان همراه شد و برای چند روزی میانه سیاستمداران و نویسندگان را به هم زد و باصطلاح روی آنها را به همدیگر باز کرد. 

ماجرا از آنجا شروع شد که این نویسنده امریکایی که قرار بود برای رونمایی از کتاب تازه‌اش راهی ترکیه شود، هفته گذشته اعلام کرد به نشانه اعلام نارضایتی از پایمال شدن آزادی بیان در ترکیه، از سفر به این کشور امتناع می‌کند. 

نخست وزیر ترکیه به فاصله کمی از این اظهارات، نسبت به او موضع گرفت و با بیان اینکه "برای ما چه اهمیتی دارد که او به ترکیه بیاید یا نیاید؟ خطاب به پل استر گفت: فکر می‌کنید با نیامدن‌تان، از شکوه ترکیه چیزی کاسته می‌شود؟!" 

رجب طیب اردوغان این نویسنده امریکایی را متهم کرد که قصد داشته با لغو سفرش به ترکیه، این کشور را کوچک و کم‌اهمیت بشمارد. نخست وزیر ترکیه همچنین از پل استر به خاطر اینکه "به ترکیه نمی‌آید ولی به اسرائیل می‌رود؛ کشوری که از سلاح هسته‌ای استفاده می‌کند" انتقاد کرد. 

پل استر در سال 2010 به اسرائیل سفر کرده بود و اشاره اردوغان هم به استفاده از سلاح‌های شیمیایی در زمان حمله اسرائیل به نوار غزه در سال 2008 بود. 

اردوغان درباره این موضوع ادامه داد: "آیا او (استر) نمی‌تواند دیکتاتوری و پایمال شدن حقوق بشر را در اسرائیل ببیند؟"  وی سپس خطاب به پل استر گفت: "به نظر جنابعالی دولت اسرائیل دمکراتیک است و آزادی بیان و آزادی های فردی را پاس می‌دارد؟ اگر اینگونه فکرمی‌کنید، باید بگویم شما شخص بی‌اطلاعی هستید!"

 البته نویسنده "سه گانه نیویورک" هم در نامه‌ای که در تعدادی از روزنامه‌‌ها و سایت نیویورک تایمز منتشر شد، به سخنان نخست وزیر ترکیه واکنش نشان داد. این نویسنده 64 ساله در نامه‌اش نوشت: "نخست وزیر ترکیه هرچه درباره اسرائیل دوست دارد می‌تواند بگوید ولی حقیقت این است که در اسرائیل آزادی بیان هست و هیچ نویسنده و روزنامه‌نگاری آنجا در زندان نیست." 

وی با استناد به گزارش های انجمن بین‌المللی قلم (پن) افزود: "در حال حاضر نزدیک به 100 نویسنده در ترکیه در زندان به سر می‌برند. بسیاری از نویسندگان ترکیه‌ای به خاطر محدود شدن آزادی‌ها، تحت فشار هستند. نظر من این است که آزادی بیان بدون واهمه از به زندان افتادن، حق همه زنان و مردان در تمام کشورهای جهان است."