اهمیت سفر امير دبى به ايران براى چيست؟

شیخ محمد بن راشد آل مکتوم امیر دبی و نائب رئیس دولت امارات متحده عربی امروز (سه شنبه) به تهران ­آمد. این نخستین بار است که یک امیر اماراتی به ایران سفر می­کند.

 

سفر شیخ محمد به ایران بازتاب گسترده­ای در رسانه­های عربی داشته است. انتخاب زمان سفر امیر دبی به ایران، موقعیتی کنونی ایران در منطقه، انتقادهای بین­المللی که به دولت فعلی ایران گرفته می­شود، بحث فعالیت­های هسته­ای ایران و موضوع تحریم­ها، وجود اختلاف حل نشده سه جزیره که همچنان روابط ایران و امارات را تحت تاثیر قرار داده است و بحث­ها و اتهام­هایی که به ایران بر سر دخالت در امور عراق و لبنان وارد می­شود، جملگی باعث شده تا سفر شیخ محمد به ایران یک سفر مهم و استراتژیک ارزیابی شود.

 

در ایران نیز به سفر امیر دبی به تهران اهمیت ویژه­ای داده شده است.

 

هاشمی ثمره، مشاور ارشد محمود احمدی­نژاد، رئیس جمهوری ایران، در این باره گفت:" ایران بی صبرانه منتظر سفر امیر دبی به تهران است، زیرا معتقد است وی می­تواند در حل بسیاری از مشکلات سهیم باشد."

 

وی در گفت و گو با روزنامه اماراتی الخلیج در ادامه افزود:" روابط دو جانبه ایران و امارات بسیار خوب، ممتاز و در سطح بالا در تمام زمینه­ها است. همانطور که می­دانید همکاری­های اقتصادی دو کشور بیش از 12 میلیارد دلار است که نشان از حجم گسترده همکاری­ها میان دو کشور دارد."

 

وی در ادامه افزود:" در امارات گروه­های زیادی از ایرانی­ها زندگی می­کنند. همچنین بیش از 600 پرواز در طول هفته میان ایران و امارات انجام می­شود. تمام این عوامل باعث شده تا به فکر گسترش روابط تجاری با امارات بیافتیم. از همین رو سفر شیخ محمد بن راشد در راستای گسترش همکاری­ها تجاری، سیاسی و امنیتی صورت می­گیرد."

 

هاشمی ثمره در ادامه افزود:" محمود احمدی­نژاد، نخستین رئیس جمهوری ایران بود که چند ماه پیش از امارات دیدن کرد و سفر شیخ محمد بن راشد نیز در پاسخ به همین سفر و در راستای انجام سفرهای مرتب میان مسئولان دو کشور انجام می­شود. به اعتقاد من این سفر می­تواند حس برادری میان دو کشور را تقویت کرده و بسیاری از مشکلات را حل و فصل کند و می­تواند بسیاری از بندهای توافق شده را به مرحله اجرا برساند. ما در ایران به شیخ محمد بن راشد می­گوییم به کشور ایران خوش آمدی."

 

مشاور ارشد رئیس جمهوری ایران همچنین تاکید کرد:" هیچ قدرتی نمی­تواند در روابط مستحکم و ممتاز میان ایران و امارات خللی وارد کند. سفر شیخ محمد بن راشد نشان از پیروزی حکمت و عقل و پیروزی دو کشور در عرصه سیاست خارجی است."

 

وی تصریح کرد:" ما در این ملاقات درباره تمام پرونده­ها مذاکره خواهیم کرد."   

 

محمد علی حسینی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، نیز درباره محور موضوعات مورد بحث در سفر امیر دبی به ایران گفت:" سفر امیر دبی در چارچوب همکاری­های دو کشور در تمام زمینه­ها انجام می­شود و شامل تمام پرونده­های موجود خواهد شد. ایران آمادگی دارد به صورت مستقیم با دولت امارات درباره سه جزیره تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی مذاکره کند."

