آیا سفره رنگین چین زبان منتقد سارکوزی را بند خواهد آورد؟

نیکلا سارکوزی، رییس جمهور فرانسه صبح یکشنبه از «دروازه» شیان، پایتخت باستانی چین، وارد این کشور شد و پیش از این که با هو جین‌تائو، رهبر چین، پشت میز شام حاضر شود، از ارتش رسی اولین امپراتور چین سان دید. اما دیدارها و گفت و گوهای جدی سارکوزی با طرف‌های چینی دوشنبه آغاز می‌شود و روز بعد از آن نیز ادامه خواهد داشت؛ گفت و گوهای جدی بر سر مسائل مهمی که از محیط زیست و نقش چین در آفریقا گرفته تا ارزش یوآن و فعالیت‌های هسته‌ای ایران را در بر می گیرد.

اما آنچه در این میان موجب انتقاد برخی مجامع به خصوص رسانه‌های آمریکایی درباره این سفر شده این است که سارکوزی به رغم وعده‌ها و شعارهای انتخاباتی‌اش که مدعی شده بود به هیچ قیمتی با ناقضان حقوق بشر کنار نخواهد آمد، در این سفر به نوعی تاجر مسلکی روی آورده و با نادیده گرفتن برخی درخواست‌های سازمان‌های بین‌المللی، سعی کرده است با لبخند و روی باز با طرف‌های چینی بر سر میز معامله بنشیند.

در واقع شمار زیادی از موسسات فعال در زمینه حقوق بشر از سارکوزی نیز توقع داشتند مانند آنگلا مرکل، همتای آلمانی‌اش که با دعوت از دالایی لاما، رهبر مذهبی بودایی‌های تبت، خشم مقامات چینی را برانگیخته بود، از رنجش مسئولان حزب حاکم کمونیست چین ابایی نداشته باشد و مسائلی مانند زندانی کردن مخالفان سیاسی، رهبران مذهبی، و فعالان سندیکاهای کارگری، و همچنین آمار بالای صدور احکام اعدام و کنترل مطبوعات و رسانه‌های آزاد در این کشور را مورد انتقاد قرار دهد.

با این حال به نظر می‌رسد اشاره‌ای مختصر به نگرانی‌های غرب از وضعیت حقوق بشر در چین طی یک شام دوستانه با هو و اشاره‌ای همان قدر کلی و دیپلماتیک به این مساله در دیدار با ون جیابائو، نخست وزیر چین تمام مبارزه‌ای باشد که سارکوزی وعده‌اش را داده بود.

یکی دیگر از مسائلی که به پیش‌بینی‌های فعلی درباره کمرنگ بودن مساله حقوق بشر در مذاکرات چین و فرانسه دامن زده است عدم حضور وزیر حقوق بشر فرانسه در هیات  همراه سارکوزی است که از 7 وزیر و 40 مدیر شرکت‌های صنعتی و تجاری تشکیل شده است. راما ید، وزیر حقوق بشر کابینه سارکوزی که نامش در این سفر از قلم افتاده است پیش از این معمولاً در سفرهای خارجی، رییس جمهور را همراهی می‌کرد و حتی در سفر اخیر سارکوزی به ایالات متحده نیز حضور داشت. اکنون در غیبت ید تعویق بحث‌های جدی درباره وضعیت حقوق بشر به زمان دیگری مساله‌ای دور از ذهن نخواهد بود.

همچنین پیش از عزیمت سارکوزی به سوی چین، گروه خبرنگاران بدون‌مرز که دفتر مرکزی آن در پاریس قرار دارد از سارکوزی خواسته بود تا در این سفر درباره سرنوشت 33 روزنامه‌نگار و 50 منتقد اینترنتی حکومت پکن که در این کشور به زندان افتاده‌اند با مقامات چینی گفتگو کند. اما چنانکه از شواهد برمی‌آید سارکوزی زحمت این کار را هم به خود نخواهد داد.

در عوض در این سفر که یک روز پیش دیدار سران چین و اتحادیه اروپایی به پایان می‌رسد، سارکوزی خواهد کوشید تا چین را به اصلاح ارزش یوآن ترغیب کند که به عقیده فرانسه و سایر کشورهای عضو اتحادیه اروپا (و حتی آمریکا) عامل اصلی سرازیر شدن سرمایه‌های اروپا و آمریکا به چین در نتیجه کسر تراز مبادلات تجاری دو طرف است.

در تعاملات اقتصادی چین – اتحادیه اروپا در ماه اوت، این کسر تراز تجاری 70 میلیارد یورو به بازار چین سرازیر کرده است و بر اساس آمار موجود از اکتبر، تنها در این ماه کسر تراز تجاری چین – آمریکا بالغ بر 23 میلیارد دلار بوده است. در این میان اروپا و آمریکا معتقدند پایین نگه‌داشتن نرخ تبادل یوآن در برابر دیگر ارزهای خارجی به صورت مصنوعی یکی از سیاست‌های پکن برای تداوم روند سود‌آوری صادرات چین به این کشورهاست و به همین خاطر بارها و بارها از دولت چین خواسته‌اند تا ارزش یوآن را به صورت شناور در آورد، درخواستی که نه تنها تا کنون از سوی پکن پذیرفته نشده، بلکه به نظر نمی‌رسد دولت هو جین تائو و دولت‌های آینده چین به آن تن دهند.

