شورای نظامی قربانی دوئل سیاست با فوتبال

کشته شدن 74 نفر در جریان یک بازی فوتبال در مصر این کشور را وارد بحران کرده است این بحران نشان دهنده چیست؟
 

در پاسخ به این سوال که مطرح می‌شود آیا مصر دچار بحران شده است، باید گفت مصر دچار بحران است و عنوان این بحران را بحران گذار نامگذاری می‌کنیم. بحران گذار از رژیم گذشته به رژیم جدیدی که تقریبا از تحولات سال گذشته آغاز شده و سالگرد انقلاب در این کشور هم 22 بهمن است. در این بحران گذر از رژیم گذشته  که سران آنها به طور کامل تفصیه نشدند و از سوی دیگر تحولاتی باقی مانده است که هنوز نهادهای تصمیم‌گیری و قانون‌گذاری به صورت کامل در این سیستم نهادینه نشدند. بر همین اساس این مقطع و وفقه‌ای که وجود دارد را در علم‌ جامعه‌شناسی با عنوان آنومی به معنای مرحله جدید گذار نامگذاری کرده‌اند، این کشور از ثباتی جدا شده و به ثبات دیگر وارد می‌شود که از آن تحت‌عنوان مرحله گذار یاد می‌شود.
 

 دلیل اصلی اتفاقی که روز چهارشنبه در مصر رخ داد را چه می‌دانید؟
 

ذهنیت مردم مصر این است که  درگیری میان طرفداران دو تیم فوتبال  ناشی از دخالت عوامل حکومت مبارک و سهل انگاری حاکمان نظامی است. از سوی دیگر نتیجه‌ای که در اجلاس‌ میان خود آنها حاصل شده، این بوده است که نیروهای پلیس و امنیتی به میزان کافی حضور نداشته و بازی در شرایط ناامنی عجیبی بوده که از ابتدای بازی نیز علایم آن وجود داشته است. اما این مساله که چرا پس از بازی این اتفاق رخ داده است، به نظر می‌رسد ناشی از یک سری عوامل محرکه‌ای باشد که به ذهنیت مردم برمی‌گردد. این ذهنیت به بحث دخالت عوامل مبارک برمی‌گردد که دست در دست حاکمان نظامی و آقای طنطاوی دارند. این بحث با عنوان گذار مطرح می‌شود که هنوز هیچ گروهی نتوانسته به طور کامل سیستم سیاسی مصر را برعهده بگیرد و علیرغم برگزاری انتخابات و پیروزی اخوان‌المسلین، اما نظامیان همچنان این دیدگاه را دارند. اخوان‌المسلین نیز در اعلامیه‌ای مطرح کردند که چنین رخدادی نتیجه کوتاهی نیروهای نظامی و شورای نظامیان بوده است.  
 

در مرحله گذار تا چه اندازه چنین رخدادهایی اتفاق‌های طبیعی است؟
 

هیچ‌نوع اتفاقی را نمی‌توان طبیعی جلوه داد، به ویژه چنین مساله‌ای که ورزشی است و فدراسیون بین‌المللی فوتبال هم اعلام کرد که چنین اتفاقی در تاریخ فوتبال بی‌سابقه بوده است. معولا اتفاق‌هایی که پس از بازی‌های فوتبال رخ می‌دهد بیشتر به حالت خشونت‌آمیزی مربوط می‌شود که مثلا بر اثر ازدحام تعدادی زیر دست و پا له می‌شوند و یا ناشی از ناامنی محل استادیوم است. اما اینکه دو گروه و طرفدارهای تیم پیروز علیه تیم شکست‌خورده خشونت نشان دهند، بی‌سابقه بوده است.