 

وی در ادامه افزود:" قرار است شیخ محمد بن راشد آل مکتوم در طول سفرش با محمود احمدی نژاد، رئیس جمهوری ایران و پرویز داوودی، معاون اول رئیس جمهور دیدار و گفت و گو کند."

 

محمد صادق حسینی، رئیس مرکز گفت و گوی عربی - ایرانی نیز در این باره اظهار نظر کرده است که سفر امیر دبی به ایران نشان از پیروزی عقل و منطق دارد.   

 

وی همچنین گفت:" از هم اکنون می­توان پیش­بینی کرد که سفر شیخ محمد بن راشد به تهران موفقیت آمیز است. سیاست خارجه امارات همان سیاستی است که از موسس امارات شیخ زاید رحمة الله علیه به ارث مانده است."

 

حسینی همچنین گفت:" همان طور که دولت امارات در حل پرونده­هایی همچون فلسطین توانست حکمت و درایت به خرج دهد، امروز نیز باید برای پرونده­های مهم و داغی چون روابط ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس از طریق گفت و گو و یافتن راه حلی برای مشکلات موجود درایت به خرج دهد."

 

وی همچنین تاکید کرد:" کشورهای عربی باید ارزش استراتژیک رابطه با ایران را بدانند. زیرا ایران ظرفیت­های بسیاری دارد تا بتواند حسن هم­جواری را به همسایگانش ثابت کند. اکنون فرصت تاریخی پیش آمده که یک خانه مشترک خلیج فارس میان ما با کشورهای عربی این منطقه به وجود آید. ما همچنین باید برای دور کردن فضای جنگ و اضطراب­های دیگر، گسترش زیر ساخت­ها و همکاری و تشکیل گروه­های اقتصادی با یکدیگر همکاری کنیم."

 

حسینی تاکید کرد، عقل جمعی کشورهای عربی بر عدم توازن و تنش­زایی آمریکایی­ها پیروز شد. رئیس جمهوری آمریکا تلاش داشت جنگ­، درگیری و خرابی­های بیشتری را بر منطقه تحمیل کند، اما برادران عرب ما به ویژه برادران ما در امارات توانستند در یک لحظه تاریخی وارد عمل شده و آتشی را که عده­ای به دنبال شعله­ور ساختن آن بودند، خاموش کنند.

 

چرا امیر دبی به تهران آمده؟

بر خلاف تصور همگان که تحلیل می­کنند ایران در منطقه رو به انزوا رفته و کشورهای عربی در حال تجدید روابط با ایران هستند، باید گفت ظاهرا تحلیل این دسته از تحلیلگران چندان درست نیست. زیرا همان طور که مشاهده می­کنیم، گسترش روابط کشورهای عربی با ایران روز به روز افزایش می­یابد.

 

پرسشی که برای کارشناسان بوجود آمده این است که چرا امیر دبی در زمان فعلی به ایران سفر کرده است؟ آیا وی اهدافی را در سفر به ایران دنبال می­کند؟ آیا سفر امیر دبی به ایران در چارچوب یک برنامه از پیش طراحی شده برای رسیدن به اهدافی ویژه تعریف شده است؟

 

رسانه­های عربی، قبل از سفر امیر دبی به تهران اعلام کردند، پرونده فعالیت­های هسته­ای ایران و موضوع تحریم­ها و تنش­های موجود میان ایران و کشورهای غربی بر سر این مسئله محور مذاکرات امیر دبی با مقام­های عالی رتبه جمهوری اسلامی ایران خواهد بود.

 

همچنین موضوع لبنان و امنیت عراق نیز موضوعی است که به طور قطع امیر دبی در این سفر آن را پیگیری خواهد کرد.

 

در این شکی نیست که کشورهای عربی به این نتیجه کلی رسیده­اند که باید روابط خود را با ایران گسترش دهند. به اعتقاد آنها سیاست به انزوا کشیدن ایران اکنون کارایی ندارد و تا رسیدن به نتیجه مطلوب که ممکن است مدت زمان طولانی به طول بیانجامد، هزینه­های سنگینی را متحمل آنها خواهد کرد.

