مذاکرات تهران گاز به خط لوله صلح می فرستد؟

وزرای انرژی پاکستان و هند به دعوت وزیر نفت ایران به ایران سفر خواهند کرد. قرار بر این است در این سفر که در فاصله روزهای چهاردهم تا شانزدهم فوریه سال جاری انجام می شود اختلافات موجود بین سه طرف در مورد احداث خط لوله انتقال گاز طبیعی ایران به هند از طریق پاکستان مذاکراتی انجام شود.

 

مذاکرات احداث این خط لوله در سال 1994 میلادی آغاز شد. در آن سال هند برای تامین نیاز روز افزون انرژی خود و ایران برای توسعه بازارهای صادراتی گاز طبیعی خود پای میز مذاکره نشستند و مسایل اولیه برای ساخت خط لوله 2777کیلومتری انتقال گاز از ایران به پاکستان و سپس هند را به بحث گذاشتند.

 

از آن سال تاکنون بارها این مذاکرات به مراحل نهایی رسیده است ولی هر بار به دلیل اختلاف پاکستان و هند و تنشهای ایجاد شده بین این دو کشور بر سر مسایل صنعتی و بازاری امضای قرار داد به تعویق افتاد. این تعویق در شرایطی ایجاد شد که دو کشور طرف معامله با ایران در زمره پرجمعیت ترین کشورهای جهان هستند و نیاز آنها به گاز طبیعی به عنوان یک منبع سودمند انرژی بسیار زیاد است.

 

به هر حال این مذاکرات یا به عبارت دقیق تر تلاشها بریا حل اختلافات بر سر مسایل مرتبط با خط لوله صلح ادامه پیدا کرد و همگان انتظار داشتد در سال 2007میلادی این قرارداد نهایی شود. در این سال ایران و پاکستان سهم زیادی از مسایل صنعتی را حل شده قلمداد می کردند به همین دلیل بارها آمادگی کامل خود را برای آغاز احداث این خط لوله اعلام کردند.

 

خط لوله ای که زعم بسیاری از دست اندرکاران بخش انرژی عاملی برای تامین نیاز این کشورها و برقراری صلح و پایان درگیری ها برای تامین نیاز انرژی در منطقه خواهد بود و به همین دلیل خط لوله صلح نام گرفت. ولی هند هر بار به دلایل مختلفی از حضور در این جلسات طفره رفت.

 

در یکی از جلسات هند دلیل عدم حضور خود را عدم توافق با پاکستان در مورد هزینه انتقال گاز از پاکستان به هند ذکر کرد و در مرحله دیگر در مورد قیمت این منبع انرژی اعتراض کرد. به هر حال عدم حضور این کشور در جلسات سه جانبه بسیاری از تحلیل گران بازار انرژی را به این فکر فروبرد که تعلل هند در امضای قرار داد خط لوله به دلیل حمایت از امریکا در تحریم ایران و تحمیل فشار اقتصادی به این سرزمین است.

 

برخی دیگر بر این باور بودند که هند از امضاتی قرار داد تا حل شدن اختلاف غرب با ایران سر باز می زند بنابراین درخواستها یا دعوتهای مکرر از نمایندگان بخش انرژی هند برای حضور در جلسات مرتبط با خط لوله صلح نتیجه ای در پی نخواهد داشت.

 

برخی ادعا کردند حتی در صورت قبول دعوت برای حضور در جلسات، هند درخواستهایی را مطرح می کند که از طرف ایرانیان غیر قابل قبول باشد و خود به خود نهایی شدن قرارداد به تعویق خواهد افتاد.

 

به هر حال این بار وزرای انرژی هند و پاکستان دعوت ایران را پذیرفتند و موافقت کردند که در این جلسه حضور داشته باشند. غلامحسین نوزری، وزیر نفت ایران، در این مورد گفت:" ما از وزرای انرژی هند و پاکستان دعوت کردیم تا برای تشکیل جلسه ای به ایران سفر کنند و آنها نیز این دعوت را پذیرفتند."

 

وی ادامه داد:" ما در نظر داریم با انعقاد قرارداد سه جانبه این معامله را به معامله ای سه جانبه بین ایران، پاکستان و هند تبدیل کنیم ولی اگر در این مسیر مشکلی ایجاد شود ما معامله را به صورت دوجانبه در می آوریم و قرارداد را بین ایران و پاکستان منعقد می کنیم."

 

این تصمیمی بود که دو طرف در ماه نوامبر سال 2007 میلادی گرفتند. در آن زمان ایران به هند فرصتی چهار ماهه داد و اعلام کرد تا این فاصله زمانی باید قرارداد نهایی شود در غیر این صورت مذاکرات به صورت دو جانبه ادامه خواهد یافت. قرار بر این بود که تا این بازه زمانی توافقنامه 4/7 میلیارد دلاری صادرات گاز از پاکستان به هند نهایی شود.

 

در ماه اکتبر همان سال توافق دیگری در مورد قیمت گاز بین ایران و پاکستان انجام شد تا به موجب آن انگیزه ای قوی برای همراهی هند با آنان در این جریان تجاری ایجاد شود. در آن زمان که هند به بهانه قیمت گاز از حضور در جلسات سر باز می زد به همین دلیل ایران و پاکستان تصمیم گرفتند تا به جای تعیین یک قیمت ثابت گاز، قیمت این منبع عظیم انرژی را هر سه سال یک بار بازنگری کنند.

 

البته قیمت پیشنهادی هند برای انعقاد قرارداد تقریبا نصف قیمت اعلام شده توسط ایران است. قیمت پیشنهادی ایران برای هر میلیون واحد حرارتی بریتانیایی (per million british thermal units) معادل 2/7 دلار آمریکا است در حالیکه هندی ها این قیمت را 50 درصد بیشتر از قیمت رایج انرژی در کشور می دانند.

 

قیمت پیشنهادی هند 2/4 دلار به ازای هر mBtu است.

 

مقامات پاکستانی پیش از این اعلام کرده بودند که با هند بر سر قیمت 93/4 دلار آمریکا به ازای هر mBtu  با هند توافق کرده اند. البته هر دو کشور طرف معامله با ایران راههای مذاکره در مورد قیمت را باز اعلام کردند و از ادامه جلسات حمایت کردند.

 

به هر حال این مشکلات سبب شد تا قرارداد در روز 25 ژانویه سال 2008 میلادی به امضای طرفین نرسد و امضای به بعد از حل شدن اختلافات موکول شود.

  

حال سوال اینجاست که این تفاوت بالای قیمتی چگونه از بین می رود؟ آیا پاکستان و هند با توجه به نیاز بالای انرژی در کشورهایشان قیمت را به قیمت پیشنهای ایران نزدیک می کنند یا اینکه ایران قیمت خود را کاهش می دهد و قراردادی با قیمتی کمتر از 2/7 دلار به ازای هر mBtu را منعقد می کند؟