به عبارت روشن‌تر چنین مساله‌ای بیشتر ناشی از این است که ثبات سیاسی و یا چرخش سیاسی لازم صورت نگرفته و بیشتر طرفداران گروه‌های مخالف و گروه‌های سیستم‌های سیاسی از این طریق اجتماعات اعتراض‌های خود را بیان می‌کنند. از سوی دیگر این اعتراض ‌ها در محیط ورزشی اتفاق افتاده که بحث انصاف و بازی عادلانه مطرح می‌شود. چنین رخدادی در حالت عادی، طبیعی نیست، اما درون کشوری که انقلاب را پشت‌سر گذاشته تا حدی توجیه‌پذیر است. چراکه چنین شرایطی وجود داشت که انتخاباتی در مصر برگزار شد، اخوان‌المسلین 47 درصد آرا را بدست آورده و جمع آنها با گروه‌های اسلام‌گرا بیش از 70 درصد آراء را بدست آوردند. به طور حتم انتظار می‌رفت چنین اعتراض‌هایی در حین انتخابات رخ می‌داد تا بتوانند به نحوی نتیجه انتخابات را دستکاری کرده و یا به شکلی سمت و‌سوی انتخابات را تغییر دهند. اما هیچ‌یک از تحلیل‌گران چنین پیش‌بینی را نکرده بود که در استادیوم و پس از بازی به این نتیجه برسند که اعتراض‌هایی انجام شود و در نهایت منجر به کشته و زخمی شدن حدود 1000 نفر شود.


این حادثه تا چه اندازه به تعمیق شکاف میان مردم و شورای نظامی مصر می انجامد؟
 

تحلیل این اتفاق بر این اساس است که ثبات سیاسی لازم در این کشور وجود ندارد و بیشتر به اعتراض‌هایی برمی‌گردد که افراد نسبت به یکدیگر دارند. رژیم طنطاوی و شورای نظامی سه روز را عزای عمومی اعلام کرده، اولین اقدامی که انجام داده برای اینکه تا اندازه‌ای از لبه تیز اعتراض‌ها نسبت خودش بکاهد، استعفای استاندار محل بازی فوتبال و سپس عزل رییس فدراسیون فوتبال بوده است. این شورا همچنین اعلام کرده است که باید از مدیریت امنیت استان و  رییس شورای تامین استان نیز بازجویی کرده و آنها هم باید پاسخگو باشند. اما تمامی این موارد بیشتر دیدگاه‌هایی را مطرح می‌کند که اخوان‌المسلمین و مردم دارندو آن این است، کشوری که در حال گذار و بحران است، در هر نوع تجمع و یا گردهمایی چه ورزشی باشد و یا سیاسی، باید شورای تامین امنیت آن منطقه ، امنیت آن را تامین کند که در عمل چنین اتفاقی نیفتاده است. در نتیحه نوک پیکان انتقادات بیشتر به سمت آقای ژنرال طنطاوی رییس شورای نظامی حاکم است که تحلیل‌گران بیشتر بر این باورند با توجه به فشاری که غربی‌ها آورده‌اند و تحولاتی که در مصر اتفاق افتاده و اسلام‌گراها برسر کار آمدند، به نحوی باید بساط رژیم شورای نظامی برچیده شود که تحلیل خوشبینانه‌ای است.

تحلیل دیگری که تا حدی بدبینانه‌ است: با توجه به این تحولات، این فضا فضای ناامنی است، در نتیجه شورای نظامی اعلام کرده بهترین گروهی که می‌تواند کنترل ایجاد کند شورای نظامی است. اما مردم مصر تحلیل دوم را نمی‌پذیرند و بیشتر بر این باورند که شورای عالی نظامی به دلیل آنکه عقبه رژیم مبارک است، باید زودتر برچیده شود و به فضای انتخابات ریاست جمهوری و دموکراتیک  برگردد. همانطور که می‌دانید روز گذشته با توجه به آماری که اعلام شده حدود 50 هزار نفر در مقابل ساختمان وزارت کشور در اعتراض به این وضعیت تجمع داشتند. در تجمع دیروز حدود 950 نفر معترض و پلیس زخمی شدند که از این تعداد تنها 303 نفر به بیمارستان‌ها منتقل شدند. بنابراین چنین مرحله‌ای، دوران گذار است و باید امیدوارم باشیم تا بر اساس آنچه که خواست مردم مصر است،پیش برود. آنچه که در قانون اساسی و زمانبدی پیش‌بینی شده، بحث انتخابات ریاست جمهوری و فضای امنیتی به شکلی نشود که انتقال قدرت از نظامیان به غیرنظامیان به تاخیر بیفتد. چراکه چنین مواردی شاید دلایل دیگری هم داشته باشد که هدف اخلال در فرایند انتقال باشد تا زمان بیشتری برای برنامه‌های دیگری در مصر داشته باشند.  
 

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی