چندصدایی در دیپلماسی ایران
دیپلماسی ایرانی با دکتر بهرام امیراحمدیان، کارشناس سیاست خارجی، درباره آسیب چندصدایی در سیاست خارجی ایران، گفتگویی داشت که در زیر می‌خوانید:
با توجه به پاسخ آقای صالحی به انتقادات اخیر، به نظر می‌رسد که مجلس در برخی موارد همراه با مواضع وزارت‌خارجه ایران نیست، دلیل اصلی این تفاوت در رویکردها چیست؟
آنچه که امروزه در محیط و روابط بین‌الملل مطرح شده، این است که دولت‌ها برای اعلام مواضع رسمی خود سخنگو دارند و اظهارنظرها از کانالی دیپلماتیک ارائه می‌شود. بنابراین هرنوع اظهارنظری از جانب مردم و یا مقامات داخلی کشور در فضای بین‌الملل پذیرفته نیست. اما می‌تواند تبعات داشته باشد. بدین معنا که اعلام موضع غیررسمی از سوی نهاد یا شخصی خارج از کانال‌های رسمی و استاندارد دیپلماتیک ممکن است مشکلاتی ایجاد کند، اما به عنوان موضع رسمی آن کشور قلمداد نشود. از این منظر وزارت‌خارجه به عنوان دستگاه دیپلماسی و رسمی کشور در اعلام مواضع در محیط بین‌الملل ذی‌صلاح است و یا اینکه باید تعریف شود که این دستگاه، دستگاه رسمی دیپلماتیک نیست و جای دیگری است که سازکارها را تعریف کرده و اعلام موضع رسمی کشور را در روابط بین‌الملل برعهده دارد.
این تفاوت مواضع را در مساله حمله به سفارت انگلیس شاهد بودیم، آیا انتقاد از موضع دستگاه دیپلماسی ایران در این مساله جایگاهی دارد؟
با توجه به اتفاقی که در سفارت انگلیس افتاد، آقای صالحی اعلام کرده است بر اساس کنوانسیونی که ایران هم آن را امضاء کرده، حقوق دیپلماتیک باید به رسمیت شناخته شود و به نمایندگان سیاسی هر کشور که بر اساس توافق‌های طرفین و به طو رسمی فعالیت می‌کنند، احترام گذاشته شود. این افراد از حقوق دیپلماتیک برخوردارند و آن محل (سفارت) به عنوان کشور صاحب پرچم قلمداد می‌شود. زمانی که بالای سفارت خانه‌ای پرچمی نصب می‌شود، داخل سفارت به معنای آن است که کشور در آنجا قرار دارد و خاک آن محسوب می‌شود.از این منظر است که آقای صالحی و یا دستگاه دیپلماسی ایران از اتفاقی که در سفارت انگلیس افتاد، معذرت‌خواهی کردند و اعلام کرده که دولت درجریان آن نبوده است. این است که اگر مجلس محترم ایرادی به رویکرد وزارت‌خارجه دارد، به نظر می‌رسد که باید به کنوانسیون‌هایی که ایران امضاء کرده، رجوع کند. اعلام موضعی که وزیرامورخارجه درپیش گرفته، مساله را حل کرد به نحوی که ایران بتواند در روابط بین‌الملل به تعهدات خود عمل کند، در آینده تبعاتی برای ایران نداشته باشد و در نهایت ایران متهم به نقض کنوانسیون‌های بین‌المللی نشود.
تا چه اندازه یکصدایی در دیپلماسی ایران وجود دارد و این رویکرد چه اهمیتی دارد؟
در هر کشوری دستگاه دیپلماسی است که آن را تعریف می‌کنند و در ایران وزارت امورخارجه این وظیفه را برعهده دارد. به عبارت دیگر این وزراتخانه، دستگاه اجرایی درون دولت است که حکومت را نمایندگی می‌کند. اگر تمام قواها با دیگر کشورها مسایلی دارند، باید از کانال دیپلماتیک رسمی وزارت‌خارجه اعلام شود. اگر کشورها در روابط خود با خارج چندگانگی داشته باشند، طبیعی است که چندصدایی پیش خواهد آمد و به دنبال آن مشکلاتی بوجود می‌آید. به عنوان مثال در ایران چندین بار مقامات نظامی مسایلی را مطرح کردند که تبعات منفی و مثبتی برای ایران به‌همراه داشته، اما در نهایت بدون عبور از کانال رسمی و دیپلماتیک وزارت‌خارجه بوده است. به باور من اگر مشکلاتی وجود دارد، باید دستگاه دیپلماسی ایران اصلاح شود، اگر هم مشکلی وجود ندارد باید این کانال، کانال واحدی باشد که ایران را در فضای بین‌الملل معرفی می‌کند. این رویه تمامی کشورهای دنیاست، یعنی باید از طریق دستگاه دیپلماسی هماهنگی‌های لازم صورت بگیرد.
برخلاف سیاست خارجی، وزارت‌امورخارجه در موضع توضیح و تکذیب قرار می‌گیرد، این اقدامات تا چه اندازه آسیب جدی به دیپلماسی و منافع ملی ایران وارد می‌آورد؟
طبیعی است زمانیکه در مسایل بین‌المللی ناهماهنگی وجود داشته باشد، دستگاه دیپلماسی که مقام رسمی اعلام مواضع و پاسخگویی در مقاطع بین‌الملل است، دچار مخمصه شده و مجبور می‌شود تا به برخی از اعلام مواضعی که از جانب مقامات نظامی شده نیز پاسخ دهد. به نظر می‌رسد که بهترین راه برای حل این مساله وحدت کلمه است. همانطور که امام راحل همیشه تاکید می‌کرد، وحدت کلمه در وحدت رویه هم باید ملاک عمل باشد. به عبارت دیگر باید کانالی معرفی شود که از آن تمامی مواضع اعلام می‌شود. یعنی کشتی که در اقیانوس بین‌الملل حرکت می‌کند، تنها از طریق آن سکان است که باید اعلام مواضع کند.
همچنین چندصدایی در اعلام مواضع و آراء و اندیشه‌های اعلامی و اعمالی در محیط بین‌الملل در روابط با کشورهای دیگر خلل وارد می‌کند. بنابراین در چنین موقعیتی که برای ایران پیش آمده باید بیشتر به این موضوع توجه شود.
به طور خلاصه باید گفت اگر دستگاه دیپلماسی ایران ضعیف است، باید موارد ضعف رفع شود ولی اگر قوی است باید اجازه داده شود تا با هماهنگی‌های که با دیگر نهادهای حکومتی برقرار می‌کند، عمل کند.
نظر شما :