سفر جلیلی به مسکو؛ گامی دیگر برای نزدیکی به مطمئن‌ترین متحد ایران
سعید جلیلی، مذاکره کننده ارشد پرونده هسته‌ای ایران صبح چهارشنبه از سفر دو روزه به مسکو بازگشت و در ورود به فرودگاه مهرآباد تهران به خبرنگاران گفت در این دیدار زمینه مشترک و مورد علاقه همکاری‌های دو طرف و همچنین مسائل استراتژیک دو جانبه مورد بحث و بررسی قرار گرفتند.
او همچنین با اشاره به این که حامل پیام‌های رهبر جمهوری اسلامی و رییس جمهور برای ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه بوده است، گفت در سفر به مسکو علاوه بر دیدار با پوتین با همتای روس خود، والنیتن سوبولف نیز دیدار و گفت و گو کرده است.
به رغم این که جزئیاتی درباره مطالب مورد بحث دو طرف به ویژه در دیدار پوتین و جلیلی و همچنین مطالبی درباره محتوای نامه محمود احمدی‌نژاد و آیت‌الله سید علی خامنه‌ای به پوتین منتشر نشده، به عقیده تحلیل‌گران زمان دیدار جلیلی از مسکو خود بازگو کننده بخشی از اهمیت این دیدار است.
جلیلی زمانی وارد مسکو شد که تنها چند روز از اجلاس موسوم به کشورهای 1+5 در پاریس می‌گذشت؛ جایی که نمایندگان کشورهای ایالات متحده آمریکا، فرانسه، آلمان، و بریتانیا توانستند در غیبت نماینده روسیه (که گفته می‌شد به دلیل اوضاع جوی روسیه قادر به پرواز به پاریس نبوده)، نماینده چین را برای تصویب دور جدیدی از تحریم‌ها علیه ایران با خود همراه کنند.
اما درست در زمانی که آقای جلیلی هنوز در مسکو بود، سازمان «برآورد امنیت ملی» ایالات متحده در واشینگتن گزارشی را منتشر کرد که در آن کارشناسان امنیتی آمریکایی بر اساس اطلاعات موجود نتیجه‌گیری کرده بودند ایران در پی دست یافتن به سلاح هسته‌ای نیست؛ گزارشی که به زعم برخی کارشناسان، دموکرات‌های آمریکا از آن به عنوان ابزاری سود جستند تا زمینه‌چینی تبلیغاتی جمهوریخواهان و جنگ طلبان حاکم بر کاخ سفید را برای حمله نظامی به ایران خنثی کنند و البته در این راه پیروزی چشمگیری را نیز نصیب رییس جمهور ایران کردند که چهارشنبه در نطقی تلویزیونی انتشار این گزارش را «پیروزی بزرگ» توصیف کرد.
از سوی دیگر حضور جلیلی در مسکو مصادف شد با اعلام نتیجه شمارش آرای انتخابات دومای روسیه که پیروزی چشمگیر پوتین را در پی داشت. این پیروزی همان گونه که کارشناسان مسائل روسیه پیش‌تر آن را پیش‌بینی کرده بودند، 315 کرسی از 450 کرسی دومای روسیه را نصیب حزب روسیه متحد کرد؛ اکثریتی بیش از دو سوم که این حزب را قادر می‌سازد تا قانون اساسی را اصلاح کند و این قدرت در یک سناریوی احتمالی چند ماهه به معنای تغییر قانون اساسی روسیه به نظام پارلمانی، حضور پوتین در نقش رهبری حزب تکنوکرات روسیه متحد، انتصاب پوتین به نخست وزیری و تقلیل ریاست جمهوری به یک مقام تشریفاتی خواهد بود؛ سلسله‌ای از رویدادهای به هم پیوسته که باقی ماندن سر رشته تمام امور روسیه را در دست پوتین در سال‌های آینده تضمین می‌کند.
تضمین بقای پوتین در نقش مرد شماره یک روسیه البته برای ایران به مثابه تضمین تثبیت سیاست خارجی روسیه در سال‌های آینده و تداوم برخوردای ایران از حمایت‌های روسیه به عنوان عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد خواهد بود.
جلیلی در دیدارش با پوتین و قبل از آغاز گفت و گوهایی که بدون حضور خبرنگاران انجام شد، پیروزی حزب او را در این انتخابات به وی تبریک گفته بود (پوتین البته تا پایان دوره ریاست جمهوری در ماه مارس به طور رسمی عضو این حزب نخواهد بود اما در دو دوره اخیر انتخابات دوما از روسیه متحد پشتیبانی کرده و با موافقت خود او نام‌اش در تبلیغات این دوره این حزب قرار گرفت و حضور او در این حزب پس از ماه مارس تقریباً قطعی است). او همچنین در بازگشت‌اش به تهران نیز حضور گسترده مردم روسیه را در این انتخابات ستود و آن را به عنوان نمونه یک رقابت سالم برشمرد.
