استراتژی تامین انرژی در ترکیه چيست؟

در اين گزارش به صورت مختصر و خلاصه به کليه ايده ها و طرحهاى انتقال انرژى از طريق ترکيه به اروپا پرداخته مى شود. ترکيه با امکان اجراى طرحهاى ذيل در نظر دارد بعنوان يکى از تامين کنندگان اصلى انرژى براى اروپا مطرح و از امکان کسب امتياز از اتحاديه برخوردار گردد.

 

ترکيه به لحاظ جغرافيايى در کنار خاورميانه و آسياى ميانه قرار گرفته است که تامين کننده 71.8% گاز و 72.7% نفت جهان محسوب مى گردد. ترکيه بدين لحاظ در نظر دارد با بااهميت جلوه دادن موقعيت سرزمينى خود نسبت به عبور خطوط انرژى از اين مناطق به کشورهاى اروپايى نظر مساعد هر دو طرف توليد کننده و مصرف کننده اين منابع را جلب نموده و خود را بعنوان کشورى کليدى در هدايت امن و با ثبات اين منابع نشان دهد.

 

ترکيه در خصوص نشان دادن مسير سرزمينى خود براى عبور انرژى از آسياى ميانه و منطقه قفقاز به کشورهاى اروپايى تلاش فراوان کرده و اين مسئله بعنوان يکى از مهمترين مواردى است که از سوى وزارت امور خارجه اين کشور طى سالهاى اخير در الويت درجه يک قرار داشته است.

 

طرح کريدور انرژى شرق - غرب و يا ايجاد جاده ابريشم در قرن 21 ( براى ايجاد ثبات و امنيت منطقه اى ) همگى دلالت بر اين ايده از سوى ترکيه دارند.

 

ايجاد کريدور انرژى شرق به غرب موسوم به خط لوله باکو - تفليس - جيحان (BTC) خط لوله اى است که نفت را از بندر کونشلى در آذربايجان به گرجستان و سپس بندر جيحان ترکيه در مديترانه منتقل مى نمايد. اين خط لوله قابليت انتقال يک ميليون بشکه نفت در روز را دارا است (و حداکثر 1.5 ميليون بشکه نفت در روز) و مسيرى در حدود 1760 کيلومتر را در بر مى گيرد.

 

در 16 ژوئن 2006 قزاقستان رسما موافقت خود را با پيوستن به پروژه خط لوله BTC اعلام نمود و در اين ارتباط موافقتنامه اى بين روساى جمهور دو کشور قزاقستان و آذربايجان در آلماتى به امضاء رسيد. بر اساس موافقتنامه مذکور مقرر گرد که نفت قزاقستان از طريق عبور از زير درياى خزر به آذربايجان منتقل و از طريق آذربايجان به بندر جيحان انتقال يابد.

 

در حال حاضر 3.7% کل نفت جهان از طريق خطوط لوله هاى انتقال از مسير ترکيه منتقل مى گردد. مقدار نفت انتقال يافته به استانبول در سال 1996 بالغ بر 60 ميليون تن بوده است و اين رقم در سال 2006 به مقدار 143.4 ميليون تن بالغ گرديده است. بر همين اساس پيش بينى افزايش 200 ميليون تنى آن در سال 2009 مى رود که در اين خصوص نفت قفقاز و روسيه از طريق ترکيه به درياى سياه انتقال يابد.

 

با توجه به مقرون به صرفه بودن انتقال نقت از طريق ترکيه در حال حاضر شرکتهاى مهم نفتى آمريکا و انگليس نظير تکزاسکو، کنوکو، شل،BP و برخى سازمانهاى غير دولتى در اين عرصه در ترکيه فعال هستند.

 

دولت ترکيه در خصوص طرحهاى پيشنهادى متفاوت، علاقه دارد طرح خط لوله ترانس آناتولى (سامسون - جيحان) را اجراکند. دومين طرح انتقال گاز طبيعى تحت عنوان خط لوله باکو - تفليس - ارزروم BTC در تاريخ 3 جولاى 2007 عملياتى گرديد.