 

ایران کشوری است که روابط اقتصادی و سیاسی گسترده­ای با کشورهای دنیا دارد و به هر صورت، اکنون عضوی حساس از جامعه جهانی به شمار می­رود. دومین کشور تولید کننده نفت اوپک است و دومین کشور غنی جهان در زمینه گاز محسوب می­شود. حجم مبادلات تجاری آن با کشورهای دنیا بسیار بالا است و تعهدات مالی آن نیز به طبع آن در خور توجه است.

 

اهمیت اقتصادی ایران برای کشورهای همسایه به اندازه­ای است که اکنون نقش حیاتی در عرصه اقتصادی برخی کشورهای منطقه بویژه امارات متحده عربی ایفا می­کند. شاید گفته شود، حجم مبادلات امارات با ایران طی یک سال گذشته کاهش یافته و طرف اماراتی مشکلات عدیده­ای را در راستای تحریم­های غرب برای دولت و بازرگانان ایرانی ایجاد کرده است.

 

اما نباید فراموش کرد، ایران نقش اجتماعی و سیاسی بسیار بالایی در امارات متحده عربی دارد. بسیاری از شرکت­های مهمی که در امارات فعالیت می­کنند، ایرانی هستند و ایران یکی از مهمترین بازیگران عرصه اقتصادی امارات محسوب می­شود. بنا بر این اماراتی­ها اگر هم شیطنتی در تدوام روابط اقتصادی با ایران ایجاد می­کنند، مقطعی است و تا یک حدی ادامه آن برایشان امکان­پذیر خواهد بود. اماراتی­ها خود به خوبی می­دانند، ادامه روند سختگیری­ها علیه بازرگانان و دولت ایران مقطعی است و چاره­ای ندارند جز این که پس از مدتی از شدت این سختگیری­ها بکاهند.

 

شاید یکی از جنبه­های مذاکرات امیر دبی با مقام­های ایران در همین زمینه باشد. به هر حال همان طور که گفته شد، اماراتی­ها از فشارهای اقتصادی غرب به ایران که در واکنش به گسترش فعالیت­های هسته­ای ایران به تهران وارد کرده­اند، نگرانند و از آن بیم دارند که مبادا تداوم این وضعیت تاثیرات منفی بر وضعیت اقتصادی آنها بگذارد.   

 

علاوه بر آن، همان طور که گفته شد، ایران عضوی مهم از جامعه جهانی است و تلاش دارد به هر نحوی روابط خود را با دنیا گسترش دهد. شاید گفته شود روابط ایران با دنیا پس از روی کار آمدن دولت جدید تغییر یافته و فشارهای بین­المللی به طبع آن افزایش یافته است. اما نباید فراموش کرد، دولت جدید نیز خود دائما به دنبال گسترش روابط با کشورهای دیگر است. شاید روابط ما با کشورهای غربی رو به تیرگی نهاده اما دولت جدید تلاش دارد، رابطه با کشورهای منطقه و آسیایی را گسترش دهد و شاید هم قصد داشته باشد آن را جایگزین رابطه با غرب کند.

 

این که این سیاست دولت نهم صحیح است یا خیر و این که چه حسن یا مضراتی دارد، خارج از این بحث است. آن چه اهمیت دارد، این است که دولت نهم نیز تلاش دارد ایران بر خلاف میل غرب به انزوا کشیده نشود و همچنان در خانواده جهانی و عرصه بین­المللی فعال باقی بماند. اما به هر حال اکنون این شیوه استراتژیک را اتخاذ کرده است.

 

به این موضوع اشاره کردیم تا بگوییم، هنوز از اهمیت بین­المللی ایران کاسته نشده است.

