صالحی میهمان اتحادیه آفریقا

دیپلماسی ایرانی: بعد از ماجراهای مربوط به ادعای پشتیبانی ایران از قاچاق اسلحه به یکی از کشورهای افریقایی که منجر به تنش شدید میان ایران و سه کشور افریقایی یعنی، سنگال،‌ گامبیا و نیجریه شد، این نخستین بار است که افریقا میزبان هیئتی در این سطح از طرف ایران است. دیپلماسی ایرانی روابط ایران و کشورهای افریقایی را بعد از تحولات اخیر شمال افریقا در گفت و گو با سیدجعفر قنادباشی، کارشناس مسائل افریقا بررسی کرده است:

بعد از تحولات شمال افریقا این اولین بار است که آقای صالحی در راس هیئتی بلندپایه برای شرکت در نشست سران کشورهای افریقایی به قاره سیاه سفر می کند. این سفر را چگونه ارزیابی می کنید؟

در این سفر ایران سعی خواهد کرد استراتژی و راهبرد خود را درباره افریقا پیگیری کند. مجموعه کشورهای افریقایی خود را به عنوان شریک راهبردی خود پذیرفته اند و این جایگاه بسیار ویژه ای است که ایران در افریقا به دست آورده است که بسیاری از کشورهای صنعتی و نیمه صنعتی با توجه به اهمیت افریقا در قرن حاضر خواهان آنند. حتی گفته شده است که قرن بیست و یکم به دلیل نیازمندی جهان صنعتی به ادغام اقتصاد افریقا در اقتصاد صنعتی، قرن افریقا است تا بتوانند هم مواد اولیه به دست آورند و هم بازارهای جدیدی به روی بازارهای جهان باز شود. لذا جایگاه ایران در افریقا جایگاه بسیار ویژه ای است. به خصوص که از نظر صنعتی و خدمات فنی و مهندسی به سطحی رسیده ایم که نیازمند صدور هستیم و افریقا هم نیازمند ورود کالاها و خدمات فنی و مهندسی ایران است.

در عرصه سیاسی نیز تهاجمات یک سویه امریکا به جهان و ایجاد نظام سرمایه داری بعد از فروپاشی شوروی، نیز باعث شده است که افریقایی ها احساس خطر کنند. در زمان جنگ سرد افریقایی ها یک پناهگاه داشتند و می توانستند با بازی با شرق و غرب تعادلی را در برابر تهاجمات علیه خود ایجاد کنند. بعد از فروپاشی شوروی و از بین رفتن نظام دو قطبی، تهاجمات یک سویه شد. یعنی غربی ها با شدت و قوت بیشتری سعی کردند بر افریقا تسلط پیدا کنند. در حال حاضر هم نمونه های زیادی داریم که امریکایی ها به عنوان قدرت وارد صحنه افریقا شدند.

لذا افریقایی ها به لحاظ سیاسی نیز احتیاج به قدرت های مستقلی دارند که بتوانند از طریق آن مواضع خود را قدرت بخشند. به همین دلیل ایران می تواند تکیه گاه خوبی برای کشورهایی باشد که میخواهند مستقل باقی بمانند و مراودات اقتصادی خود را با جهان ادامه دهند. شرکت ایران در نشست سران اتحادیه افریقا پاسخی به نیاز متقابلی است که ایران و افریقا به هم دارند.

آیا تحولات شمال افریقا بر رابطه ایران و کشورهای افریقایی تاثیری داشته است؟

یکی از مباحثی که اذهان کشورهای افریقایی را به خود مشغول کرده همین تحولات شمال افریقا است. ولی تاکنون این مسئله به طور جدی به اتحادیه افریقا راه پیدا نکرده است. اتحادیه افریقا در مورد لیبی راه حل هایی را به کار برد تا در آن جا جنگی اتفاق نیفتد اما ناتو متقابلا تحرکاتی انجام داد و اتحادیه افریقا را کنار زد. این از جمله مواضع مشترک ایران و کشورهای افریقایی است که هر دو طرف، در تحولات کشورهای شمال افریقا مخالف هرگونه مداخله خارجی و جنگ بودند.

به نظر می رسید قبل از این تحولات تنشی در روابط ایران و کشورهای افریقایی به وجود آمده که از کشوری به کشور دیگر سرایت کرد. آیا این مشکلات باقی است؟

مشکلات ایران در آن مقطع زمانی به اتهامی مربوط می شد که مدعی بود ایران در قاچاق اسلحه از طریق نیجریه به گامبیا کمک می کند. این مسئله منجر شد که نیجریه، سنگال و بعد هم گامبیا نسبت به این مسئله واکنش نشان دهند و روابط ایران با این کشورها دچار تنش شود. این ها تنها سه کشور از میان پنجاه و چهار کشور افریقایی هستند. به هر حال پنجاه و یک کشور دیگر باقی است. این تنش ها هم در مسیر حل و فصل قرار گرفته و چندان تاثیرگذار نبود چون حسن نیت ایران نسبت به این کشورها مشخص بود. بخشی از تشدید آن بحران هم تحت تاثیر تحرکات انگلیس بود. چون از قضا این کشورها رابطه خوبی با انگلستان داشتند. حضور ایران در این سطح در نشست سران کشورهای افریقایی نشان می دهد که این مسئله تا حدی رفع شده است.

بنابراین با توجه به مجموع روابطی که ایران با مابقی کشورهای افریقایی دارد و هم چنین با عنایت به این نکته  که اختلافات با این کشورها نیز در مسیر حل و فصل قرار دارد، می توان گفت که در مجموع این تنش ها نتوانسته است که در روابط دو جانبه ایران با کشورهای افریقایی تاثیرگذار باشد.

به نظر شما حضور آقای صالحی در این اجلاس تا چه می تواند در آینده کشورهایی که در حال حاضر دچار تحولات مردمی شده اند و هم چنین روابط ایران با این کشورها تاثیر داشته باشد ؟

دولت های افریقایی به این نتیجه رسیده اند که دوستی با ایران از یک طرف می تواند تهاجمات غربی را خنثی کند و از طرف دیگر می تواند منجر به افزایش محبوبیت آن ها در میان مردم شود. بنابراین یک کاربرد مهم روابط با ایران برای کشورهای افریقایی این است که دولت ها از این رابطه برای محبوبیت خود استفاده می کنند. چون ایران به دلیل جایگاه ضد استعماری و ضد صهیونیستی که دارد در بین مردم افریقا محبوب است و دولت های افریقایی سعی کرده اند از این مسئله بهره برداری کنند.