برنده اين ميدان کيست، ايران يا عربستان؟
ديپلماسى ايرانى: روابط ايران و کشورهاى شوراى همکارى خليج فارس نزديک به دو ماه است که بسيار متشنج شده است. مى‌توان گفت که طى تقريبا يک دهه گذشته روابط دو طرف تا اين اندازه متشنج نبوده است. با آغاز تحولات بحرين و ورود نيروهاى شوراى همکارى خليج فارس موسوم به سپر جزيره که در راس آن نيروهاى عربستانى قرار داشتند، به بحرين تنش در روابط ايران با شورا باز هم شديدتر شد تا جايى که کار به کويت رسيد. زمانى که اعلام شد سه نفر به دليل همکارى با يک شبکه جاسوسى با ايران در کويت محکوم به اعدام شده‌اند، اختلاف‌هاى ايران با شوراى همکارى وارد فاز تازه‌اى شد. روز پنج‌شنبه 31 مارس، دولت کويت چند تن از ديپلمات‌هاى ايرانى را از خاک خود اخراج کرد تا روابط دو کشور به شکل بى‌سابقه‌اى متشنج شود. حتى گفتگوى تلفنى على اکبر صالحى، وزير امور خارجه کشورمان با وزير امور خارجه کويت نيز تا کنون نتوانسته از حجم تنش‌هاى جارى ميان دو کشور بکاهد. همچنين بيانيه شوراى امنيت ملى ايران در محکوميت ورود نيروهاى نظامى شوراى همکارى خليج فارس به بحرين که در آن حکومت عربستان مورد انتقاد شديد قرار گرفته بود و واکنش تند عربستان به اين بيانيه، باعث تشنج بيش از پيش روابط ايران و عربستان شد.
در همين حال قرار است به زودى شوراى همکارى خليج فارس نشست فوق‌العاده‌اى را برگزار کند تا درباره روابط اين شورا با ايران تصميم‌گيرى کند. آنچه از لحن رسانه‌هاى عربى تا کنون بر مى‌آيد، مواضع اين شورا در قبال ايران تند خواهد بود.
در همين رابطه تحليل‌هاى متعددى را درباره روابط ايران و شورا در مطبوعات و سايت‌هاى عربى شاهديم که نشان از آغاز دور جديدى از روابط ايران با شوراى همکارى خليج فارس محسوب مى‌شود. سايت ميدل‌ايست آن‌لاين، از جمله اين پايگاه‌هاى خبرى است که در يادداشتى به قلم سليمان نمر، اين موضوع را مورد بررسى قرار داده است. نويسنده يادداشت خود را اين گونه آغاز مى‌کند که تلاش ايران براى نفوذ در کشورهاى شوراى همکارى خليج فارس از راه‌هاى متعدد در حقيقت تلاشى براى حمايت از شيعيان در کشورهاى عربى اين حوزه است. نمر مى‌نويسد: همه مى‌دانند که ايران سال‌هاى طولانى است که تلاش مى‌کند همينه و تسلط خود را بر منطقه خليج فارس اعمال کند. در زمان شاه و در دوران عبدالناصر شاهد بوديم که ايران چه تلاش‌هايى براى به کنترل خود در آوردن منطقه خليج فارس انجام مى‌داد که اين سياست نيز با تعريفى تازه، پس از انقلاب اسلامى ايران ادامه داشت. بسيارى از تحليلگران جنگ ايران و عراق را در حقيقت تلاشى از سوى اين دو کشور براى اعمال قدرت در منطقه خليج فارس مى‌دانند و معتقدند که اگر صدام حسين اشتباه استراتژيک انجام نمى‌داد و کويت را به اشغال خود در نمى‌آورد کمترين برد او در آن جنگ تغيير توازن منطقه‌اى در قبال ايران به نفع عراق بود، اگر چه چراغ سبز آن اشغال را ايالات متحده و کشورهاى غربى داده بودند که بهانه‌اى شد عراق به کويت در سال 1991 حمله کند و در سال 2003 نيز خود نابود شود.
وى ادامه مى‌نويسد: در سال 1981 کشورهاى عربى حاشيه خليج فارس پيمان استراتژيکى را تشکيل دادند موسوم به مجلس شوراى همکارى خليج فارس که هدف از آن ايجاد توازن منطقه‌اى در خليج فارس بود. اگر چه تا کنون در رسيدن به اين هدف شکست خورده است. دليل آن هم مشخص است، ايران پس از سال 1991 و اشغال کويت توسط عراق سياست‌هاى خود را در قبال شوراى همکارى خليج فارس تغيير داد و رويه نزديکى به کشورهاى عربى اين حوزه را در دستور کار خود قرار داد که توانست با اعمال اين سياست به قدرت اول منطقه تبديل شود.