 

از طرفی، ظاهرا سیاست تازه­ای از سوی کشورهای عربی در رابطه با ایران اتخاذ شده که مورد تایید غرب بویژه ایالات متحده آمریکا نیز قرار دارد. آن سیاست، گسترش روابط با ایران و وارد ساختن آن در یک سری تعهدات و معاهده­های بین­المللی است. به اعتقاد طرفداران این شیوه سیاسی در صورتی که این سیاست در برابر ایران عملی شود، آنگاه بهتر می­توان ایران را کنترل کرد زیرا به هر صورت مجبور به حفظ تعهدات خود در عرصه بین­المللی است.

 

شاید در زمینه فعالیت­های هسته­ای نیز از چنین سیاستی استفاده شود. شاید موضع­گیری اخیر برنار کوشنر، وزیر امور خارجه فرانسه، که گفته است حتی در صورت گسترش تحریم­ها علیه ایران باید باب گفت و گو با ایران باز باقی بماند، دلیلی بر این ادعا باشد. سیاستی که ظاهرا کشورهای عربی از جمله امارات جلوتر از غربی­ها اتخاذ کرده­اند.

 

با چنین تفسیری، اکنون بهتر می­توان نتیجه گرفت که چرا امیر دبی به تهران سفر کرده و چه اهدافی را دنبال می­کند. به هر حال حتی اگر هم قرار باشد فعالیت­های هسته­ای ایران گسترش یابد، اگر ایران بپذیرد تعهداتی را به کشورهای عرب منطقه که ظاهرا دغدغه بسیاری در این زمینه دارند، بدهد شاید تا اندازه­ای از میزان دغدغه­های آنها کاسته شود.

 

مسئله عراق و لبنان نیز از دیگر موضوعاتی است که به احتمال قوی امیر دبی درباره آن با طرف­های ایرانی به مذاکره خواهد پرداخت. بویژه این که قرار است پس از ایران سفری را به دمشق پایتخت سوریه نیز انجام دهد.

 

اماراتی­ها از افزایش نقش ایران در سرنوشت عراق و لبنان بسیار نگران شده­اند. اماراتی­ها حتی برای مقابله با این هدف شیطنت­هایی را در عراق آغاز کرده­اند. بر اساس برخی گزارش­ها اماراتی­ها در عراق سیاست تفرقه میان احزاب و گروه­های عراقی با هدف جلوگیری از نفوذ ایران در این کشور را اتخاذ کرده­اند. بویژه این که گفته می­شود منابع مالی در اختیار برخی گروه­های عراقی می­گذارند تا در برابر گروه­های طرفدار ایران صف­آرایی کرده و به مبارزه بپردازند.

 

برخی کارشناسان و ناظران مسائل عراق، امارات متحده عربی را عامل اصلی ظهور گروه­های منحرفی چون " جند السماء " یا " احمد الیمانی " که در ایام محرم شورش­هایی را در عراق موجب شد، می­دانند.

 

این موضوع حتی توانست بر روابط ایران با امارات متحده عربی نیز تاثیرگذار باشد.

 

موضوع لبنان نیز از دیگر دغدغه­های اماراتی­ها است. آنها که به دلیل منافع مالی در کنار عربستان سعودی به حمایت از دولت سنیوره پرداختند، اکنون مشاهده می­کنند که بحران در این کشور افزایش یافته، بر قدرت حزب­الله روز به روز افزوده می­شود.

 

اما در مقابل، دولت سنیوره، روز به روز ضعیف­تر می­شود. این مسئله همانند دیگر کشورهای عربی نگرانی­های بسیاری را برای اماراتی­ها ایجاد کرده است. از این رو تلاش می­کنند در ضمن نزدیکی روابط با ایران زمینه­ای ایجاد کنند تا ایران احساس کند منافعش با آنها مشترک است.

 

بنا بر این باید گفت:" سفر شیخ محمد بن راشد آل مکتوم به ایران از اهمیت بسیاری برخوردار است. چه بسا سفر وی بتواند بر روند جاری تحولات خاورمیانه در آینده تاثیر گذار باشد."