 

اين طرح براى انتقال گاز از منطقه شاه دنيز در درياى خزر (آذربايجان) از مسير گرجستان و مرز مشترک گرجستان - ترکيه به داخل ترکيه است و قادر خواهد بود با ظرفيت نهايى 6.6 ميليارد متر مکعب گاز را سالانه از خود عبور دهد.

 

دولت ترکيه تلاش بسيارى براى ترغيب ديگر کشورها براى عملياتى نمودن طرح اجراى خط لوله انتقال گاز طبيعى ترانس کاسپين مى نمايد. در اين راستا دولت ترکيه دو کشور قزاقستان و ترکمنستان را براى اجرايى نمودن اين طرح تشويق مى نمايد تا اين دو کشور قادر باشند بدون واسطه (روسيه يا ايران) منابع انرژى خود را از طريق ترکيه به اروپا منتقل نمايند.

 

ترکيه در نظر دارد کليه اين طرحها را تحت عنوان پروژه انتقال گاز اروپاى جنوبى (ترکيه - يونان - ايتاليا) مطرح و اين کشورها را براى سرمايه گذارى در اين پروژه ترغيب نمايد.

 

در اين ارتباط علاوه بر امضاى قراردادهاى فوريه 2003 بين ترکيه و يونان و بوتاش و دپا در دسامبر 2003 ، و قرارداد بين ترکيه - يونان و ايتاليا در 26 جولاى 2007 و تفاهم نخست وزيران ترکيه و يونان در 3 جولاى 2005 ، شرکتهاى مشترک ترکيه - يونان در 18 نوامبر 2007 توافق بر عملياتى نمودن طرح مذکور گرفتند.

 

در حال حاضر دولت ترکيه تلاش وسيعى را در خصوص اجرايى نمودن خط لوله طرح ناباکو دارد. بر اساس اين پروژه، انرژى از طريق ترکيه به بلغارستان - رومانى - مجارستان به اطريش انتقال خواهد يافت.

 

دیگر خط لوله مطرح، خط لوله انتقال گاز طبيعى عرب است که در اين خصوص گاز از کشور مصر (از طريق اردن و سوريه) منتقل خواهد گرديد. اين طرح قرار است در سال 2009 مورد بررسى عملى قرار گيرد.

 

ترکيه همچنين به امکان انتقال گاز عراق نيز توجه خاصى مبذول داشته است و در نظر دارد گاز عراق را تحت عنوان خط لوله کرکوک - جيحان به ترکيه منتقل نمايد. در اين ارتباط يادداشت تفاهمى بين مقامات دو کشور در تاريخ 7 آگوست 2007 به امضا رسيده است.

 

توسعه خط لوله انتقال گاز تحت نام بلو استريم به بندر جيحان و سپس بندر آشکلون در اسرائيل پروژه اى است که دولت ترکيه در نظر دارد از طريق آن گاز طبيعى را از روسيه به اسرائيل منتقل نمايد.

 

بر اساس يادداشت تفاهم امضا شده بين ترکيه و ايران در تاريخ 14 جولاى 2007 نيز در حال حاضر انتقال گاز طبيعى از ايران به ترکيه با گنجايش 10 ميليارد متر مکعب گاز در جريان است.

 

بر اساس طرحهاى مذکور، ترکيه قادر خواهد بود 6 تا 7 % مقدار انتقال انرژى از مجموع کل نقل و انتقال انرژى در جهان را تا سال 2012 به خود اختصاص دهد. افزون بر اين، دولت ترکيه در نظر دارد از طريق استفاده از ذخائر طبيعى و منابع ديگر، نظير آب و يا انرژى خورشيدى و حتى انرژى اتمى بر توان تامين انرژى خود بيافزايد و قادر باشد در صورت تامين نياز خود به صادرات انرژى به ديگر کشورها نيز بپردازد.

 

بر اساس قانون شماره 5710 که در تاريخ 21 نوامبر 2007 توسط دولت ترکيه به تصويب رسيده است دولت ترکيه در نظر دارد از طريق انرژى اتمى مقدار 5000 مگاوات انرژى برق را تا سال 2012 تامين نمايد.