البته به رغم محبوبیت گسترده پوتین بین عامه مردم روسیه که باعث پیروزی چشمگیر حزب مورد نظر او شد، تمام ناظران سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان امنیت و همکاری اروپا و همچنین شورای اروپا موارد گسترده نقض اصول برگزاری انتخابات سالم و دموکراتیک را در انتخابات دومای روسیه که یکشنبه هفته جاری برگزار شد، گزارش کرده بودند.
علاوه بر تمام این رویدادها، دیشب در آخرین ساعاتی که جلیلی هنوز در مسکو به سر می‌برد، جمهوریخواهان آمریکا گزارش دیگری از سازمان امنیت ملی این کشور منتشر کردند که در سال 2005 تهیه شده و در آن تاکید شده بود که ایران به طور قطع در پی دستیابی به تسلیحات هسته‌ای است. جرج بوش، رییس جمهور آمریکا نیز با حضور در کنفرانسی مطبوعاتی که برایش واقعاً نفس‌گیر بود با اشاره به این که در گزارش اخیر همه‌چیز بر اساس حدس و گمان است و نمی‌توان به عنوان سند بر آن اطمینان کرد و همچنین با این استدلال که این گزارش نیز نشان می‌دهد ایران تا سال 2003 در پی دستیابی به سلاح هسته‌ای بوده تاکید کرد جهان باید برای وضع دور جدید تحریم‌ها علیه ایران پیش برود.
در چنین شرایطی، همان گونه که میخاییل گورباچف، رهبر سابق اتحاد جماهیر شوروی نیز هفته گذشته در مصاحبه‌ای با آسوشیتدپرس در بوداپست، پایتخت مجارستان، به طور تلویحی به آن اشاره کرد، روسیه و آمریکا بار دیگر رو در روی یکدیگر به عنوان دو قدرت جهانی ایستاده‌اند و ایران بخشی از این رو در رویی به شمار می‌رود. روسیه به بیان دیگر ایران را به مثابه سنگری استراتژیک در عرصه تقابل این کشور با ایالات متحده در سطح بین‌المللی می‌بینند و به همین خاطر تا زمانی که روسیه سیاست مقابله با آمریکا و حفظ حیطه نفوذ سنتی خود را دنبال می‌کند (که بخشی از سیاست خارجی پوتین است) منافع استراتژیک این کشور ایجاب می‌کند تا از ایران حمایت کند.
در مقام مقایسه این نوع حمایت به مراتب برای ایران قابل اطمینان‌تر از حمایت چین از ایران است. چین به عنوان یکی دیگر از اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد که از تهران حمایت می‌کند در حالی در نشست پاریس با دور جدید تحریم‌ها علیه ایران موافقت کرد که این اقدام چندان دور از ذهن به نظر نمی‌رسید، هر چند که عدم حضور این کشور در دور قبلی نشست 1+5 نتیجه آن را عقیم گذاشته بود.
چین در حال حاضر از کسر تراز تجاری ماهانه بیش از 23 میلیارد دلار از آمریکا و رقمی معادل 70 میلیارد یورو در تجارت با اروپا سود خالص می‌برد و علاوه بر این در سیاست خارجی خود به دنبال کم‌ترین اصطکاک ممکن با آمریکا است. شاید به همین خاطر کشوری مانند نیجریه در آفریقا که خارج از حوزه نفت‌خیز اما جنجالی خاورمیانه است اولین تامین کننده نفت مورد نیاز چین به شمار می‌رود و ایران سومین. در چنین شرایطی که چین برای اجتناب از اصطکاک با آمریکا حتی از بخشی از منابع غنی انرژی خاورمیانه چشم پوشید است، معلوم نیست که چه سیاستی را در خاورمیانه دنبال خواهد کرد.
به این ترتیب به نظر می‌رسد نقش روسیه به عنوان قابل اطمینان‌ترین متحد استراتژیک ایران در سطح بین‌المللی هر روز بیشتر و بیشتر می‌شود و در یک تصویر کلی، سفر جلیلی به مسکو را نیز می توان در همین راستا دید. اکنون با توجه به این که رییس جمهور آمریکا هنوز به رغم گزارش‌های متناقض دستگاه‌های دولتی آمریکا درباره ایران بر افزایش شدت تحریم‌ها علیه این کشور پافشاری می‌کند، باید دید واکنش روسیه در روزهای آتی در این باره چیست.
در همین زمینه سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، سه‌شنبه بعد از دیدار جلیلی و پوتین تاکید کرد که ایران به چارچوب پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای پایبند است و گفت: «ما از علاقه ایرانی‌ها به رعایت این پیمان و همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای روشن شدن موضوعات مورد نظر این آژانس درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران اطمینان پیدا کرده‌ایم.»
پوتین نیز قبل از سخنان لاوروف که در خبرگزاری نووستی روسیه منعکس شده‌اند، در آغاز دیدار با آقای جلیلی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، از ایران خواسته بود تا با شفافیت بیشتر در عملکرد خود در پرونده هسته‌ای، جای هیچ گونه تردیدی درباره اهداف صلح‌آمیز فعالیت‌های هسته‌ای این کشور باقی نگذارد.
نظر شما :