نفت؛ سلاح سیاسی غرب و شرق علیه تهران

 سخنگوی وزارت خارجه ژاپن اعلام کرده است وزیر خارجه این کشور در سفر به خاورمیانه به همراه ترکیه، قطر و عربستان در پی پیدا کردن راه هایی برای فشار بیشتر به ایران از طریق تحریم نفتی است. این مسئله را چگونه ارزیابی می کنید؟

 زمانی گفته می شد که نباید از نفت به عنوان سلاح در مسائل سیاسی استفاده کرد. این زمانی بود که عرب ها می خواستند صادرات نفت را بر کشورهای غربی حامی اسرائیل متوقف کنند. در آن زمان غربی ها بسیار تبلیغات کردند که نباید از اهرم های اقتصادی در مسائل سیاسی استفاده کرد. اما به نظر می رسد در حال حاضر اوضاع چنان تغییر کرده است که استفاده از هر روش و سلاح و ابزاری برای رسیدن به اغراض سیاسی مجاز شمرده می شود. این یک تناقض را نشان می دهد. چرا که در صورتی که کشورهای تولید کننده کالایی مجاز به قطع صادرات آن کالا و توقف عرضه دست بزنند، اقدامی سیاسی کرده اند و باید طبق تعریف کشورهای بزرگ با آن ها برخورد شود؛‌اما اگر در صورتی که کشورهای بزرگ همین کالا را تحریم کنند، این کار مجاز است! این تناقض و پیگیری استانداردهای دوگانه ای را نشان می دهد که در سیاست کشورهای بزرگ قابل مشاهده است.

 همراهی عربستان و قطر را برای افزایش فشارها بر ایران چگونه تحلیل می کنید؟

 به نظر می رسد اگر این خبر صحت داشته باشد، عربستان و قطر که همسایگان ایران هستند در حال ورود به بازی خطرناکی هستند که معلوم نیست چه نتایجی به بار خواهد آورد. البته عنصر دیگر این جریان ترکیه است. آیا ترکیه مایل است در این بازی وارد شود؟ در ماه های اخیر شاهد آن بودیم که ترکیه در بازی سوریه با عجله وارد شد و دچار اشتباهاتی شد. سوال این است که آیا در این بازی هم وارد خواهد شد یا نه؟ ترکیه به نفت و گاز برای زندگی مردم شهری و توسعه صنایع خود نیاز دارد. چنین کشوری نمی تواند از همسایه مستقیم خود یعنی ایران خیلی فاصله بگیرد و طبعا به مصلحت ترکیه هم نیست.

اما هم عربستان و هم قطر در درون خلیج فارس قرار دارند و هر اتفاقی در این منطقه رخ دهد بر آن ها نیز تاثیرگذار خواهد بود. اگر چنین مسئله ای اتفاق بیفتد، نوعی اقدام بر علیه مصالح اقتصادی کشور ایران تلقی خواهد شد و این خود یک اقدام خصمانه به حساب می آید.

 تا چه حد کشورهای عربی می توانند نیاز های نفتی ژاپن را تامین کنند به گونه ای که این کشور از نفت ایران بی نیاز شود؟

 بحث تامین نیازمندی های نفتی ژاپن یا کره جنوبی یا کشورهای دیگر از طریق جایگزینی دو بعد دارد. اول نوع نفت یعنی این که نفتی که ژاپن برای مثال از ایران وارد می کند نفت سبک است و یا سنگین؛ بر مبنای این نوع سوخت پالایشگاه ها و مراکز استفاده از این سوخت تعیین می شود. بعد دوم حجم سوخت مورد نیاز است. از نظر حجم تولید عربستان با حمایت هایی که از سوی امریکا دریافت کرده، امکانات زیادی دارد که سطح تولید خود را به شدت بالا برد. این نقش برای عربستان در یک معادله سیاسی نظامی از سوی امریکا تعیین شده است تا در مقابل عراق، ایران و تعدادی از کشورهای دیگر بازار را اشباع کند.

 هفته آینده قرار است نخست وزیر چین به سه کشور عربی از جمله عربستان، امارات و قطر سفر کند. اعلام شده که هدف از این سفر مذاکره درباره مسائل نفتی است. آیا این سه کشور می توانند جای ایران را در تامین نیازهای چین بگیرند؟

 همان طور که اشاره کردم از نظر اندازه و مقدار و حجم تولید بله؛ اما ممکن است نوع نفتی که آن ها در اختیار دارند با نوع نفت ایران متفاوت باشد. البته نباید بعد سیاسی این مسئله را از نظر دور داشت. این اقدام نوعی دامپینگ در سطح تولید نفت است و با عرفی که سازمان اوپک برای خود تعریف کرده هم خوانی ندارد. علاوه بر آن این اقدام در روابط دو جانبه و منطقه ای و همسایگی هم به عنوان یک اقدام منفی تلقی خواهد شد.

تهیه کننده: تحریریه سایت دیپلماسی ایرانی