نويسنده سپس مى‌نويسد: آنچه اکنون در منطقه شاهديم در حقيقت دور تازه‌اى از تلاش‌هاى ايران براى کنترل منطقه خليج فارس است که نشات گرفته از اختلاف‌هاى منطقه‌اى ايران و عربستان است. بحران جديدى که اکنون شاهديم در حقيقت استمرار بحران‌هاى سابقى است که هر از گاهى به وجود مى‌آيد تب آن به اوج مى‌رسد، سپس رو به سردى مى‌گرايد و اين وضعيت به همين ترتيب ادامه دارد.
نمر در ادامه به دلايل بحران پيش آمده در روابط جارى کشورهاى عرب منطقه خليج فارس با ايران اشاره مى‌کند و مى‌نويسد: اين بار دلايل و نشانه‌هاى جديدى در بحرانى شدن اين روابط شاهديم. به نظر مى‌رسد ايران تلاش مى‌کند توصيه‌هاى خود را به جامعه شيعى کشورهاى عرب اين منطقه ديکته کند. مثلا ديديم که وقتى بحرين به تظاهرات کشيده شد و عليه نظام حاکم بر اين کشور تحرکات خيابانى صورت گرفت ايران به شدت خشمگين شد و از دخالت نيروهاى خارجى در بحرين به شدت انتقاد کرد و به حمايت از جمعيت تظاهرکننده که به دليل طبيعت دموگرافيک بحرين اکثريت آن را شيعيان تشکيل مى‌دهند، پرداخت. رسانه‌هاى ايرانى همگى از تظاهرکنندگان بحرينى حمايت قاطع مى‌کردند و مواضع تندى را عليه عربستان سعودى و ديگر کشورهاى عرب حوزه خليج فارس اتخاذ مى‌کردند.
به اعتقاد نويسنده هدف ايران از اين حمايت اين است که شيعيان اين منطقه را قانع کند که حامى بلافصل آنها است و درباره آنها و حقوقشان احساس مسئوليت مى‌کند. کشورهاى عربى و در راس آنها عربستان اين نقش ايران را بر نمى‌تابند. به همين دليل هم وليد معلم، وزير امور خارجه سوريه در سفرى که نزديک به يک هفته پيش به تهران داشت پيام غضبانک عربستانى‌ها و متحدان منطقه‌اى‌شان را به ايران داد که در آن از تهران خواسته شده بود که از دخالت در امور داخلى کشورهاى اين منطقه اجتناب شود. در اين پيام عربستانى‌ها مدعى شده بودند که نزديک به 16 ميليون عرب در خوزستان و بلوچستان ساکنند که ايران هيچ دخالتى در امور داخلى آنها نمى‌کند.
نمر دليل ديگر را به ادعاى شبکه‌هاى جاسوسى همراه با ايران در کويت مرتبط مىداند و مى‌نويسد: تحولات اخيرى که در کويت شاهد بوديم که به کشف يک شبکه تجسسى مرتبط با ايران در اين کشور مربوط بود و به اخراج سه ديپلمات ايرانى از کويت و فرا خوانده شدن سفير کويت در ايران باز مى‌گشت، نشان مى‌دهد که ايران راه و روش ديگرى را براى نفوذ خود در منطقه برگزيده است. اين نشان مى‌دهد که ايران براى تحريک شيعيان و به پيش راندن آنها در مطالبات سياسى‌شان سياست ديگرى نيز اتخاذ کرده است. ايران اعتقاد دارد که عربستان سعودى در پشت سياست‌هاى ضد ايرانى منطقه است از اين رو رياض را رقيبى جدى در تحولات منطقه در برابر خود مىداند که بايد در برابر آن سياست خاصى را اتخاذ کند. به باور تهران سياست‌هاى عربستان اين بار در منطقه با سياست‌هاى سنتى‌اش متناقض است. از اين رو مى‌بينيم که حملات رسانه‌اى ايران عليه عربستان در اين روزها به شدت بالا گرفته در حالى که عربستان نيز پاسخ ايران را سياسى مى‌دهد نه رسانه‌اي.
وى در پايان يادداشت خود مى‌نويسد: تمامى اين نشانه‌ها حاکى از آن است که تنش در منطقه رو به افزايش است اما اميدواريم اين تنش‌ها در حد برخوردهاى سياسى باقى بماند. با استمرار سياست‌هاى ايران در حمايت از شيعيان منطقه و تلاش براى تحريک آنها براى پيشبرد تحرکات سياسى‌شان با حمايت ايران اين گونه مى‌توان برداشت کرد که سرنگونى نظام‌هاى حسنى مبارک در مصر و زين العابدين بن على باعث تضعيف جايگاه کشورهاى عربى شده است. از سويى عربستان تلاش دارد که با محوريت قرار دادن خود در شوراى همکارى خليج فارس توازن منطقه‌اى را به نفع خود تغيير دهد ولى به نظر مى‌رسد هدف ايران نيز در نهايت همين باشد. چرا که در آن موقع با غلبه بر عربستان مى‌تواند در نهايت پيروز اين ميدان باشد.
نظر شما :