حزب‌الله لبنان: تصويرى فراتر از کليشه‌ها

 

 

ريچارد نورتون، افسر سابق ارتش آمريکا و استاد روابط بين‌الملل دانشگاه بوستون که در دهه 1980 به عنوان عضوى از نيروهاى ناظر سازمان ملل در لبنان حضور داشته و اکنون بيش از سه دهه است که تحولات لبنان را به دقت دنبال مى‌کند، در کتاب «حزب‌الله: يک تاريخچه کوتاه» موفق مى‌شود براى نخستين بار و به دور از پيش‌داورى‌هاى مرسوم در رسانه‌هاى غربى، تصويرى نسبتاً واقع‌بينانه از حزب‌الله لبنان ارائه دهد.

 

نورتون در اين کتاب تلاش مى‌کند با غلبه بر کليشه رايجى که از حزب‌الله به مثابه گروهى تروريستى در رسانه‌هاى غربى مطرح شده است، روند شکل‌گيرى اين گروه و چگونگى تحول آن از يک گروه شبه‌نظامى کوچک به يکى از تأثيرگذارترين احزاب سياسى حال حاضر لبنان را پيگيرى کند.

 

کتاب نورتون همچنين يکى از نخستين کتاب‌هايى محسوب مى‌شود که با بررسى دقيق جنگ اسرائيل و حزب‌الله در تابستان سال 2006، پيامدهاى اين واقعه را به دقت بررسى مى‌کند. نورتون با نگاهى واقع‌بينانه، به رد اتهاماتى مى‌پردازد که از سوى دولت آمريکا و اسرائيل به حزب‌الله وارد شده است و در عين حال تلاش مى‌کند با حفظ فاصله‌اى انتقادى، عملکرد حزب‌الله و نقاط ضعف و قوت آن را بررسى کند.

 

نورتون در کتاب خود نشان مى‌دهد که حزب‌الله در پايان جنگ 33 روزه تابستان سال 2006، به جايگاهى افسانه‌اى در ميان مردم لبنان و همچنين اعراب منطقه دست يافت. آتش‌بس 14 اوت هم که با پادرميانى سازمان ملل به اجرا در آمد، در نهايت منجر به بازگردانى سربازان اسرائيلى به اسارت درآمده از سوى حزب‌الله (يعنى همان واقعه‌اى که جرقه آغاز جنگ را بين حزب‌الله و اسرائيل زد) نشد و همين مسئله باعث شد تا اين نبرد نظامى از سوى کشورهاى عرب منطقه نوعى پيروزى براى حزب‌الله قلمداد شود.

 

به اين ترتيب افسانه پيروزى حزب‌الله بر ارتش اسرائيل همچنان پابرجاى باقى ماند. با اين حال نورتون با نقل‌قول از يکى از کارشناسان مسائل سياسى لبنان، اين پيروزى را با توجه به ابعاد تخريب زيرساخت‌هاى عمرانى لبنان از سوى ارتش اسرائيل، بسيار پرهزينه قلمداد مى‌کند و مى‌گويد جامعه لبنان قادر به تحمل هزينه‌هاى يک درگيرى نظامى ديگر در چنين ابعادى نخواهد بود.

 

نورتون همچنين هر چند بر نفوذ و حمايت بعضى از کشورهاى منطقه از حزب‌الله صحه مى‌گذارد، اما بر ديدگاه ساده‌انگارانه‌اى که حزب‌الله لبنان را آلت دست اين کشورها مى‌داند خط بطلان مى‌کشد و مى‌نويسد: «ميزان قدرت و محبوبيت گروه‌هايى مانند حزب‌الله را تنها با درک ريشه‌هاى اجتماعى اين جريان که طى چندين دهه در تار و پود جامعه شيعيان لبنان تنيده شده است، مى‌توان درک کرد.»

 

نورتون همچنين با توجه به نقش حزب‌الله در بازسازى مناطق آسيب‌ديده بر اثر بمباران ارتش اسرائيل طى جنگ 33 روزه، به تحسين تلاش‌هايى مى‌پردازد که با سازماندهى و مديريت نيروهاى حزب‌الله براى تسکين آلام مردم آسيب‌ديده از جنگ صورت گرفت و در مقايسه‌اى جالب، تلاش‌هاى امدادى صورت گرفته از سوى حزب‌الله را بسيار موفق‌تر از تلاش‌هاى نيروهاى امدادى آمريکا در پى توفان کاترينا ارزيابى مى‌کند.  

 

نويسنده کتاب «حزب‌الله: يک تاريخچه کوتاه» همچنين تفاوت حزب‌الله لبنان با گروه‌هايى مانند حماس و جنبش جهاد اسلامى را که همگى از سوى کشورهاى غربى و آمريکا تحت عنوان گرو‌هايى تروريستى برچسب خورده‌اند، تمايلات پراگماتيستى رهبران حزب‌الله ذکر مى‌کند که باعث شده است اين گروه «با تن دادن به قواعد بازى» بتواند به نقش قابل توجهى در صحنه سياسى لبنان دست پيدا کند و نمايندگان خود را به کابينه و پارلمان اين کشور بفرستد تا فراتر از گروهى شبه‌نظامى، در قامت يک حزب سياسى ظاهر شود.

 

به اين ترتيب نورتون حزب‌الله لبنان را گروهى با دو چهره ذکر مى‌کند که يک چهره از آن را مى‌توان در جنگ 33 روزه اين گروه با ارتش اسرائيل در جنوب لبنان مشاهده کرد و چهره ديگر آن را در صحنه سياسى داخلى لبنان که به مثابه يک گروه سياسى متعارف، به چانه‌زنى با رقباى خود در زمينه‌هاى مختلف مى‌پردازد.

 

کتاب «حزب‌الله: يک تاريخچه کوتاه» در نهايت موفق مى‌شود تا با ارائه تصويرى فراتر از کليشه‌هاى رسانه‌اى و برچسب‌هايى که از سوى سياستمداران غربى به نيروهايى چون حزب‌الله زده مى‌شود، با اراده تصويرى واقعى خوانندگان خود را با پيچيدگى‌هاى صحنه سياسى لبنان به طور اخص و صحنه سياسى خاورميانه به طور اعم آشنا کند.  

 

 

Hezbollah: A Short History (Princeton Studies in Muslim Politics)
by Augustus Richard Norton

Hardcover: 200 pages

Publisher: Princeton University Press (March 5, 2007)

Language: English

ISBN-10: 0691131244