البته در کنار این مساله، مباحث دیگری نیز به در راس گفتگوهای دو طرف قرار دارند؛ مباحثی که چنان اشتهای سارکوزی را تحریک کرده‌اند که حقوق بشر و وعده‌هایی از این دست را به فراموشی سپرده است. از این جمله می‌توان به برنامه‌ریزی برای تحویل 150 فروند هواپیمای ایرباس اشاره کرد که قرار داد خرید آن طی آخرین دیدار ژاک شیراک، رییس جمهور سابق فرانسه، از چین بین مقامات دو کشور به امضا رسید. علاوه بر آن قرار داد ساخت دو نیروگاه هسته‌ای برای چین توسط شرکت دولتی فرانسوی آروا است.

چین قصد دارد تا سال 2020، 32 نیروگاه هسته‌ای جدید در این کشور بسازد تا علاوه بر تامین نیاز روز افزون غول اقتصادی آسیا به انرژی، نیاز و وابستگی این کشور را به سوخت‌های فسیلی وارداتی کم کرده و با کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای از فشار مجامع بین‌المللی فعال در مساله محیط زیست بر پکن کم کند.

از سوی دیگر رشد اقتصادی و گسترش مراکز مهم چین به سوی غرب بخشی از سیاست دولت هو است (چین ابتدا به شهرها و بنادر شرقی این کشور که پتانسیل زیادی برای رشد داشتند اجازه داد آزادانه رشد کنند و اکنون دولت هو جین‌تائو قصد دارد با سود حاصل از رونق اقتصادی مناطق شرقی، مراکز مهم تجاری چین را به سمت غرب و مناطق محروم این کشور گسترش دهد و با تقسیم عادلانه ثروت‌ها نوعی ثبات اجتماعی در کشور پدید آورد)؛ اما این پروژه به ویژه با توجه به وسعت چین (چین سومین کشور وسیع جهان پس از روسیه و کانادا است) حاکی از نیاز این کشور به گسترش صنعت حمل و نقل هوایی در سال‌های آینده است.

هر چند چین در سال‌های اخیر کوشیده است در تامین نیازهایش در این دو بخش (صنعت حمل و نقل هوایی و نیروگاه‌های هسته‌ای) تقریباً به طور مساوی از خدمات شرکت‌های آمریکایی و اروپایی بهره‌مند شود، قراردادهای پیش روی سارکوزی در این سفر، در وهله اول برای فرانسه و بعد برای اروپا، از جنبه‌های مختلفی حائز اهمیت است.

اول این که با قدرت گرفتن یورو در برابر ارزهای دیگر شرکت فرانسوی – آلمانی ایرباس که به تعدیل نیروی کار انسانی خود ناگزیر شده امیدوار است با پیش سفرش حداقل 20 فروند از هواپیماهای پهن پیکر متوسط ایرباس A350 به ارزش 15 میلیارد دلار بخشی از کسری‌های مالی خود را جبران کند و وضعیت اقتصادی شرکت را بهبود ببخشد. دوم این که چین اخیراً با شرکتی آمریکایی درباره ساخت چند نیروگاه هسته‌ای دیگر قرارداد امضا کرده و اکنون شرکت فرانسوی آروا امیدوار است در بازار سفارش‌های شرکت‌های فعال در این بخش در دو سوی اقیانوس اطلس نوعی تعادل پدید بیاورد. و سوم این که تمام این معاملات قرار است به یورو انجام شوند؛ عاملی که هر چند باعث افزایش نرخ تبادل یورو در برابر دلار شده و در کوتاه مدت به ضرر اروپاست اما در نهایت گامی به سوی افزایش اعتبار یورو به عنوان ارز پایه برای مبادلات بین‌المللی محسوب می‌شود که سود فراوانی در دراز مدت برای اروپا خواهد داشت.

اکنون باید دید با سفره رنگینی که برای سارکوزی پهن شده، موضوع فعالیت هسته‌ای ایران که در راس دستور کار دیدار سارکوزی و مقامات چین قرار دارد، چگونه مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. مقامات چینی ایران را به عنوان یکی از بزرگ‌ترین شرکای اقتصادی خود می‌دانند و ایران سومین صادر کننده نفت به این کشور به شمار می‌رود. در چنین شرایطی، سارکوزی که می‌کوشد سیاست‌های بین‌المللی خود را به سیاست‌های واشینگتن نزدیک کند، آیا توانایی این را دارد که میزبانی چنین میهمان‌نواز را برای پشتیبانی از ایران و مخالفت با وضع دور جدیدی از تحریم‌ها مورد عتاب قرار دهد. یا این که منطق گفتگو در پکن به گونه‌ای دیگر خواهد بود و هو برای این که منبع 70 میلیارد یورویی درآمدهای خارجی‌اش را آزرده نکند با دریافت امتیازاتی یک گام به سوی غرب نزدیک‌تر خواهد شد.

نتیجه چنین گمانه‌زنی‌هایی به دیدارهای دوشنبه سارکوزی با هو جین‌تائو و ون جیابائو بستگی دارد. سارکوزی همچنین سه‌شنبه قبل از بازگشت به پاریس دیداری کوتاه از شانگهای، قلب اقتصادی چین، خواهد داشت.